Η νύχτα που συγκλόνισε τη Θεσσαλονίκη
Ο φονικός σεισμός του 1978 είναι ένα γεγονός που η πόλη θυμάται μέχρι και σήμερα
*Εικόνες: του αείμνηστου καθηγητή του Τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ, Κωνσταντίνου Σολδάτου
Ήταν 20 Ιουνίου του 1978, λίγο μετά τις 11 το βράδυ, όταν σημειώθηκε ο καταστροφικός σεισμός μεγέθους 6,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.
Ένα γεγονός από εκείνα που όλη η Θεσσαλονίκη θα θυμάται για πολλά χρόνια ακόμα.
Συγκλόνισε ολόκληρη την πόλη, την ταρακούνησε, τη ρήμαξε.
Σαν σήμερα, πριν από 44 χρόνια, οι άνθρωποι τρομαγμένοι, αναζητώντας μια διέξοδο, έφυγαν όσο πιο μακριά μπορούσαν. Σχεδόν 500.000, από ένα σύνολο 700.000, εγκατέλειψαν την πόλη. Οι υπόλοιποι 200.000 που είτε δεν είχαν κάπου να πάνε, είτε δεν ήθελαν να αποχωριστούν τα σπίτια τους, έμειναν στα πάρκα, στα πανεπιστήμια και στα γήπεδα, μέσα σε σκηνές, καθώς και στις υπαίθριες ανοιχτές εκτάσεις της Θεσσαλονίκης.
Ζημιές έγιναν αμέτρητες, αλλά η κατάρρευση της πολυκατοικίας στην Ιπποδρομίου με δεκάδες νεκρούς ήταν το πιο μελανό σημείο αυτής της ιστορίας – 49 στο σύνολο οι νεκροί, 29 εκ των οποίων στην πολυκατοικία.
Οι εφημερίδες της εποχής κάλυψαν το συμβάν του σεισμού με εκτενή ρεπορτάζ και φωτογραφήσεις που έκοβαν την ανάσα. Μια αναδρομή στα γεγονότα του ’78 μέσα από τα βαρύγδουπα και γεμάτα με τρανταχτούς τίτλους πρωτοσέλιδα του Τύπου.
«Στιγμές αγωνίας ζει ολόκληρη η Θεσσαλονίκη από το προηγούμενο βράδυ στις 11:07, όταν ο φοβερός σεισμός των 6,5 Ρίχτερ μετέβαλε ένα εκατομμύριο κόσμο της πόλης, και του νομού σε ψυχικά ερείπια.
Από την ώρα του μεγάλου σεισμού μέχρι την ώρα που διαβάζονται αυτές οι γραμμές, ο τρόμος, και ο πανικός απ’ ό,τι έγινε και ο φόβος για ό,τι μπορεί να γίνει, κυριάρχησαν στους κατοίκους και τους ανάγκασαν κατά χιλιάδες με τα πόδια και τ’ αυτοκίνητά τους, να εγκαταλείπουν ομαδικά τα σπίτια τους», έγραφε χαρακτηριστικά η εφημερίδα «Θεσσαλονίκη».
Σύμφωνα με την εφημερίδα Ελληνικός Βορράς, το 60% των σεισμόπληκτων, ίσως και περισσότεροι, δεν έχουν σκηνές. Σε πολλούς καταυλισμούς δεν υπάρχουν στοιχειώδεις συνθήκες ανθρώπινης διαβίωσης ενώ και όλοι οι εργαζόμενοι έχουν προβλήματα εργασίας.
Η πολυκατοικία στην Ιπποδρομίου
Η κατάρρευση της πολυκατοικίας στην πλατεία Ιπποδρομίου, ήταν το πιο τραγικό και πολύνεκρο συμβάν που έφερε στο πέρασμα του ο σεισμός. 29 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους μόνο από την την κατάρρευση της πολυκατοικίας, κάτι τρομερά θλιβερό αν αναλογιστεί κανείς ότι οι συνολικοί θάνατοι που επήλθαν από το σεισμό, ήταν 49.
Πολυκατοικία κατέρρευσε σα χάρτινος πύργος. Τρομακτική εικόνα. Κατάσταση ανάγκης. Σε δρόμους και σε πάρκα ξενύχτησε όλη η Θεσσαλονίκη. Πολυκατοικία σωριάστηκε σαν πύργος από τραπουλόχαρτα και έθαψε ζωντανούς ανθρώπους. (Τίτλοι της εφημερίδα Ελληνικός Βορράς για την κατάρρευση της πολυκατοικίας στην Ιπποδρομίου)
«Τρομακτικής εντάσεως σεισμός 6,5 ρίχτερ, συγκλόνισε χτες στις 11 τη νύκτα τη Θεσσαλονίκη, και τη μετέβαλε σε πανικόβλητη πόλη. Τουλάχιστον 15 νεκροί είχαν καταμετρηθεί ως τις 3 το πρωί, αλλά ο αριθμός τους είναι απροσδιόριστος. Μια επταώροφη πολυκατοικία στο Ιπποδρόμιο, στο κέντρο της πόλεως, σκίστηκε σα χαρτί στα δύο και έθαψε, κάτω από σωρούς ερειπίων άγνωστο ακόμη αριθμό ανθρώπων που αγνοείται αν είναι νεκροί ή ζωντανοί», γράφει η εφημερίδα «Ελληνικός Βορράς» και συνεχίζει:
«Η Θεσσαλονίκη παρουσιάζει όψη βομβαρδισμένης συνεχώς πόλεως, την οποία εγκαταλείπουν πανικόβλητοι μυριάδες κάτοικοι της.
