Η εξέγερση του Πολυτεχνείου στη Θεσσαλονίκη

Λέξεις: Σπύρος Κουζινόπουλος

50 χρόνια από την ηρωική εξέγερση του Πολυτεχνείου, από τις κορυφαίες πράξεις της φοιτητικής νεολαίας και όλου του λαού κατά του τυραννικού φασιστικού καθεστώτος της χούντας των επίορκων συνταγματαρχών. Μισός αιώνας από τότε. Αν και πέρασαν τόσα χρόνια, οι μνήμες παραμένουν άσβεστες και τα γεγονότα εκείνης της ιστορικής περιόδου έρχονται ξανά και ξανά στο μυαλό σαν την κόπια κινηματογραφικής ταινίας.

Άνεργος δημοσιογράφος τότε, μετά το κλείσιμο της εφημερίδας Νέα Αλήθεια στην οποία εργαζόμουν πριν, είχα ενταχθεί  στα τέλη του 1972, μετά την απόλυσή μου από το στρατό, σε μία παράνομη αντιστασιακή ομάδα της Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδας (ΚΝΕ) που με επικεφαλής τον αείμνηστο αγωνιστή Γρηγόρη Κοκοζίδη αποτελούνταν από τους επίσης αείμνηστους Κική Ακρίδα, Γιάννη Ορμανίδη (Νταγιάν) και Μήτσο Ιωαννίδη, τη σύζυγο του Ιωαννίδη, Ελένη, τον φοιτητή της οδοντιατρικής Γιάννη Βασιλειάδη και την αφεντιά μου.

Σε μία ολιγόλεπτη για συνωμοτικούς λόγους συνάντηση που κάναμε το πρωί της 16ης Νοεμβρίου 1967, ο Βασιλειάδης μας ενημέρωσε ότι δημοκράτες φοιτητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης από όλες τις σχολές θα προχωρούσαν σε κατάληψη της Πολυτεχνικής Σχολής, συμμετέχοντας στην ανάλογη κατάληψη του Πολυτεχνείου Αθηνών που είχε αρχίσει στις 14 Νοεμβρίου και συνεχίζονταν. Και ότι και ο ίδιος είχε εκλεγεί στην επιτροπή κατάληψης. Από ότι θυμάμαι, γνώμη της τότε παράνομης Κομματικής Οργάνωσης Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ, γραμματέας της οποίας ήταν ο Σωτήρης Κωστόπουλος και της ΚΝΕ Θεσσαλονίκης, με γραμματέα τον φοιτητή της Νομικής Βασίλη Δεμουρτζίδη, ήταν ότι μεγαλύτερη απήχηση θα είχε αν καταλαμβάνονταν το κτίριο της παλιάς Φιλοσοφικής αντί της Πολυτεχνικής Σχολής που ακόμη τότε, πριν διανοιγεί η προέκταση της Νέας Εγνατίας οδού, ήταν σε απομονωμένο σημείο, στο πιό απομακρυσμένο της πανεπιστημιούπολης. Δυστυχώς η άποψη εκείνη δεν εισακούστηκε.

Αμέσως μετά, μόλις έγινε γνωστό ότι προχώρησε η κατάληψη, αρχίσαμε να συγκεντρώνουμε χρήματα, τρόφιμα και διάφορα υλικά που ήταν απαραίτητα για τους έγκλειστους αγωνιζόμενους φοιτητές και τα οποία μέσω του Γιάννη Βασιλειάδη αλλά και φοιτητών που μας είχε υποδείξει, τα προωθούσαμε προς την Πολυτεχνική Σχολή. Είχαμε μαζέψει με χίλιες προφυλάξεις ένα σεβαστό ποσό αλλά και ξηρά τροφή, κυρίως σε τυριά, σαλάμια, ψωμιά και κονσέρβες. Από ότι θυμάμαι, μετά από ψάξιμο του Μήτσου Ιωαννίδη, που ήταν από τους πολύ καλούς ηλεκτρολόγους της Θεσσαλονίκης, βρέθηκαν κάποια εξαρτήματα που ήταν απαραίτητα για τη δημιουργία του ραδιοφωνικού σταθμού που είχε στηθεί για να ακούγεται η φωνή και τα συνθήματα των έγκλειστων αγωνιζόμενων φοιτητών.

