Λόρδος Μπάιρον: Η αμφιλεγόμενη προσωπικότητα της Ελληνικής Επανάστασης

Ο Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, 6ος Βαρόνος Μπάιρον και γνωστός στην Ελλάδα ως Λόρδος Βύρων είναι ένας από τους πλέον σημαντικούς Άγγλους λογοτέχνες του 19ου αιώνα και μία από τις πιο αναγνωρίσιμες μορφές της Επανάστασης του 1821.

Υπήρξε εξαιρετικά διάσημος και επιτυχημένος ως ποιητής, αλλά και ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη προσωπικότητα στην Αγγλία, ζώντας άστατη οικονομική και ερωτική ζωή. Ταξίδεψε σε πολλά μέρη στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Ιταλία, όπου έζησε για επτά χρόνια σε πόλεις όπως η Βενετία, η Ραβέννα και η Πίζα. Κατά την παραμονή του στην Ιταλία, δέχτηκε πολλές φορές επισκέψεις από τον φίλο του και έτερο ποιητή Πέρσυ Μπυς Σέλλεϋ.

Η ζωή του υπήρξε γεμάτη σκάνδαλα, οικονομικά και ερωτικά, με αποκορύφωμα τη φημολογούμενη ερωτική σχέση του με την ετεροθαλή αδελφή του. Η μόνη νόμιμη κόρη του υπήρξε η Έιντα Λάβλεϊς, η οποία θεωρείται η πρώτη προγραμματίστρια, γνωστή για τη συμβολή της στη δημιουργία της αναλυτικής μηχανής του Τσαρλς Μπάμπατζ. Στα μη νόμιμα τέκνα του ανήκει η Αλλέγκρα Μπάυρον, η οποία πέθανε σε μικρή ηλικία, ενώ φήμες θέλουν να απέκτησε και μια κόρη, την Ελίζαμπεθ Μεντόρα Λη, από την ετεροθαλή αδελφή του.

Συνέδεσε το όνομά του με την στήριξη των επαναστατικών κινημάτων σε Ιταλία και Ελλάδα, και πέθανε στο πλευρό των Ελλήνων επαναστατών στο Μεσολόγγι, σε ηλικία μόλις 36 χρόνων, μετά από υψηλό πυρετό.

Η έλευση στην Ελλάδα και οι επικριτές

Εξαιτίας μιας ερωτικής αντιζηλίας στην Ιταλία, το 1823 έφυγε με κατεύθυνση την Κεφαλονιά, όπου έφτασε τον Αύγουστο εκείνης της χρονιάς και έμεινε επί περίπου πέντε μήνες. Εκεί ήρθε σε επαφή με τον Μαυροκορδάτο. Είχε αναμειχθεί στην υπόθεση του πρώτου δανείου από την Αγγλία και μέσω του φιλελληνικού κομιτάτου του Λονδίνου ερχόταν στην Ελλάδα ως ένας από τους τέσσερις που θα υπέγραφαν για την παραλαβή της α’ δόσης του συγκεκριμένου δανείου, αφού πρώτα ήλεγχαν την αξιοπιστία της ελληνικής κυβέρνησης.

Παραμονή Χριστουγέννων του 1823 ο Βύρων αποβιβάζεται στο Μεσολόγγι, όπου και θα μείνει ως τον θάνατό του. Θα μείνει στην πόλη τρεισήμισι μήνες.

Στο διάστημα που παρέμεινε στο Μεσολόγγι  δημιούργησε ένα στρατιωτικό σώμα 40 μισθοφόρων Σουλιωτών, για τους οποίους είχε σχηματίσει καλή γνώμη καθώς τον είχαν σώσει από ένα ναυάγιο κοντά στην Πάργα.

Η οικονομική του συνεισφορά στον αγώνα ήταν  ένα δάνειο 4.000 λιρών προς στον Μαυροκορδάτο και ένα άλλο αργότερα από 3.500 ισπανικά τάλιρα πάλι προς στον Μαυροκορδάτο με ενέχυρο τις Αλυκές του Μεσολογγίου.

Οι επικριτές του λένε γι΄αυτόν ότι δεν είχε την καλύτερη εικόνα για τους Έλληνες, καθώς είχε γράψει:  «Οι Έλληνες οπλαρχηγοί, αντί να ενώσουν τις δυνάμεις τους, είχαν εμπλακεί σ’ έναν φαύλο κύκλο πισώπλατων μαχαιρωμάτων». «Οι στρατιώτες δεν έδιναν δεκάρα για την ελληνική ανεξαρτησία, πίεζαν συνεχώς για μεγαλύτερους μισθούς και καλύτερο φαγητό»..

«Οι Έλληνες είναι πιθανώς ο πιο εκφυλισμένος, ο πιο διεφθαρμένος λαός του κόσμου. Συντρίβοντας με την επανάσταση τους εύθραυστους κρίκους της αλυσίδας τους αποκάλυψαν τον πραγματικό τους χαρακτήρα… είναι η πιο ματαιόδοξη, η πιο ανειλικρινής φυλή της Γης». Ή σε κάποια άλλη αποστροφή του: «Μου αρέσουν οι Έλληνες είναι γοητευτικοί κατεργαραίοι με όλα τα ελαττώματα των Τούρκων αλλά χωρίς το θάρρος τους».

Επίσης, όσοι τον κατηγορούν, λένε ότι στο διάστημα που παρέμεινε στο Μεσολόγγι δεν έλαβε μέρος σε μάχη και… δεν πέθανε για την ελευθερία των Ελλήνων. Καταπονούσε τον εαυτό του με αλκοόλ, μια ιδιόρρυθμη δίαιτα και έκφυλη ζωή.

Μόλις πήγε στο Μεσολόγγι άνοιξε πορνείο για τους λακέδες που τον ακολουθούσαν όπως οι μύγες τα περιττώματα, κι ο ίδιος επιδόθηκε (και) στην παιδεραστία καθώς και στην ανήθικη σχέση του με τον Κόμη Gamba, γεγονότα που συζητήθηκαν και θεωρήθηκαν σκανδαλώδη για την κλειστή κοινωνία του Μεσολογγίου.

Και για τον θάνατό του (19 Απριλίου 1824) έχουν ακουστεί πολλά: Δολοφονία, δηλητηρίαση, αφροδίσια νοσήματα κ.ά. Ο Μπάιρον είναι πιθανό, λοιπόν, να πέθανε συνεπεία μίας μοιραίας (από μία σειρά) εγκεφαλικής αιμορραγίας, μίας ουραιμικής δηλητηρίασης, είτε λόγω τυφοειδούς πυρετού, ελονοσίας, ρευματικού πυρετού, ενώ δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί ούτε η σύφιλη. Η σορός του μεταφέρθηκε στο Λονδίνο βαπτισμένη μέσα σε οινόπνευμα κι ο θάνατός του έγινε αφορμή ύμνων και εγκωμίων ανά την Ευρώπη.

Για τα χρήματα μάλιστα που είχε δαπανήσει, αναφέρεται ότι πληρώθηκαν από τον ελληνικό λαό στους κληρονόμους του.

Ο απολογισμός του Brewer

Σύμφωνα με το βιβλίο του David Brewer, «Η Φλόγα της Ελευθερίας», «ο Μπάιρον πέρασε πάνω από 100 μέρες στο Μεσολόγγι, αλλά κατά μία έννοια δεν είχε πετύχει τίποτα. Ήθελε να χρησιμοποιήσει την επιρροή και τα χρήματά του σε στρατιωτικό, οικονομικό και ανθρωπιστικό τομέα, αλλά δεν απέδωσαν οι προσπάθειες. 

Κατά μία άλλη έννοια, όμως, ο Μπάιρον είχε καταφέρει όσα μπορούσε να ευχηθεί. Η παρουσία του και ο θάνατός του στην Ελλάδα προσέλκυσαν στον ελληνικό αγώνα όχι μόνο την προσοχή των ευνοϊκά διακείμενων χωρών αλλά και την ολοένα πιο ενεργή συμμετοχή τους. Ο φιλέλληνας Έντουρντ Μπλακιέρ είχε προβλέψει από την αρχή ότι ‘η παρουσία του θα λειτουργήσει σαν φυλαχτό’. με τον Βύρωνα νεκρό, ο ελληνικός αγώνας δε θα μπορούσε να πεθάνει».

Και ο Brewer παραδέχεται πως ο Μπάιρον είχε επικριτές, ιδιαίτερα για τον τρόπο ζωής του, τη συμπεριφορά του στις γυναίκες, αλλά και για την ιδιοτέλειά του. Ωστόσο, αναγνωρίζει την γενναιοδωρία του απέναντι στον αγώνα.

Δείτε στο βίντεο της Μηχανής του Χρόνου στο οποίο μιλά μεταξύ άλλων ο σκηνοθέτης, Νίκος Κούνδουρος

Πηγές: ethnos.gr, wikipedia, «Η Φλόγα της Ελευθερίας»