Γεμάτη συγκίνηση η εκδήλωση μνήμης από συγγενείς εκτελεσμένων στο Γεντί Κουλέ

Λέξεις: Σπύρος Κουζινόπουλος

Περίσσεψε η συγκίνηση στην εκδήλωση που οργανώθηκε το μεσημέρι στο χώρο, πίσω από το κάτεργο του Γεντί Κουλέ, όπου γίνονταν οι εκτελέσεις των καταδικασμένων σε θάνατο κομμουνιστών τα πέτρινα χρόνια του Εμφυλίου. Και όπου συγγενείς και απόγονοι των εκτελεσμένων προσήλθαν με ένα γαρύφαλλο στο χέρι για να το αποθέσουν ευλαβικά στο σημείο όπου γίνονταν οι τυφεκισμοί και όπου το τελευταίο διάστημα εντοπίστηκαν από συνεργείο του Δήμου Νεάπολης-Συκεών 33 σκελετοί τοποθετημένοι σε ομαδικούς τάφους.

Οι συγγενείς, προσήλθαν με δέος και συγκλονισμένοι στο χώρο του πάρκου – μνημείου Εθνικής Αντίστασης των Συκεών, σε κοντινή απόσταση από το κολαστήριο του Επταπυργίου, αναζητώντας πληροφορίες για το ενδεχόμενο να ανήκουν στους δικούς τους ανθρώπους τα οστά και τα κρανία που αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια ανάπλασης της μικρής πλατείας από το δημοτικό συνεργείο . Αποφασισμένοι, όπως δήλωναν, να προχωρήσουν σε εξέταση DNA προκειμένου να γίνει η σχετική ταυτοποίηση. Στα θλιμμένα μάτια τους διέκρινε κανείς την αποφασιστικότητα να βρουν και έστω μετά από 80 χρόνια να θάψουν με τις πρέπουσες τιμές τους νεκρούς τους.

Όλοι όσοι βρέθηκαν στο χώρο που αποκαλύφθηκαν οι ομαδικοί τάφοι και άλλοι τόσοι που επικοινώνησαν τηλεφωνικά, συνυπογράφουν το αίτημα να συνεχιστούν οι εργασίες και να ξεκινήσει διαδικασία ταυτοποίησης των σκελετών.

«Εμείς οι απόγονοι των εκτελεσμένων κομμουνιστών και αγωνιστών της περιόδους 1946-1954, κατόπιν της αποκάλυψης ομαδικών τάφων στην περιοχή του Επταπυργίου, ζητάμε να πραγματοποιηθεί ταυτοποίηση μέσω DNA τεστ των σκελετών που βρέθηκαν και των απόγονων των εκτελεσμένων.

Ζητάμε επίσης από την πολιτεία να χρηματοδοτήσει και να μεριμνήσει για την ολοκληρωμένη ανασκαφή της ευρύτερης περιοχής, για την αποκάλυψη και άλλων λειψάνων από τις ομαδικές εκτελέσεις .

Είναι το λιγότερο που μπορεί να γίνει για τους νεκρούς μας που τους φέρθηκε με βαναυσότητα το κράτος».

Θ. Κωνσταντινίδης: «Οι συγγενείς αξιώνουν την ταυτοποίηση»

Ο Θεοδόσης Κωνσταντινίδης, μέλος της Επιτροπής Μνημείων της ΚΕ του ΚΚΕ και συγγενής εκτελεσμένου, αναφέρθηκε στη σημασία των ευρημάτων, στην προσπάθεια του Κόμματος για τη δημιουργία μνημείου για τους εκτελεσμένους στο Γεντί Κουλέ και στην προσπάθεια που έγινε να συγκεντρωθεί ο μαρτυρικός κατάλογος των εκτελεσμένων.

Όπως είπε: «Πρέπει να καταλάβουμε όλοι εμείς και κυρίως αυτοί που εργάζονται εδώ και βοηθάνε στο ξέθαμα και στην μεταφορά των οστών, ότι εδώ πρόκειται για ζωντανή ιστορία του Κόμματος, πρόκειται για ανθρώπους που έχουν άμεση αντανάκλαση σε 400 οικογένειες, που σχεδόν 80 χρόνια δεν είχανε σημείο αναφοράς. Ηταν ο ευρύτερος χώρος γύρω από το Γεντί Κουλέ η αναφορά που γινόταν στους εκτελεσμένους.

Κάναμε εκδηλώσεις μετά τη μεταπολίτευση, στο Γεντί Κουλέ ακριβώς για να κρατάμε το ζήτημα ζωντανό. Θυμόμαστε ότι γράφαμε στα πλακάτ τα ονόματα των εκτελεσμένων και μαζεύονταν οι συγγενείς, με σημείο αναφοράς το πλακάτ που έλεγε π.χ. Αλβανός Ακίνδυνος, Αγάπιος Σαχίνης, Αυγητίδης Γρηγόρης, κλπ.

Μαζεύονταν οι συγγενείς και έβλεπες να ξεφορτώνουν αυτά τα συναισθήματα που τόσα χρόνια κρύβανε και καταπιέζανε.

Πρέπει λοιπόν αξιοποιώντας και τη συγκυρία να μπορέσουμε να ταυτοποιήσουμε τουλάχιστον ορισμένα».

Σχετικά με το μνημείο είπε: «Θα χωροθετηθεί μια θέση για να τοποθετήσει το ΚΚΕ το μνημείο, όπως έχει προγραμματίσει και είναι δρομολογημένο εδώ και καιρό. Πριν έρθουν στο φως αυτά τα ευρήματα από την ανασκαφή. Θέλουμε να δημιουργηθεί ένα δίκτυο ιστορικό που έχει σχέση με το Γεντί Κουλέ, τους χώρους δηλαδή που βασανίστηκαν και ταλαιπωρήθηκαν οι σύντροφοί μας, το μνημείο του ΚΚΕ το οποίο έχουμε ζητήσει να τοποθετηθεί σε χώρο έξω από τα τείχη και αυτό το δίκτυο να καταλήγει εδώ στο μνημείο της Εθνικής Αντίστασης.

Είναι ευθύνη της πολιτείας και να βοηθήσει για να γίνει η ταυτοποίηση και η εξέταση DNA και να επισπευσθούν οι διαδικασίες για να οριστικοποιηθεί ο χώρος που θα τοποθετήσει το ΚΚΕ το μνημείο. Εμείς είμαστε σε θέση να έχουμε αποτέλεσμα σύντομα. Οτι αφορά την πολιτεία θα κάνουμε -ήδη κάναμε- παρεμβάσεις στα αρμόδια υπουργεία».

Σ. Δανιηλίδης: «Οι εκτελεσμένοι έχασαν τη ζωή για τις ιδέες τους και για την πατρίδα»

Στην συνάντηση των συγγενών παραβρέθηκε και ο Σίμος Δανιηλίδης, δήμαρχος Νεάπολης – Συκεών, που συνεχίζει την προσπάθεια να αναδειχθεί αυτό το σημαντικό τεκμήριο της σύγχρονης ιστορίας του τόπου.

«Είμαστε εδώ σήμερα με πολύ ανάμεικτα αισθήματα. Είμαστε χαρούμενοι γιατί βρήκαμε έστω και μετά από 80 χρόνια καθυστέρηση, τους σκελετούς των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους για τις ιδέες τους και για την πατρίδα. Είμαστε στεναχωρημένοι, πικραμένοι και θυμωμένοι γιατί έχασαν τη ζωή τους νέα παιδιά. Από τους σκελετούς, φαίνονται ότι κάποια ήταν πολύ νεαρά, 17, 18, 20 χρονών. Είμαστε θυμωμένοι γιατί το τότε κράτος εκτελούσε αυτούς τους ανθρώπους και παρά τα λεγόμενά τους για την πίστη και τη θρησκεία τους πετούσαν εδώ αδιάβαστους.

Εμείς από την πρώτη στιγμή είπαμε ότι μπορεί να μην έχει αρχαιολογικό ενδιαφέρον, αλλά για εμάς, για την πόλη μας, για όλη την Ελλάδα, έχει τρομερό ιστορικό ενδιαφέρον. Ζητήσαμε με ευθύνη δική μας και με δαπάνες δικές μας και με κίνδυνο καθυστέρησης του έργου, να γίνουν εκτεταμένες ανασκαφές. Και θα συνεχίσουμε τις ανασκαφές.

Παραδίδουμε τους σκελετούς στην αστυνομική διεύθυνση. (…) Ξεκινήσαμε να κάνουμε επαφή με το τμήμα Ανθρωπολογίας στο ΔΠΘ για να κάνουμε εργαστηριακούς ελέγχους και εφόσον ταυτοποιηθούν οι σκελετοί με συγγενείς, όσοι θέλουν να τους πάρουν για να τους θάψουν. Για τους υπόλοιπους, σε συνεννόηση με την Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως- Σταυρουπόλεως θα γίνουν οι θρησκευτικές διαδικασίες για να επιτραπεί ταφικό τμήμα στο συγκεκριμένο σημείο για να τοποθετήσουμε τους σκελετούς και να ψαλεί εξόδιος ακολουθία».

Και κατέληξε: «Είναι συνταρακτικό να βλέπεις το κρανίο να έχει την τρύπα από τη “χαριστική” βολή, να βλέπεις τη σφαίρα μέσα στο κεφάλι, να βλέπεις το παπούτσι με το τακούνι που παραπέμπει σε νέα κοπέλα.

Θα συνεχίσουμε τον αγώνα για να τα αποκαλύψουμε γιατί το χρωστάμε στις ψυχές αυτών των ανθρώπων που σε τόσο νεαρή ηλικία έχασαν τη ζωή τους για τις ιδέες τους και για τα πιστεύω τους».

Τα τεκμήρια της βαρβαρότητας

Στα ευρήματα του χώρου, αναφέρθηκε η Σταυρούλα Τζεβρένη, αρχαιολόγος της Εφορίας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, που επιβλέπει τις εργασίες στο χώρο, μετά από αίτημα του Δήμου Νεάπολης Συκεών.

Οπως είπε, «εντοπίστηκαν πέντε (5) συγκεντρώσεις. Ο πρώτος εντοπισμός, τον περασμένο Νοέμβριο, αφορούσε ένα σκελετό ο οποίος ήταν διαταραγμένος. Ειπώθηκε ότι υπήρχε και δεύτερος.

Στη συνέχεια ζητήθηκε από την υπηρεσία μας να γίνει διερεύνηση της περιοχής και σε σημεία που δεν έπιανε το τεχνικό έργο. Οπότε ξεκινήσαμε κάνοντας μία διερευνητική τομή, την οποία διευρύναμε και πέσαμε πάνω στον πρώτο στην ουσία ομαδικό τάφο. Ετσι βρήκαμε πρώτα 3, μετά 5, 10 και ο μεγαλύτερος ήταν ο τελευταίος με 13 σκελετούς.

(…) Βρέθηκαν σόλες, άρβυλα στρατιωτικά, κουμπιά από εσώρουχα κυρίως, ελάχιστα από ενδύματα. Σε έναν υπήρχε και ένα χάλκινο δαχτυλίδι. Συλλέξαμε και σφαίρες. Νομίζω ότι όσοι μελετούν και τη νεότερη ιστορία θα μπορέσουν να βοηθήσουν για τις ταυτίσεις».

Σε ότι αφορά την κατάσταση των σκελετών είπε: «Είναι πολύ σφιχτές οι επιχώσεις και γι αυτό οι σκελετοί δεν είναι σε πολύ καλή κατάσταση, θρυμματίζονται εύκολα».

Σ. Κουζινόπουλος: «Θάβονταν γυμνοί και ξυπόλητοι πολλοί από τους εκτελεσμένους»

Ο Σπύρος Κουζινόπουλος, δημοσιογράφος, που αυτή την περίοδο κυκλοφορεί το βιβλίο του με τίτλο «Γεντί Κουλέ, η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης», δήλωσε: «Περίπου 400 άτομα, εκτελέστηκαν. Δεν μπορεί κανείς να πει αν αυτός είναι ο πραγματικός αριθμός. Πιθανά είναι περισσότεροι. Από τα αρχεία της φυλακής που τα έψαξα το 1986, διαπίστωσα στη συνέχεια ότι υπήρχαν και ελλείψεις. Βρήκα άτομα που εκτελέστηκαν και δεν περιλαμβάνονταν σε εκείνο τον κατάλογο.

Το συγκλονιστικό είναι ότι εδώ, αμέσως μετά την εκτέλεση θάβονταν επί τόπου σε ομαδικούς λάκκους που τους άνοιγαν οι ποινικοί κρατούμενοι του Γεντί Κουλέ στους οποίους σαν ανταμοιβή για τους κασμάδες και τα φτυάρια που χρησιμοποιούσαν, τους επέτρεπαν να πάρουν τα ρούχα των εκτελεσμένων και τα παπούτσια γι αυτό οι περισσότεροι βρέθηκαν γυμνοί και ξυπόλητοι.

Ολη αυτή η περιοχή πρέπει να είναι γεμάτη από οστά. Τότε ήταν ακατοίκητη. Στη συνέχεια, στη δεκαετία του ’60 άρχισαν να χτίζονται οικοδομές και οι εργολάβοι σκάβοντας στα θεμέλια έβρισκαν κόκαλα και κρανία τα οποία αντί να τα παραδώσουν στην αστυνομία και στην αρχαιολογική υπηρεσία, τα έθαβαν ακόμα πιο βαθιά, ή τα πετούσαν για να μην έχουν καθυστέρηση στην ανέγερση της οικοδομής».

Ψυχή και καρδιά γεμάτη αξίες και ιδανικά

Όπως αναφέρεται σε ρεπορτάζ που δημοσιεύεται στο portal του 902.gr, κάποιοι από τους συγγενείς των εκτελεσμένων μίλησαν για τους «δικούς» τους ήρωες.

Η Ελένη Σαρηγιαννίδου, μίλησε για τον παππού της τον Απόστολο Ωρολογά που εκτελέστηκε στις 16 Δεκεμβρίου του 1946. Δικάστηκε και καταδικάστηκε «με κατηγορία ότι κατείχε όπλα. Όπλα δεν βρέθηκαν ποτέ, αλλά και μόνο που ήταν κομμουνιστής αυτό έφτανε. Και τον εκτελέσανε μαζί με άλλους 49. Φυσικά ποτέ δεν βρέθηκε το πτώμα, δεν παραδόθηκε στους συγγενείς για να κάνουν μια αξιοπρεπή κηδεία. Μακάρι να τον βρούμε».

Ο Κώστας Σαπρανίδης, είπε πως ο εξάδερφός του Θεοχάρης Σαπρανίδης και ο γείτονας του Γιώργης Καλέμης, ήταν οι πρώτοι εκτελεσμένοι, τον Ιούλη του 1946. «Αν βρέθηκαν δύο σε έναν τάφο, ενδέχεται να είναι αυτοί», ανέφερε.

Ο Αγάπιος Σαχίνης, ήταν εκεί για τον θείο του, τον Αγάπιο Σαχίνη. «Το καλύτερο που έχω να κάνω και εγώ και όλοι όσοι έχουν να θυμηθούν, είναι να είμαστε σιωπηλοί. Το είπαν μόνοι τους αυτό που είχανε να πουν με την στάση τους. Διότι αυτός που κατέβηκε από το Ρέο, πριν κάνει τα 6 βήματα για να πάει στον τείχο, ο ενωματάρχης του έδωσε μπροστά του ένα χαρτί και του είπε υπέγραψέ το για να πας στο σπίτι σου κι αυτός το παραμέρισε το χαρτί και πήγε στα 6 βήματα. Για να το κάνεις αυτό δεν θέλεις μόνο καρδιά, θέλεις και ψυχή γεμάτη με αξίες, γεμάτη με ιδανικά», είπε. Επίσης σημείωσε: «Μπορεί να είμαστε στην αρχή των όσων θα δούμε. Και αυτά που ίσως δούμε στη συνέχεια, αποκαλύψουν και τη βαρβαρότητα που μέχρι τώρα πολύ έντεχνα την έκρυβαν, για να παραποιήσουν την ιστορία. Ομως η ιστορία θα τους τιμωρήσει. Έχουν ευθύνη από εδώ και πέρα αρκετοί. Πρώτα το Υπουργείο δικαιοσύνης, να ανοίξει η αποθήκη όπου μέσα είναι οι φάκελοι με τις καταδικαστικές αποφάσεις. Να δούμε ποιοι ήταν αυτοί που αποφάσισαν. Γιατί αυτοί που αποφάσιζαν είναι ένα κομμάτι και της μετέπειτα ιστορίας της χώρας. Και εκεί θα δούμε πολλά ονόματα και θα καταλάβουμε πάρα πολλά, για πάρα πολλούς».

*Ο Σπύρος Κουζινόπουλος είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας, ιστορικός ερευνητής, πρώην Γενικός Διευθυντής του Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων.