Η πόλη στο χτες και στο σήμερα: Εθνικής Αμύνης-Ε.Μ.Σ.

Η παλιά φωτογραφία χρονολογείται από το 1950 (Βασίλης Κολώνας, Η Αρχιτεκτονική μιας εκατονταετίας, εκδ. Univercity Studio Press).  Τραβηγμένη από τον Λευκό Πύργο, σε πρώτο πλάνο φαίνεται το πρώτο κτίριο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Στις 8 Φεβρουαρίου 1949 ο Βασιλεύς Παύλος, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του Βασίλισσα Φρειδερίκη, έθεσε τον θεμέλιο λίθο του πρώτου μεγάρου της Εταιρείας που σχεδίασε ο Α. Νικόπουλος, ένας από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου και δύο χρόνια αργότερα, στις 19 Νοεμβρίου 1951, το θεμέλιο λίθο του Μεγάρου Β΄, για το οποίο προκηρύχτηκε αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, στον οποίον προκρίθηκε η μελέτη του Βασιλείου Κασσάνδρα. Η χρηματοδότησή της κατασκευής έγινε από κρατικές επιχορηγήσεις, από προσφορά μέρους των κερδών των κρατικών λαχείων και από ειδικό ταχυδρομικό τέλος σε γραμματόσημα. Η ανέγερσή του κράτησε περίπου 10 χρόνια, ως το 1962, προκάλεσε αρκετές αντιδράσεις κτρίως λόγω του όγκου του που αντιπαραβλόταν με τον Λευκό Πύργο που ως τότε δέσποζε στην περιοχή. Από την ολοκλήρωσή του και μετά στεγάζει το Κ.Θ.Β.Ε. (με ενοίκιο που καταβάλλεται στην ιδιοκτήτρια Ε.Μ.Σ.). Οι εργασίες ανέγερσης του μεγάρου Γ΄ – που συνδέει το μέγαρο Α΄ με το μέγαρο Β΄ – ξεκίνησαν το φθινόπωρο του 1968. Η οδός Εθνικής Αμύνης δεν είχε ούτε μια πολυώροφη οικοδομή. Σήμερα δεν έχει ούτε ένα διατηρητέο παρά μόνο πολυκατοικίες. Η λεωφόρος Χαμιδιέ, όπως λεγόταν παλιά η οδός, εγκαινιάστηκε το 1891 και ήταν η πρώτη μεγάλη οδός που χαράχτηκε μετά την κατεδάφιση των ανατολικών τειχών της πόλης. Μετονομάστηκε σε Βασ. Κωνσταντίνου μετά την απελευθέρωση, Εθνικής Αμύνης μετά το κίνημα της Εθνικής Άμυνας το 1916, οδός Βασ. Σοφίας την δεκαετία του μέχρι την δεκαετία του 80 και μετά πάλι Εθνικής Αμύνης. Ο δρόμος είχε ωραία αστικά σπίτια, καφενεία, εστιατόρια, κέντρα διασκέδασης και δημόσια κτίρια,ανεβαίνοντας από τον Λευκό Πύργο, τα λεγόμενα σουλτανικά,  που στέγαζαν τα Δικαστήρια. Τα κτίρια αυτά ήταν και τα τελευταία που κατεδαφίστηκαν μετά από τις ζημιές που υπέστησαν με το σεισμό του 1978. Το κτίριο της Λέσχης Αξιωματικών Θεσσαλονίκης κτίστηκε το 1963. Στο βάθος διακρίνεται η ΧΑΝΘ και ο συνοικισμός της Αγίας Φωτεινή που κατεδαφίστηκε την ίδια χρονιά για να δώσει τη θέση του στη ΔΕΘ και την Πανεπιστημιούπολη. Από την δεξιά μεριά του δρόμου στη σειρά ήταν το καφενείον “Εθνικόν”, το κέντρο “Χάι Λάιφ”, το καφεζυθοπωλείο “Η Νέα Γενιά”, το ζυθεστιατόριο “Ο Γέρος του Μωριά”, το μπαρ και πατινάζ “Σκαίτιγκ”, το κεντρικό κτίριο των Δικαστηρίων και πιο πάνω το παρθεναγωγείο Αγλαϊα Σχινά. Στην αριστερή μεριά του δρόμου συναντούσες κι άλλα διοικητικά κτίρια των Δικαστηρίων, το καφεζυθοπωλείο του Τζώρτζη Πεντζίκη και το εστιατόριο Λούλουλος και το καφεζυθοπωλείο Ντορέ πριν μεταφερθή στην οδό Τσιρογιάννη.

Πηγές: Η Θεσσαλονίκη μέσα από το φακό του Γιώργου Λυκίδη, εκδ. Ιανός

Η μνήμη της πόλης του Χρήστου Ζαφείρη