Η ζωή των οικοδόμων: «Κάθε δυο μέρες ένας από μας δε γυρίζει σπίτι του»

Τσακισμένη μέση, 16ωρα στην οικοδομή, μεροκάματο-χαρτζιλίκι. Όσο αυτοί χτίζουν, τα σώματά τους γκρεμίζονται. Οι ζωές τους μπαίνουν καθημερινά στο ζύγι με το κόστος μιας καινούριας σκαλωσιάς και, συνήθως, χάνουν.

Επάγγελμα (;) οικοδόμος.

Στις 26 Ιουλίου ένας οικοδόμος στη Θεσσαλονίκη έπεσε από τη σκαλωσιά και πέθανε. Τόσο απλά, τόσο γρήγορα. Ήταν 68 χρόνων. Μπορώ να σκεφτώ διάφορα μέρη που θα μπορούσε να περνά τον χρόνο του ένας ηλικιωμένος. Η οικοδομή δεν (θα έπρεπε να) είναι ένα απ’ αυτά. Προσπαθώ να τον φανταστώ σαν σύζυγο, σαν πατέρα, παππού, φίλο, συνάδελφο. Ωστόσο, εκείνη την Τρίτη στη γωνία Μαρτίου και Καλλιγά δεν πέθανε σαν κάτι απ’ όλα αυτά· πέθανε σαν το τίποτα.

«Αναγκάζεσαι να κάνεις εκπτώσεις στην ίδια σου τη ζωή»

Ο κ. Γιώργος Παπαεπαμεινώνδας είναι πάνω από 30 χρόνια οικοδόμος. Μου μιλάει για θέματα βαριά, τα μάτια του όμως βγάζουν ζεστό φως. «Λόγω της κρίσης ήμασταν άνεργοι, τώρα με την υποτιθέμενη ανάκαμψη στον κλάδο αρχίσαμε να δουλεύουμε, αλλά οι συνθήκες αντί να βελτιώνονται χειροτερεύουν. Τα προβλήματα είναι πολλά και μεγάλα. Τα μεροκάματα είναι στα τάρταρα, στη συμβατική οικοδομή. Στις μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες τηρείται η κλαδική συλλογική σύμβαση που υπέγραψε η Ομοσπονδία των Οικοδόμων, στην οικοδομή όμως γίνεται χαμός. Το μεροκάματο είναι περίπου 30-40% κάτω σε σχέση με τη συλλογική σύμβαση, δεν φτάνει με τίποτα να καλύψει τις ανάγκες μας, ούτε ξεπληρώνει τις συνθήκες εργασίας» μου λέει.

Τον ρωτάω για τη δουλειά στην οικοδομή. «Οι συνθήκες στον κλάδο είναι πολύ δύσκολες και λόγω της ανάγκης του οικοδόμου να βγει από την απραξία των προηγούμενων χρόνων και να δουλέψει, αναγκάζεται πολλές φορές να κάνει έκπτωση στο μεροκάματο, αλλά και στην ασφάλισή του. Η μαύρη εργασία και τα εξαντλητικά ωράρια τσακίζουν. Μέτρα ασφαλείας δεν υπάρχουν. Είμαστε πρώτοι σε θανατηφόρα ατυχήματα, τόσο στην περίοδο της κρίσης, όσο και τώρα. Βλέπουμε συνέχεια συναδέλφους που κάτω από την πίεση της ανάγκης να πάνε ένα μεροκάματο στο σπίτι για να γεμίσει το τσουκάλι, αναγκάζονται με κίνδυνο της ζωής τους να κάνουν τον κασκαντέρ, γιατί είναι αμφίβολο αν αύριο θα μπορέσουν να ξαναβρούν δουλειά».

Όταν τον ρωτώ πόσες περίπου ώρες δουλεύουν, μου απαντάει: «Υπάρχουν οικοδόμοι που δουλεύουν 10, 12, μπορεί και 16 ώρες γιατί πιέζονται απ’ την ανάγκη να μη χάσουν το μεροκάματο που το περιμένει και η οικογένειά τους. Δε γίνεται μετά από τόσες ώρες δουλειάς να ξαναπάς το επόμενο πρωί στην οικοδομή, μιλάμε για μία εξαντλητική δουλειά, διαλύεται το σώμα σου».

«Η ανάκαμψη αυτή δε φαίνεται ότι θα τραβήξει για πολύ, είναι λίγο εφήμερη» μου λέει ο κ. Γιώργος. Καταλαβαίνω πως αυτό είναι κάτι που πολλοί φοβούνται –ή μάλλον πιστεύουν, ο φόβος είναι η τελευταία λέξη που χωράει σ’ αυτό το κείμενο. «Θα ξαναζήσουμε σαν εργαζόμενοι τα φαινόμενα της κρίσης, γιατί δεν υπάρχει ένας σχεδιασμός που να λαμβάνει υπόψη του τις λαϊκές ανάγκες. Είναι πολύ πιθανό να βουλιάξουμε ξανά σε μια παρατεταμένη ανεργία, σε τσάκισμα του μεροκάματου και χωρίς κανένα ένσημο. Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν πολλοί συνάδελφοι που δουλεύουν 20 μεροκάματα και τους δηλώνουν τα 10 ή και λιγότερα».

Οι οδηγίες για τους εργαζομένους εν μέσω καύσωνα, που οφείλουν να ακολουθούνται κατά γράμμα, αποτελούν ουτοπία στην Ελλάδα. «Είναι μια δουλειά τόσο βαριά και με πολύ σκληρές καιρικές συνθήκες, που όσο παραπάνω και να πληρωθείς, δεν αναπληρώνει την καταπόνηση που δέχεσαι. Για παράδειγμα, τώρα με τον καύσωνα, ενώ στους 38^ο C υπό σκιά έπρεπε να σταματάνε οι εργασίες και να καταβάλλεται το μεροκάματο, αυτό δε γινόταν. Ποιος εργαζόμενος θα πάει από μόνος του και θα πει “έχει 38 βαθμούς, εγώ σταματάω”; Κάποιοι το κάνουμε, με κόστος. Μετά όμως σε στοχοποιούν και δεν μπορείς να βρεις δουλειά. Έτσι, κάποια στιγμή αναγκάζεσαι κι εσύ να κάνεις εκπτώσεις στην ίδια σου τη ζωή».

Τον ρωτάω πότε θα βγει στη σύνταξη. «Εγώ είμαι 58 χρονών. Με τους ασφαλιστικούς νόμους που ισχύουν, για να βγει ένας οικοδόμος στη σύνταξη, μετράνε τα ένσημά του από το 2002 και μετά. Παλιότερα, μετρούσε η καλύτερη πενταετία. Ένας οικοδόμος με 4.500 ένσημα, που είναι βαρέα και χρειάζεται 25 χρόνια δουλειάς για να τα πάρει, με τη λογική των κυβερνήσεων θεωρείται ότι δούλεψε 15 χρόνια. Εγώ είμαι 30 χρόνια οικοδόμος και έχω 4.500 ένσημα, είμαι απ’ αυτούς που δε χάρισαν ούτε ένα ένσημο όλα αυτά τα χρόνια».

«Η σύνταξη που υπολογίζω ότι θα πάρω με τα σημερινά δεδομένα είναι 520 ευρώ. Μπορεί δηλαδή να αναγκαστώ εκ των πραγμάτων να δουλεύω και τότε στην οικοδομή, για να μπορέσω να επιβιώσω. Γιατί όσο μεγαλώνω θα είναι και οι ανάγκες διαφορετικές, έρχονται και προβλήματα υγείας, προβλήματα που προκαλούνται απ’ την ίδια τη δουλειά. Όλοι οι οικοδόμοι έχουμε μυοσκελετικά προβλήματα, προβλήματα στη μέση από τη βαριά δουλειά. Μάλιστα, η τσακισμένη μέση δε θεωρείται επαγγελματική ασθένεια, όπως θα έπρεπε, αλλά κοινή νόσος. Όπως είναι δηλαδή η γρίπη, είναι και η μέση! Κι όμως βλέπουμε συχνά συναδέλφους που είναι καρδιοπαθείς και συνεχίζουν να δουλεύουν. Δεν υπάρχει καμία μέριμνα, κανένας ουσιαστικός ελεγκτικός μηχανισμός. Πρέπει εμείς, οι εργαζόμενοι, να βάλουμε πλάτη, γιατί το μέλλον που ετοιμάζουν για εμάς και τα παιδιά μας είναι ό,τι χειρότερο».

«Εγώ γλίτωσα τρεις φορές απ’ του χάρου τα δόντια» μου εξομολογείται χαμογελώντας. «Είμαι απ’ τους ανθρώπους που τηρούν στο έπακρο όσα μέτρα ασφαλείας υπάρχουν στην οικοδομή, αλλά κινδύνευσα τρεις φορές να φύγω απ’ τη ζωή από μέτρα που δεν τηρήθηκαν από άλλους. Τελευταία στιγμή πρόλαβα κι έσωσα τη ζωή μου από πτώση 20 μέτρων. Τα μέτρα ασφαλείας είναι κόστος για τους μεγάλους κατασκευαστές. Το να φτιάξουν μια σωστή σκαλωσιά το θεωρούν κόστος και ζητάνε απ’ τον εργαζόμενο να κάνει αλχημείες. Δεν υπάρχει οικοδόμος χωρίς σημάδια. Θυμάται, μάλιστα πού και πώς έγινε το καθένα απ’ αυτά. Μια ζωή είσαι εκτεθειμένος στον κίνδυνο».

«Ο άνθρωπος που πέθανε θα έπρεπε να ήταν στο σπίτι του με τα εγγόνια του, όχι πάνω στη σκαλωσιά»

Μιλάω με τον κ. Άγγελο Γεράκη, πρόεδρο του Συνδικάτου Οικοδόμων Θεσσαλονίκης, για όσα υποφέρουν αλλά και όσα διεκδικούν. «Το 2009 ο κλάδος υπέστη μια πολύ βαθιά κρίση, που την πλήρωσαν οι εργαζόμενοι. Πολύς κόσμος έφυγε, πήγανε μετανάστες. Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια ανάπτυξη στον κλάδο αλλά για την εργοδοσία, όχι για τους εργαζομένους. Τα άτομα στη δουλειά έχουν μειωθεί πολύ κι έτσι αυξήθηκε η εντατικοποίηση της εργασίας. Το 2009 εργάζονταν πάνω από 300.000 άνθρωποι στον κατασκευαστικό κλάδο και αυτή τη στιγμή εργάζονται 120.000. Τα εργατικά ατυχήματα είναι τώρα περισσότερα. Κάθε δυο μέρες σκοτώνεται ένας εργαζόμενος στην οικοδομή, γιατί δεν τηρούνται τα μέτρα ασφαλείας, η επιθεώρηση εργασίας είναι αδύναμη –αντιστοιχεί ένας υπάλληλος σε 1.000 επιχειρήσεις στην Ελλάδα, φανταστείτε. Την έχουν ξηλώσει τεχνηέντως, δεν έχουμε αυταπάτες. Εμείς με τον αγώνα μας μόνο μπορούμε να σώσουμε τη ζωή μας».

Μου εξηγεί την κατάσταση στην πόλη: «Στον νομό Θεσσαλονίκης υπάρχει μια ανάπτυξη, για παράδειγμα στα γιαπιά της Θέρμης, στο Κορδελιό, στον Εύοσμο. Εκεί το μεροκάματο είναι λίγο μεγαλύτερο, αλλά εκεί μπαίνει η κλοπή του ενσήμου. Αντί για 15 ένσημα, δίνουν τα 5. Όσον αφορά τα έργα του μετρό, στα 16 χρόνια που τρέχουν, έχουν αλλάξει κι εγώ δεν ξέρω πόσες κυβερνήσεις. Ό,τι κατάφεραν οι εργαζόμενοι να κατακτήσουν ή να αποκρούσουν, το κατάφεραν με τον αγώνα τους, δεν τους το χάρισε κανείς. Τα αδιανόητα κέρδη των εταιρειών τα βγάζουν οι εργαζόμενοι, με τον κόπο και τον ιδρώτα τους».

«Τα μέτρα ασφαλείας είναι κόστος για τις επιχειρήσεις» επισημαίνει. «Αν δουλέψεις, για παράδειγμα, με ζώνη ασφαλείας, θα παράγεις λιγότερο, γιατί δεν μπορείς να κάνεις τις ίδιες κινήσεις με κάποιον που δε φοράει. Είναι, λοιπόν, διπλό και τριπλό το κόστος. Απ’ το να αγοράσουν τον απαραίτητο εξοπλισμό και να προσλάβουν τεχνικό ασφαλείας, μέχρι τον περισσότερο χρόνο που θα πάρει για να ολοκληρωθεί η δουλειά».