Ο αριθμός των νεκρών δε δύναται ακόμη να υπολογισθεί, αλλά δεν πρέπει, κατά τα φαινόμενα, να είναι πολύ μεγάλος. Πολλοί καρδιοπαθείς πέθαναν από συγκοπή, έγκυες γυναίκες κατά δεκάδες απέβαλαν από τον τρόμο τους και δεκάδες υπέστησαν νευρικό κλονισμό. Όλος ο πληθυσμός της πόλης διανυκτέρευσε στην ύπαιθρο σε πλατείες, πάρκα και αλάνες, ενώ δεκάδες χιλιάδες εγκατέλειψαν την πόλη».
Ένα κοριτσάκι ανασύρεται νεκρό
Στην ίδια εφημερίδα, το ρεπορτάζ του Κ. Τσακίρη αναφέρει: «Απόγευμα προς βράδυ. Πλησιάζει 8 η ώρα. Τα μηχανήματα σκάβουν πυρετωδώς στην γκρεμισμένη πολυκατοικία του Ιπποδρομίου. Ξαφνικά, ένας πυροσβέστης κάνει σήμα. Όλα σταματούν. Ο κόσμος αλαφιασμένος πλησιάζει στο σημείο εκείνο. Φωνές ακούγονται. ”Φέρτε ένα φορείο γρήγορα”. Πλησιάζουν με μια αμυδρή ελπίδα, μήπως είναι κάποιος ζωντανός εκεί μέσα. Τι κρίμα όμως. Όλοι απογοητεύονται. Είναι ένα κοριτσάκι. Μια μικρούλα μόλις 10 χρονών, ντυμένη με τη νυχτικιά της. Την πήρε ο χάρος πάνω τον ανθό της. Σιγά-σιγά, και με προσοχή τη βγάζουν από τα ερείπια. Ο κόσμος γύρω λυπημένα κοιτάζει τη μικρούλα. Το ασθενοφόρο πραγματοποιεί το όχι και τόσο ευχάριστο έργο του. Αρχίζουν ξανά όλοι το σκάψιμο με αγωνία και μια κρυφή ελπίδα μήπως βρουν κάποιον ζωντανό».
Το καλοκαίρι εκείνο – Θυμάται ο Γ. Τούλας
Τη νύχτα της Τρίτης 20 Ιουνίου, αν την έζησες στη Θεσσαλονίκη, τη θυμάσαι για πάντα. Ο φόβος είναι ένα συναίσθημα που το έχω ταυτίσει με κείνη την νύχτα. Η βοή που προηγήθηκε, 11 και 3 πρώτα λεπτά, το τράνταγμα που ακολούθησε, ο πανικός στην γειτονιά και την πόλη, τα σπίτια με τους σκισμένους τοίχους, η περαντζάδα από τα χαλάσματα της οικοδομής της Ιπποδρομίου, η παράλυτη πόλη. Εκείνα τα δραματικά δευτερόλεπτα και οι εικόνες της ερήμωσης που ακολούθησαν τις επόμενες μέρες, της διακοπής της kανονικότητας, ήταν όλα απότοκα εκείνου του πρώτου φόβου. Του παντοτινού.
Την επομένη μετακομίσαμε σε ένα αντίσκηνο στην αλάνα του γηπέδου του ΠΑΟΚ και μέχρι την ημέρα που φύγαμε υποχρεωτικά στο χωριό του παππού καθώς το σπίτι μας είχε κριθεί ακατοίκητο, ήταν μέρες που έμοιαζαν βγαλμένες από ταινία επιστημονικής φαντασίας.
Ο Κωνσταντίνος Ζέρβας για τη νύχτα που συγκλόνισε τη Θεσσαλονίκη
40 χρόνια πριν, ήταν Τρίτη βράδυ, η ΕΡΤ «έπαιζε» μια σειρά, στην οποία ο Γιώργος Φούντας υποδυόταν έναν ιδιωτικό ντετέκτιβ (ο οποίος αν θυμάμαι καλά έπινε γάλα αντί για αλκοόλ!) και το δεύτερο κανάλι, η ΥΕΝΕΔ, μετέδιδε αγώνα του Μουντιάλ της Αργεντινής.
Κι εκεί λίγο μετά τις έντεκα το βράδυ άρχισε το ταρακούνημα.
Καθόμουν στο σαλόνι του πατρικού μου με τον πατέρα μου βλέποντας τηλεόραση. Θυμάμαι τα ντουλάπια να ανοίγουν και το περιεχόμενο τους να χοροπηδάει προς το πάτωμα. Ενστικτωδώς σηκώθηκα και προστάτευσα πιάτα, υαλικά και ασημικά. Τα έσωσα όλα!
Η οικογένεια γρήγορα μαζεύτηκε στο σαλόνι, η μικρή μου αδελφή βρισκόταν στη Γερμανία, η μεγάλη διάβαζε για τις εξετάσεις της στο Πολυτεχνείο, τριτοετής φοιτήτρια τότε, σεισμολόγος σήμερα.
Δε θυμάμαι τί ήταν πιο τρομακτικό, ο βόμβος ή οι δονήσεις. Μια αίσθηση κινδύνου αλλά και η ασφάλεια της οικογένειας και το γεγονός ότι ο πατέρας είχε κτίσει την πολυκατοικία που μέναμε με αντισεισμικές προδιαγραφές, παρότι τότε δεν υπήρχε ακόμη αντισεισμικός κανονισμός.
Μια άγνωστη ιστορία στα μπουζούκια στο σεισμό του ΄78
O Γιαννίκος Καρυπίδης υπήρξε μια από τις πιο θρυλικές μορφές της νύχτας της Θεσσαλονίκης. Ιδιοκτήτης νυχτερινών κέντρων όπως το Καν-Καν και η Θεσσαλονικιά, φίλος των σημαντικότερων Ελλήνων καλλιτεχνών έζησε τη νύχτα της πόλης μέχρι το μεδούλι. Σε μια σπάνια αφήγηση περιγράφει τη νύχτα της 20ης Ιουνίου του 1978 στην Θεσσαλονικιά.
”1978. Στις μέρες του μεγάλου σεισμού που έγινε στη Θεσσαλονίκη. Ο σεισμός μας βρήκε επάνω στην καρδιά του προγράμματος, στην Θεσσαλονικιά. Πριν το ταρακούνημα της γης, προηγήθηκε μια βοή. Τα 800 άτομα που είχε μέσα το μαγαζί, ούτε να φύγουν μπορούσαν, ούτε να κάτσουν. Όλοι ήταν στα γόνατα σκυμμένοι, κάτω από τα τραπέζια. Εκείνη την ημέρα, ανάμεσα στους θαμώνες ήταν και ο Βοσκόπουλος με τη Μαρινέλα. Για μια στιγμή, τους βλέπω να σκαρφαλώνουν να βγούνε με τα γόνατα. Ο Γιάννης στην πίστα, πήγαινε σαν το φτερό στον άνεμο, μια από δω και μια από κει”
Ο αγώνας του Μουντιάλ που δεν πρόλαβε να δει η Θεσσαλονίκη
Τι έβλεπε όμως ο ανδρικός πληθυσμός της πόλης τη νύχτα της 20ης Ιουνίου, καρφωμένος με τα μάτια ορθάνοιχτα στην τηλεόραση; Ο αθλητικός κόσμος βρισκόταν σε ρυθμούς Μουντιάλ, που εκείνη τη χρονιά διεξαγόταν στα γήπεδα της Αργεντινής.
Εκείνο το βράδυ, η ΥΕΝΕΔ έδειχνε σε μαγνητοσκόπηση τον αγώνα ανάμεσα στην Ιταλία και την Αυστρία στη δεύτερη φάση των ομίλων. Ο ισχυρός σεισμός βρήκε πολύ κόσμο να παρακολουθεί την ομάδα του Πάολο Ρόσι να ανταγωνίζεται εκείνη του Ομπερμάγιερ. Προπονητής για τους Ιταλούς ήταν ο Ενζό Μπερζό, το όνομά του οποίου έχει δοθεί στο βραβείο καλύτερου προπονητή που απονέμεται κάθε σεζόν στη γειτονική χώρα, ενώ στον πάγκο για τους Αυστριακούς καθόταν και έδινε οδηγίες o Χέλμουτ Σενέκοβιτς.
Το γκολ του Πάολο Ρόσι στο 13ο λεπτό της αναμέτρησης έδωσε τη νίκη στην ιταλική ομάδα με τελικό σκορ 1-0, σε μια διοργάνωση που κατέκτησε τελικά η Αργεντινή, λίγες μέρες αργότερα στις 25 Ιουνίου, όταν κέρδισε με 3-1 την Ολλανδία και στέφθηκε Παγκόσμια Πρωταθλήτρια μέσα στο στάδιο Μονουμεντάλ του Μπουένος Άιρες.
Ακόμα και τις επόμενες μέρες, εκείνες που ακολούθησαν της τρομακτικής σεισμικής δόνησης, ο κόσμος έβλεπε Μουντιάλ στις σκηνές που είχαν στηθεί υπαίθρια ενώ φήμες λένε πως οι τολμηροί έμπαιναν βιαστικά μέσα στα σπίτια τους και χάζευαν, έστω υπό τον φόβο των μετασεισμών, μερικές φάσεις των αγώνων…
