Ήρθε η ώρα η πόλη να τιμήσει τον Εμπράρ με μια νέα πλατεία. Πάρε θέση.

Έναν αιώνα μετά τον σχεδιασμό της νέας Θεσσαλονίκης και το πρόσωπο στο οποίο οφείλουμε τη ρυμοτομία της πόλης, στο κέντρο της, όπως την γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, δεν έχει τιμηθεί επαρκώς σε αυτή την πόλη.

Ο Ερνέστος Εμπράρ, ο Γάλλος πολεοδόµος, αρχιτέκτονας και αρχαιολόγος είναι το πρόσωπο που χρωστά η Θεσσαλονίκη την ευρωπαϊκή της φινέτσα. Ο οραµατιστής Εµπράρ αντιλήφθηκε γρήγορα την ανάγκη σύνδεσης των εσωτερικών συνοικιών της πόλης µε τη θάλασσα και την παράλληλη ανάδειξη των ιστορικών της µνηµείων.

Αν και τα συµφέροντα της εποχής άφησαν το έργο του ανολοκλήρωτο, οι κάθετοι άξονες της πλατείας Αριστοτέλους και της ∆ηµητρίου Γούναρη θα θυµίζουν πάντα την προσπάθεια της πόλης ν’ ανέβει λίγο ψηλότερα. Η πόλη τον «τίµησε» δίνοντας το όνοµα του σε ένα κλειστοφοβικό στενό στο πουθενά των Άνω Λαδάδικων.

Διαβάστε όλη την ιστορία του δρόμου που δεν είναι καν δρόμος εδώ 

Το 1977 το δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης (επί δημαρχίας Μιχάλη Παπαδόπουλου) αποφάσισε την ονοματοθεσία της «ανώνυμης» οδού σε Ερνέστου Εμπράρ και ο μεγάλος πολεοδόμος «κρύφτηκε» σ’ ένα ιδιωτικό πέρασμα. Σύμφωνα με τις υπηρεσίες του δήμου Θεσσαλονίκης δεν υπάρχει μέχρι τώρα κάποιο έγγραφο που ν’ αναφέρεται στη διάνοιξη της οδού Εμπράρ, πέρα από το σχέδιο πόλης του ’28 που την εμφανίζει ως κομμάτι του ενιαίου κτιρίου και την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του ’77.

Μια σημαντική πρωτοβουλία αναπτύσσεται αυτή την εποχή για να τιμηθεί όπως πρέπει ο Εμπράρ. Μια πρωτοβουλία για να δημιουργηθεί πίσω από τον Άγιο Δημήτριο, στην απόληξη του άξονα που σχεδίασε ο Εμπράρ μια πλατεία στη μνήμη του. Μια πλατεία για την οποία ήδη έχει υπάρξει αρχιτεκτονικός διαγωνισμός και βραβείο σχεδιασμού. Για τις ανάγκες αυτής της πρωτοβουλίας το ΤΕΕ διοργανώνει συλλογή υπογραφών στο ίντερνετ και μια εκδήλωση που θα ανακοινωθεί επίσημα.

Ο αρχιτέκτονας Πρόδρομος Νικηφορίδης μας εξηγεί όλη την ιστορία από την αρχή:

”Ο Ερνέστος Εμπράρ, η κατάργηση ενός δρόμου που δεν υπάρχει και η αλάνα που θέλει να γίνει πλατεία της Θεσσαλονίκης. Ζούμε σε μία πόλη με καλά κρυμμένα μυστικά. 1993 ο ΟΡΘΕ προκηρύσσει αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την περιοχή της οδού Φράγκων. Ανακαλύπτουμε την οδό Ερνέστου Εμπράρ που μοιάζει να έχει ταξιδέψει από μακριά και να έχει προσγειωθεί στη καρδιά της περιοχής. Μας αρέσει η ιδιαιτερότητα της και την εντάσσουμε στη συμμετοχή μας. Βγαίνουν τα αποτελέσματα και είμαστε 7οι στην κατάταξη σε 7 συμμετοχές. Δηλαδή παταγώδης αποτυχία. Αργότερα μαθαίνω από μέλος της επιτροπής ότι οι συνάδελφοι αρχιτέκτονες κριτές μας αποκαλούσαν κοροϊδευτικά «οι οικολόγοι» γιατί μας απασχολούσε κατά κύριο λόγο αυτό που αργότερα ονομάστηκε βιοκλιματική αναβάθμιση. Βλέπετε εκείνη την εποχή οι συμμετέχοντες στους διαγωνισμούς ήταν κυρίως άνθρωποι της θεωρίας και αυτό που κυρίως πρότειναν ήταν η κατεδάφιση κτιρίων, η οποία 25 χρόνια μετά δεν έγινε και δεν θα γίνει ποτέ, έγινε όμως η βιοκλιματική αναβάθμιση. Λίγο αργότερα αναζητώ για να αγοράσω ένα χώρο που να έχει μεγάλη βεράντα, ένα χώρο σε δώμα πολυκατοικίας. Ξαφνικά ανακαλύπτω σε μία αγγελία έναν τέτοιο χώρο στην οδό Εμπράρ. Ο ιδιοκτήτης σε τηλεφωνική επικοινωνία μου δηλώνει ότι μόνο για οίκο ανοχής τον πουλάει και εγώ μένω κάγκελο. Δυστυχώς δεν ήταν στα σχέδια μου η δημιουργία οίκου ανοχής.

2011, επανερχόμαστε με τον Bernard Cuomo και την Παρασκευή Ταράνη στην οδό Ερνέστου Εμπράρ δια μέσου του εργαστηρίου EcoWeek Αυτή τη φορά την προσεγγίζουμε με πολλαπλούς τρόπους, με μία ομάδα φοιτητών. Παραμένει η αγαπημένη Ερνέστου Εμπράρ. Όλα γύρω της γυρίζουν όπως τραγουδά ο Σάκης. Με αφορμή την ενδεχόμενη αγορά ενός ακινήτου αρχίζω να υποψιάζομαι ότι κάτι περίεργο συμβαίνει στην οδό Ερνέστου Εμπράρ. Η οδός Ερνέστου Εμπράρ με τα δύο κτίρια που μοιάζουν σαν δίδυμα, δεν υπάρχει. Πηγαίνω στο Δήμο, ρωτώ, οι πάντες αγνοούν το θέμα. Σε κάποιες συνομιλίες υπάρχει μία περίεργη αντιμετώπιση, περίπου σαν να έχω πει ότι συνάντησα στο δρόμο εξωγήινους. Πως είναι δυνατόν να μην υπάρχει αφού την έχουν δει με τα μάτια τους. Μετά από έρευνα διαπιστώνω ότι τα δύο κτίρια που βρίσκονται κατά μήκος αυτής της οδού, δύο κτίρια που μοιάζουν τόσο πολύ δεν είναι δύο, είναι ένα κτιριακό συγκρότημα , μία οικοδομική άδεια και ο μεταξύ τους χώρος είναι ο ακάλυπτος του οικοπέδου. Αυτός ο ακάλυπτος έχει μορφή δρόμου και κάποιος αστέρας της διοίκησης είχε την φαεινή ιδέα να προτείνει να του δώσουν το όνομα του Ερνέστου Εμπράρ. Ακόμα και η πινακίδα εν είδη πινακίδας οδού που έγραφε και γράφει ακόμα μισοσβησμένη «Στοά Εφαρμοστίδη» δεν τους σταμάτησε.

1976, η δωρεά εν ζωή ακινήτου αναγράφει: «Οι πρώτοι των συμβαλλομένων Ιωάννης Τ. και Δημήτρης Τ., ατομικώς δια εαυτούς ενεργούντες, εδήλωσαν ότι εκ της εντός πόλεως Θεσσαλονίκης και επί της οδού Ολυμπίου Διαμαντή και της παραλλήλου προς ταύτην οδού Βεροίας κειμένης τετραορόφου οικοδομής, αποτελουμένης εξ ισογείου, και τριών εισέτι τυπικών ορόφων, γνωστής υπό το όνομα «Αγορά Εφαρμοστίδη», εκτισμένης επί οικοπέδου συνολικής εκτάσεως μέτρων τετραγωνικών 2234τμ, αποτελουμένης εκ δύο τμημάτων οικοδομών, κειμένων της μεν μιάς οικοδομής συνορευομένης γύρωθεν εμπροσθέν με την οδό Βεροίας, όπισθεν με την οδό Ολυμπίου Διαμαντή και εν μέρει με ακίνητον (μαγαζείον) κληρονόμων Σαλτιέλ, εκ δεξιών τω προσβλέποντι το όλον ακίνητον εκ της οδού Βεροίας με ακίνητον αδελφών Μπένη, με κτήματα Γιοζέφ Γκατένιο και αδελφών Μακρή και εν μέρει με μαγαζείον κληρονόμων Σαλτιέλ , και εξ αριστερών τω προσβλέποντι το όλον ακίνητον εκ της οδού Βεροίας με οικοδομήν Ισραηλιτικής Κοινότητος Θεσσαλονίκης, Σαλτιέλ και Αντζέλ και με οικόπεδον Ιωσήφ Μαίρ Φλωρεντίν» αναγράφει η δωρεά εν ζωή ακινήτου το 1976. Ενώ ένα «Προσύμφωνον αγοραπωλησίας ακινήτου μετά δικαιώματος δομήσεως αξίας δραχμών 3.200.000» το έτος 1956 αναφέρεται σε « Έν Χάνιο αποτεφρωθέν κατά το πλείστον, γνωστόν υπό το όνομα «Χάνιον Στοά Μπενρουμπή» μετά των εναπομεινασών και των πάσης φύσεως εγκαταστάσεων, κείμενου εντός της πόλεως Θεσσαλονίκης και επί των οδών Βεροίας και Ολυμπίου Διαμαντή αρ. 39 πρώην κατά τους τίτλους εν τη θέσει «Βυρσοδεψείων» συνολικής εκτάσεως 2234,00τμ». Αυτόν το ακάλυπτο βρήκαμε πριν από τέσσερις δεκαετίες για να τιμήσουμε τον αρχιτέκτονα της σύγχρονης Θεσσαλονίκης τον Ερνέστο Εμπράρ.

