Η Πόλη στο χτες και στο σήμερα: Ηλεκτρική εταιρεία

Στις αρχές του 20ου αιώνα, στην περιοχή του πεδίου του Άρεως, στο σημείο που σήμερα υπάρχει το λυόμενο γυμνάσιο και Λύκειο χτίστηκε το πρώτο ηλεκτρικό εργοστάσιο. Έργο άγνωστου αρχιτέκτονα δέσποζε στα ανατολικά της πόλης με τα τρία φουγάρα του ορατά από το ιστορικό κέντρο και τη θάλασσα να φτάνει ως την αυλή του κτιρίου. Τον εξοπλισμό του μέχρι το 1949 αποτελούσαν 6 μηχανές συνολικής ισχύος 4000 ΗP, απ΄τις οποίες όμως οι μισές παρουσίαζαν μονίμως προβλήματα λειτουργίας. Εκείνη την περίοδο στη Θεσσαλονίκη κτίστηκαν 2 εργοστάσια ηλεκτρισμού. Το δεύτερο (μικρότερο) ήταν στην Αγίου Δημητρίου στο σημείο που βρίσκεται το σημερινό κεντρικό κτίριο της ΔΕΗ και ήταν έργο του Αριγκόνι αλλά κάηκε το 1959. Ο εξηλεκτρισμός της Θεσσαλονίκης ξεκινά λίγο πριν τη χαραυγή του 20ου αιώνα, με την ίδρυση του της βελγικής “Εταιρείας Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού Θεσσαλονίκης Α.Ε.”, με έδρα τις Βρυξέλλες. Την σύμβαση υπογράφουν ξένοι κεφαλαιούχοι με το οθωμανικό κράτος με διάρκεια 35 ετών. Η εταιρεία αποκτά έτσι και το αποκλειστικό προνόμιο ηλεκτροφωτισμού σε ένα χώρο ακτίνας 10 χλμ γύρω από το κέντρο της πόλης. Με μια νέα σύμβαση που υπογράφεται το 1912, η εταιρεία αναλαμβάνει και την ηλεκτροκίνηση του τραμ. Η ηλεκτροδότηση όμως παρουσίαζε μεγάλα προβλήματα και συνεχείς βλάβες. Μετά την πυρκαγιά του 1917 και την πλήρη καταστροφή του δικτύου στο κέντρο της πόλης δημιουργήθηκε νέο δίκτυο, αλλά οι διακοπές συνεχίστηκαν και εξαιτίας της δυσφορίας του κοινού η Κυβέρνηση επίταξε την εταιρεία στις 12/12/1919 (η επίταξη κράτησε ένα χρόνο περίπου). 20 χρόνια αργότερα η εταιρεία παρουσιάζει τεράστιο παθητικό και προβλήματα λειτουργίας και αντιμετώπισης των βλαβών και η σύμβαση καταργείται για να ιδρυθεί η ΚΕΤΗΘ (Κρατική Εκμετάλλευση Τροχιοδρόμων και Ηλεκτροφωτισμού Θεσσαλονίκης). Μετά την κατοχή και ενώ τα περισσότερα μηχανήματα της εταιρείας έχουν παλιώσει, δυο βυθοκόροι φτάνουν στη Θεσσαλονίκη και συνδέουν τις γεννήτριές τους με το δίκτυο της πόλης και αργότερα άλλα τρία ναρκαλιευτικά προσθέτουν την ισχύ των γεννητριών τους στο δίκτυο του οποίου οι ανάγκες αυξάνονται συνεχώς. Στην 1η Μαΐου του 1953 την ηλεκτροδότηση ανέλαβε η ΔΕΗ που εκσυγχρόνισε και άλλαξε ριζικά τα δίκτυα. Το όμορφο κτίριο της φωτογραφίας την όψη του οποίου βλέπετε από την πλευρά της Βασιλέως Γεωργίου, κατεδαφίστηκε το 1963 για άγνωστους λόγους, αφού τελικά το οικόπεδο δεν χρησιμοποιήθηκε από την ΔΕΗ αλλά για τις προσωρινές εγκαταστάσεις του σχολείου (και ως γνωστόν στην Ελλάδα ουδέν μονιμότερον του προχείρου). Από τότε βέβαια η ΔΕΗ προσπάθησε να κάνει έξωση στο σχολείο πολλές φορές αλλά αν δεν βρεθεί καινούρια σχολική στέγη είναι μάλλον απίθανο να τα καταφέρει. Στην απέναντι μεριά του δρόμου υπήρχε και υπάρχει ακόμα (ευτυχώς) το πανέμορφο Σπίτι των Προσκόπων για να θυμίζει -για πάντα ελπίζουμε- κάτι από την παλιά εικόνα της περιοχής. Η Ηλεκτρική εταιρεία σηματοδοτούσε και την αρχή της Συνοικίας των εξοχών στην οποία τόσες φορές επανερχόμαστε με νοσταλγία. Το σπίτι του οποίου μια άκρη και ο περιβάλλων χώρος διακρίνεται αριστερά στην παλιά φωτογραφία πιθανότατα ήταν το σπίτι όπου διέμενε ο Αιμίλιος Ριάδης, μια που στην οικοδομή που κτίστηκε στην θέση μια ταμπέλα αναφέρει ότι στο σημείο έζησε ο μεγάλος μουσικός.

*Πανόραμα της Ανατολικής Θεσσαλονίκης του 1920 με τις τρεις καμινάδες της κατεδαφισμένης πλέον Ηλεκτρικής Εταιρίας να διακρίνονται στο κέντρο. *Πηγή: Η Βιομηχανική Κληρονομιά της Θεσσαλονίκης του Παναγιώτη Γεωργούλη (εκδ. ΣΕΒΕ, 2005)