Η κουβέντα μας σκιάζεται από τον πρόσφατο θάνατο του συναδέλφου του. «Μόνο και μόνο που ο άνθρωπος ήταν 68 χρονών, θα έπρεπε να ήταν στο σπίτι του με τα εγγόνια του, όχι πάνω στη σκαλωσιά. Όσο σωστά να ήταν και τα μέτρα ασφαλείας, που αμφιβάλλω ότι ήταν, αυτός ο άνθρωπος ήταν μια ωρολογιακή βόμβα. Άνθρωπος 68 χρονών σε τόσα μέτρα σκαλωσιά; Εδώ εμείς που είμαστε 40 και δεν μπορούμε να δουλέψουμε με 38 βαθμούς ζέστη, πόσο μάλλον αυτός. Είναι ανεπίτρεπτο! Είναι εργοδοτικό και κρατικό έγκλημα, απ’ τη στιγμή που η πολιτεία δεν φροντίζει να μπορούν αυτοί οι άνθρωποι να βγουν στη σύνταξη. Αν δοθούν στους εργαζομένους τα ένσημά τους, θα σωθούν ζωές. Άνθρωπος πάνω από 55-57 χρονών δεν μπορεί να δουλέψει στη σκαλωσιά, θα υπάρξει θανατηφόρο ατύχημα. Είναι έγκλημα αυτό που γίνεται. Με τόση ανεργία, πώς θα πάει ο οικοδόμος πρώτη μέρα σε μια δουλειά και θα απαιτήσει μέτρα ασφαλείας;».

«Μέσα στον Ιούλιο μόνο δε γύρισαν στο σπίτι τους τρεις συνάδελφοι»

Ο κ. Λάζαρος Μπάμπας είναι ένας από τους 24 εργαζομένους που απέλυσε πριν λίγες μέρες η υπεύθυνη για τα έργα του μετρό εταιρεία. «Οι 24 άνθρωποι που απολύθηκαν –μέσα σ’ αυτούς κι εγώ- θα μπορούσαν να έχουν παραμείνει και να απορροφηθούν σε άλλες εργασίες , αφού το έργο έχει ακόμα δρόμο για να τελειώσει. Η αντίληψη της εργοδοσίας, όμως, είναι να τις δώσει σε εργολάβους, γιατί αυτό σημαίνει λιγότερο εργατικό κόστος. Για μας, λοιπόν, δεν υπήρχε χώρος».

Τα κέρδη των λίγων και υψηλών επανέρχονται στην κουβέντα μας: «Η πραγματικότητα είναι ότι στον χώρο των κατασκευών, ενώ υπάρχει αύξηση του έργου η οποία φαίνεται ότι θα συνεχίσει σε μεγαλύτερο βαθμό, δε συνδυάζεται ούτε με αύξηση του αριθμού των εργαζομένων, ούτε με αύξηση στα μεροκάματα. Προσπαθούν να βγάζουν τα έργα με όσο το δυνατόν λιγότερο κόσμο. Στο μετρό απολυθήκαμε 24 άνθρωποι και οι υπόλοιποι που έμειναν θα κληθούν να καλύψουν δουλειά για 45 ανθρώπους. Με τέτοια εντατικοποίηση της δουλειάς, ο κίνδυνος για ατυχήματα είναι πιο έντονος».

Αξιοπρέπεια, αγώνας και αστείρευτη αλληλεγγύη. «Θέλουμε να ζούμε αξιοπρεπώς, όχι με μεροκάματο των 30 ευρώ που δίνουν σήμερα στην πιάτσα. Σκεφτείτε ότι ένας άνθρωπος που μοιράζει φυλλάδια – και δεν το λέω σε καμία περίπτωση αντιπαραθετικά αυτό, αλλά για την επικινδυνότητα και το βάρος της δουλειάς μας- παίρνει 3,5 ευρώ την ώρα κι εμείς παίρνουμε 4. Όλα τα έργα που γίνονται, περνάνε απ’ τα χέρια μας, απ’ το μυαλό μας, περνάνε από εμάς τους ίδιους. Η δουλειά η δική μας καθορίζει το αν θα παραδοθεί ή όχι ένα έργο, επομένως δεν μπορεί να μας αντιμετωπίζουν σαν την τελευταία τρύπα του ζουρνά. Πρέπει κι εμείς να πάρουμε κάποτε αυτό μας αξίζει. Δεν μπορούμε να δουλεύουμε μέχρι τα 77, είναι απάνθρωπο, πριν λίγες μέρες χάσαμε τον συνάδελφό μας γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο. Μέσα στον Ιούλιο μόνο δε γύρισαν στο σπίτι τους τρεις συνάδελφοι. Δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση. Διεκδικούμε την ίδια μας τη ζωή».

Φεύγοντας από το εργατικό κέντρο, τους ευχήθηκα να πάνε όλα καλά. «Όλα καλά θα πάνε, μη στενοχωριέσαι» μου απάντησε ο κ. Λάζαρος.