Να θυμίσουμε ότι εκείνες τις μέρες επικρατούσε μεγάλη σύγχυση για το τι ακριβώς συνέβαινε με τις καταλήψεις στα Πολυτεχνεία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, δεδομένου ότι οι ειδήσεις στις εφημερίδες ήταν λογοκριμένες και η επίσημη ενημέρωση από το ραδιόφωνο και τα δύο μόνο κρατικά κανάλια που λειτουργούσαν, την ΕΙΡΤ και τη στρατιωτική ΥΕΝΕΔ, παρουσίαζαν τα γεγονότα μόνο κατά πως συνέφερε το χουντικό καθεστώς, αποσιωπώντας ή διαστρεβλώνοντας ότι δεν το συνέφερε.

Πρέπει να πούμε ότι ο ραδιοφωνικός σταθμός της κατάληψης στη Θεσσαλονίκη, είχε συναρμολογηθεί από δύο φοιτητές, ένα των Αγρονόμων – Τοπογράφων και άλλον ένα της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών, μετά τις τροποποιήσεις σε ήδη υπάρχοντα «πειρατικό» σταθμό και είχε τοποθετηθεί το απόγευμα της 16ης Νοεμβρίου 1973 στο υπόγειο της πτέρυγας των Αρχιτεκτόνων. Οι εκπομπές γίνονταν στα 220 μέτρα στα βραχέα, στους  1420 χιλιόκυκλους.

Και όλοι συγκλονίστηκαν όταν κάποια στιγμή ακούστηκε η φωνή της εκφωνήτριας του σταθμού, που ήταν η φοιτήτρια Κλεοπάτρα Παπαγεωργίου, «εδώ Ραδιοσταθμός του ελεύθερου πανεπιστήμιου της Θεσσαλονίκης», σε συνδυασμό με τη μετάδοση της απαγορευμένης από τη χούντα μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη και τα συνθήματα της κατάληψης. Ενώ συνθήματα εκφωνούσαν από το σταθμό ο φοιτητής Ανδρέας Παπακωνσταντίνου και οι δημοσιογράφοι Φώτης Σιούμπουρας και Κλέαρχος Τσαουσίδης.

Αμέσως, από στόμα σε στόμα αλλά και μέσω των τηλεφωνικών συνδέσεων η είδηση για τη λειτουργία του ραδιοσταθμού του Πολυτεχνείου Θεσσαλονίκης, ενώ δεν ήταν και λίγοι οι Θεσσαλονικείς που τηλεφωνούσαν σε συγγενείς και φίλους σε άλλες πόλεις ή ακόμη και στο εξωτερικό και τους έβαζαν να ακούνε από το ακουστικό τον σταθμό των αγωνιζόμενων φοιτητών.

Η συνέχεια είναι γνωστή: Το δικτατορικό καθεστώς αντέδρασε δυναμικά, μέχρι το βράδυ η Πολυτεχνική Σχολή είχε ζωστεί από δυνάμεις καταδρομών και εκατοντάδες αστυνομικούς με στολή η πολιτικά, με τα τανκς να έχουν παραταχθεί μπροστά στην είσοδο και τις χουντικές αρχές να απευθύνουν το τελεσίγραφο για άμεση εκκένωση της σχολής. Κι εκεί, για μια ακόμη φορά φάνηκε το μέγεθος της απάτης και της “αξιοπιστίας” που χαρακτήριζε το καθεστώς.

Με τον νομάρχη Θεσσαλονίκης Κούρναβο, τον προϊστάμενο της εισαγγελίας Παπαδέλλη και τον πρύτανη Σδράκα που εμφανίστηκαν στην είσοδο της Σχολής στις 4 τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου 1973 να υπόσχονται ότι δεν θα πειράξει κανείς τους έγκλειστους φοιτητές αν εξέλθουν αμέσως από το κτίριο. Για να συμβεί το ακριβώς αντίθετο: Όταν οι φοιτητές τους πίστεψαν και άρχισαν να βγαίνουν, τότε οι άνδρες της εθνικής ασφάλειας με στρατιωτικά και πολιτικά έπεσαν επάνω τους με γκλομπς, αρχίζοντας ένα άγριο κυνηγητό με συλλήψεις, ξυλοδαρμούς μέσα στο δρόμο και στα σκοτεινά δρομάκια του πανεπιστημίου, συλλαμβάνοντας και κακοποιώντας τους ακόμη και μέσα στο παρακείμενο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ όπου είχαν καταφύγει μερικοί για προστασία.

