Η ιστορία συμμετέχει

Η ιστορία συμμετέχει του Χάρη Χεϊζάνογλου – Αρχιτέκτων Μηχανικός ΑΠΘ / MSc(hons) Architecture /  TU Delft

Εικόνα: Γιάννης Σημιτόπουλος

Το μνημείο δεν είναι πάντα ορατό, στο υπέδαφος της Θεσσαλονίκης επάλληλα στρώματα ιστορίας συγκροτούν από κάτω προς τα επάνω μια τρισδιάστατη καταχώρηση αξιοποιημένων και χαμένων ευκαιριών, ένα ιστορικό αρχείο καταστροφής και ανάπτυξης των εκδοχών της πόλης. Ο φορέας ανάκλησης της μνήμης συχνά είναι απλά ένα επιφανειακό ίχνος, ένα κενό, μια οδική αρτηρία ή μια χρήση που επιμένει. Κάτω από τη σύγχρονη Εγνατία βρίσκεται η αρχαία, η οδική χάραξη δεν σταμάτησε ποτέ να χρησιμοποιείται, διατηρήθηκε διαμορφώνοντας διαχρονικά το σώμα της πόλης. Αντίθετα, σε ένα αδόμητο οικόπεδο επί της οδού Απελλού, βρίσκεται θαμμένη η κορυφή του κοίλου ενός αρχαίου σταδίου που πιθανόν εκτεινόταν μέχρι την Αγία Σοφία, δεν διατηρήθηκε, έχει είτε καταστραφεί είτε θαφτεί για πάντα κάτω από τις πολλαπλές ιστορικές εκδοχές της πόλης με τελευταίο το αστικό σώμα που έπλασε η αντιπαροχή.

Ένα άλλο αστικό σώμα, αυτό της πόλης πριν την αντιπαροχή, βρίσκεται καλά κρυμμένο στην νέα παραλία, η οποία μπαζώθηκε τη δεκαετία του ’60 με πρώτη ύλη τα υπολείμματα των παλιών κτισμάτων, που γκρεμίζονταν δίνοντας τη θέση τους στις πολυκατοικίες. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα κι αν κανείς θρηνεί για τις χαμένες εκδοχές της πόλης, τα χαμένα αστικά της σώματα, οφείλει να δεχθεί ότι η ιστορία συμμετέχει, όχι μόνο με τα ορατά της μνημεία, τη Ροτόντα, την Ρωμαϊκή αγορά, τα Οθωμανικά και βιομηχανικά κτίσματα, και όχι απλά σαν παθητική μνημειοποίηση μιας φθίνουσας υλικότητας, αλλά, ακόμα και μέσω της απώλειας, σαν ενεργό συστατικό μιας ιστορικής συνέχειας, σαν αόρατη πρώτη ύλη που γεννά δυνατότητες και περιορισμούς παράγοντας εκ νέου ιστορία, συντάσσοντας τον χώρο ως τόπο.