2012 Μικροί αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί – συνεργασία ΤΕΕ/ΤΚΜ και Δήμος Θεσσαλονίκης. Επιλέγουμε να μελετήσουμε την αλάνα πάνω από τον Άγιο Δημήτριο, εκεί που ο Εμπράρ είχε σχεδιάσει την μνημειακή απόληξη του άξονα του.

Προτείνουμε την πλατεία Εμπράρ, δυστυχώς για μας δεν κερδίζουμε. Η ιδέα όμως της πλατείας Ερνέστου Εμπράρ έμεινε και είναι πλέον προτεινόμενη από το Αρχιτεκτονικό του Δήμου.

Ζητούμε από την δημοτική αρχή μαζί με την ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας, τη δημιουργία του Μουσείου του Ολοκαυτώματος, τις διαμορφώσεις γύρω από τις δύο συναγωγές και το Προξενείο της Τουρκίας να βάλει στις προτεραιότητες του και τη δημιουργία της πλατείας Ερνέστου Εμπράρ που θα ολοκληρώσει τον Μνημειακό Άξονα της Αριστοτέλους.”

Που θα μπορούσε όμως να πατήσει η ανάπλαση της περιοχής και τη δημιουργία της νέας πλατείας:

Πέντε χρόνια πριν, στις 9 Μαΐου 2013 έληξαν οι εργασίες της Κριτικής Επιτροπής του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού ιδεών με τίτλο “Δημιουργία & Ανάκτηση Κοινόχρηστων και Κοινωφελών Χώρων και Ανάδειξη Χώρων «Τοπόσημου» στην αστική περιοχή του Δήμου Θεσσαλονίκης” που προκηρύχθηκε, στις 11 Σεπτεμβρίου 2012, από το Δήμο Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με το ΤΕΕ/ΤΚΜ, και, ως προς τη διαγωνιστική του φάση, έληξε στις 6 Φεβρουαρίου 2013, με την κατάθεση 71 προτάσεων. Η κατάθεση του Τελικού Συγκεντρωτικού Πρακτικού και των έξι επιμέρους πρακτικών της απονεμήθηκαν πέντε ισότιμα βραβεία των πέντε χιλιάδων ευρώ, πλέον ΦΠΑ, το καθένα και πέντε εξαγορές των χιλίων ευρώ έκαστη, καθώς και επτά εύφημες μνείες, μετά από υπόδειξη τηςΚριτικής Επιτροπής. Το σχέδιο για την ανάπλαση της περιοχής πίσω από τον Άγιο Δημήτριο και τη δημιουργία της πλατείας όπως εμφανίστηκε στο διαγωνισμό του 2013 του ΤΕΕ  από τους αρχιτέκτονες Μιχάλη Καταρτζή και Πηνελόπη Κουγιάνου:

Η συνύπαρξη στο περιβάλλον της πλατείας Αγίου Δημητρίου διαφορετικών ποιοτήτων δημοσίων χώρων, απαιτεί λογικά τη σύνθεσή τους σε ένα καμβά στον οποίο οι συνιστώσες του καθενός θα εισέρχονται ομοιόμορφα. Ο αστικός ιστός της σύγχρονης πόλης από τη μία και ο ιστορικός χώρος από την άλλη περιχαρακωμένοι αποδίδουν αμήχανα την πλατεία στην κοινωνικά εντροπική χρήση του αυτοκινήτου.

Προτείνεται η εγκατάσταση μιας πλακόστρωσης από πλάκες με ψυχρά υλικά κατασκευής, οι οποίες θα διαμορφώνουν το δάπεδο στο κύριο τμήμα της πλατείας και θα μικραίνουν και πιο πολύ το πράσινο υπόβαθρο. Στην πορεία αυτή, στοιχεία των όμορων χώρων θα εντάσσονταν στη διαμόρφωση και σιγά σιγά θα αναδεικνύονται όλο και περισσότερο. Τα αρχαία αποσπάσματα, για παράδειγμα, θα συνθέτουν ένα σύνολο με τις μικρές πλάκες της πλακόστρωσης που θα έχει αποκλιμακωθεί προς τη θέση τους. Στο σύνολο αυτό, οι πλάκες θα έχουν το ρόλο των σκαλιών προς την υποκείμενη υψομετρικά θέση του αρχαιο- λογικού χώρου ή θα υποδέχονται ενημερωτικές στήλες, με κείμενα και εικόνες σε σχέση με αυτόν. Η αποκλιμάκωση του καμβά του δαπέδου, αναλαμβάνει επιπλέον τη σήμανση της απόληξης του άξονα της Αριστοτέλους επί της πλατείας. Στα δυτικά της πλατείας του Αγίου Δημήτριου απολήγει νοητά η οδός Αριστοτέλους. Στη θέση της απόληξης προτείνεται η εγκατάσταση ενός σήματος, ενός μνημείου, για την πολεοδομική ανασυγκρότηση της Θεσσαλονίκης. Ενός τοπόσημου. Θεωρούμε ως τοπόσημο την ταυτόχρονη, χωρικά και χρονικά, γεωδαιτική δέσμευση – σύλληψη συλλογικών εννοιών και νοημάτων, σε παρόντα χρόνο και συγκεκριμένο τόπο. Το τοπόσημο αυτό εγκαθίσταται με δύο γραμμικές επεμβάσεις στο σώμα της πλατείας, στη θέση της απόληξης της Αριστοτέλους. Η μία σημαίνεται με την απο-διάρθωση της πλακόστρωσης στο δάπεδο της πλατείας, εμφανίζοντας περισσότερο το υπόστρωμά της, εμφανίζοντας δηλαδή τον πράσινο τάπητα αναφοράς. Η δεύτερη εγκατάσταση αποτελείται από μία γραμμή καθιστικά και θα αραιώνουν καθώς θα προσεγγίζουν στα νότια και ανατολικά τον αρχαιολογικό χώρο και το χαμάμ. Αντίθετα η δομή της πλέξης των πλακών θα είναι ισχυρή αρχίζοντας από το τμήμα μετά την οδό Κασσάνδρου και το αντίστοιχο μετά τον πεζόδρομο της Σελεύκου.

Αρμοί και υπόστρωμα του καμβά του δαπέδου, αποτελούν έναν πράσινο τάπητα ενιαίο για το σύνολο των όμορων χώρων. Καθώς η κλίμακα της πλακόστρωσης θα μικραίνει πηγαίνοντας προς τους όμορους χώρους θα αναδύεται όλο κών που ορίζουν το δυτικό άκρο της πλατείας και είναι κύβοι διαστάσεων 50 εκατοστών. Οι κύβοι είναι διάφανοι, υποκόκκινοι και αυτόφωτοι. Η εγκατάσταση αυτή θα σημαίνει τη γραμμή κατεύθυνσης προς την Αριστοτέλους, ιδιαίτερα τις νυκτερινές ώρες.

Μια νέα πρωτοβουλία ξεκινά και αυτή τη φορά είμαστε όλοι συμμέτοχοι. Η ιδέα της δημιουργίας στον αδόμητο χώρο πάνω από τον Άγιο Δημήτριο της πλατείας που θα τιμήσει τον μεγάλο πολεοδόμο είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Ειδικά σε μια γειτονιά που μοιάζει σήμερα παρατημένη στην μοίρα της.

Αν συμφωνείς με την ιδέα της νέας πλατείας μπες και ψήφισε εδώ. 

Εδώ και η ενημέρωση του Δήμου το 2016 για την προτεινόμενη ανάπλαση.

Η πρωτοβουλία του Δήμου Θεσσαλονίκης, της Μόνιμης Επιτροπής Αρχιτεκτονικών Θεμάτων του ΤΕΕ Τμήματος Κεντρικής Μακεδονίας και του ΤΕΕ θα ανακοινωθεί και επίσημα στην εκδήλωση που διοργανώνει το ΤΕΕ/ΤΚΜ με θέμα «Το Σχέδιο του 1917 και το νέο αστικό τοπίο της Θεσσαλονίκης» με ομιλήτρια την ομότιμη καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ Αλέκα Καραδήμου-Γερολύμπου. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί σε νέα ημερομηνία την Παρασκευή 30 Μαρτίου στις 19:00 στο αμφιθέατρο εκδηλώσεων του ΤΕΕ/ΤΚΜ.