Ο απολογισμός εκείνο το ξημέρωμα συγκλονιστικός. Σε 157 ανέρχονταν οι συλληφθέντες ενώ ο αριθμός τους συμπληρώθηκε και με άλλους τόσους περίπου που αναζητήθηκαν στα σπίτια τους τις επόμενες ημέρες ή κλήθηκαν να παρουσιαστούν στα γραφεία της ασφάλειας. Από το σύνολο των συλληφθέντων παρέμειναν τελικά στα κρατητήρια 35 άτομα. Από αυτούς οι 27 οδηγήθηκαν στις τότε στρατιωτικές φυλακές του Επταπυργίου (Γεντί Κουλέ) και οι υπόλοιποι 8, κυρίως γυναίκες, στις φυλακές του Τμήματος Μεταγωγών των Διαβατών.

Και δεν ήταν μόνο αυτοί, καθώς για τη συμμετοχή τους στα γεγονότα του Πολυτεχνείου Θεσσαλονίκης και συνολικά την αντιχουντική τους δράση, είχαν συλληφθεί στις αρχές Φεβρουαρίου 1974  πάνω από 21 μέλη της αντιστασιακής ΚΝΕ, αγόρια και κορίτσια και αφού πέρασαν από φριχτά βασανιστήρια, κρατούνταν στις στρατιωτικές φυλακές Διαβατών και το Τμήμα Μεταγωγών και μεταξύ αυτών και οι συναγωνιστές της ομάδας μας Γρηγόρης Κοκοζίδης, Γιάννης Βασιλειάδης και Μήτσος Ιωαννίδης, για να παραπεμφθούν στο έκτακτο στρατοδικείο. Απελευθερώθηκαν τελικά στις 26 Ιουλίου 1974, δύο μέρες μετά την πτώση της χούντας και ήταν οι τελευταίοι πολιτικοί κρατούμενοι της δικτατορίας στην πόλη μας.

Συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Μία συγκλονιστική πράξη αντίστασης κατά της τυραννίας. Μία εποποιία που πάντα πρέπει να διδάσκει και να φρονηματίζει. Πολύ περισσότερο που τα μηνύματα εκείνης της εξέγερσης και κυρίως το σύνθημά του «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία», είναι και πάλι επίκαιρο στις μέρες μας, καθώς η φτωχοποίηση του λαού μας παίρνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις, η Παιδεία παραδίδεται στα μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα και εξαγγέλλεται η δημιουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων, ενώ η Ελευθερία αρχίζει να μπαίνει σε στενωπούς, όπως έδειξε η υπόθεση των τηλεφωνικών υποκλοπών και η εντεινόμενη αστυνομική βία.

Η ιστορική μνήμη σχετικά με την εξέγερση του Πολυτεχνείου και τον αντιδικτατορικό αγώνα πρέπει να παραμένει άσβηστη, για να θυμούνται οι παλιοί και να διδάσκονται οι νέοι μας το παρελθόν. Αλλά και σαν απάντηση στους αναθεωρητές της ιστορίας και τους θιασώτες της αμφισβήτησης, που αποκαλούν «μύθο» τα γεγονότα εκείνα. Καθώς και στους νοσταλγούς των πραιτοριανών της χούντας και του νεοφασισμού που ξανασηκώνουν κεφάλι. Το Πολυτεχνείο Ζει και θα συνεχίσει να ζει στις καρδιές του ελληνικού λαού, όσες προσπάθειες κι αν καταβάλλονται για την αποσιώπηση, την υποβάθμιση και τη λησμονιά εκείνου του μεγαλειώδους γεγονότος.

*Ο Σπύρος Κουζινόπουλος είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας, ιστορικός ερευνητής, πρώην Γενικός Διευθυντής του Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων.