της Κύας Τζήμου
Εικόνες του σήμερα: Θανάσης Σταθόπουλος
Ο δρόμος, που σήμερα περνά μπροστά από τον παλιό ΟΤΕ και τα Δικαστήρια και συνεχίζει στην 26ης Οκτωβρίου, κατέληγε στο Μπες Τσινάρ
Ένα χιλιόμετρο δυτικά του φρουρίου του Τοπ Χανέ (περιοχή ΙΚΑ-Δικαστήρια), βρισκόταν πάνω στη θάλασσα ο κήπος του Μπες Τσινάρ. Ένας μικρός παράδεισος για την πόλη της Θεσσαλονίκης που δεν είχε μεγάλους χώρους πρασίνου. Τρεχούμενα νερά και πλατάνια (άλλωστε και η ονομασία του κήπου σημαίνει Πέντε Πλατάνια) δημιουργούσαν ένα ειδυλλιακό παραδεισένιο περιβάλλον που το χαίρονταν όλοι οι Θεσσαλονικείς ανεξαρτήτως βαλαντίου.
Ο κήπος υπήρχε εκεί από πολύ παλιά αλλά η αναβάθμισή του και η διαμόρφωσή του σε δημόσιο πάρκο έγινε το 1870 από τον βαλή Σαμπρί Μεχμέτ Πασά. Ο χώρος τότε περιφράχτηκε, ορίστηκε ελεγχόμενη είσοδος , έγιναν νέες φυτεύσεις δέντρων, πρασιών, παρτεριών και κήπων και κτίστηκαν ελαφριά κιόσκια για να προσφέρουν σκίαση στους επισκέπτες. Το 1873, ο επόμενος Βαλής Μιτχάτ Πασά όρισε ότι οι πρόσοδοι από από τον κήπο θα πήγαιναν ως ενίσχυση στο ορφανοτροφείο του Ισλαχανέ, που περιελάμβανε και την τεχνική σχολή Χαμιντιέ με σκοπό την εκμάθηση τέχνης στα ορφανά που θα τους επέτρεπε να “πορευθούν μια έντιμη ζωή”.
Η φωτογραφία είναι από το 1909
Το καλοκαίρι του 1893 το Μπες Τσινάρ συνδέθηκε με την πόλη με ιππήλατο τραμ και έγινε αγαπημένος τόπος αναψυχής των Θεσσαλονικέων, που τώρα πια είχαν και ευκολότερη πρόσβαση. Στην είσοδό του έφτανε το τραμ της γραμμής Ντεπό-Μπες Τσινάρ. Το 1896 ιδρύθηκε εταιρία υπό την επωνυμία Οθωμανική Εταιρία Κατασκευής του Λιμένα Θεσσαλονίκης η οποία ανέλαβε να κατασκευάσει λιμενικές εγκαταστάσεις στην πόλη.
Η εταιρία άρχισε την εκμετάλλευση του λιμανιού το 1903. Την ίδια χρονιά, τον Οκτώβριο του 1896, αποφασίστηκε η κατεδάφιση των παλιών σφαγείων και η κατασκευή νέων δυτικά του κήπου Μπες Τσινάρ. Το 1907 το τραμ άρχισε να λειτουργεί με ηλεκτρισμό και το 1908 καραβάκια άρχισαν να εκτελούν δρομολόγια από τον κήπο του Μπες τσινάρ μέχρι του μύλους Αλλατίνι.
Ένα από τα περίτεχνα κιόσκια του Κήπου
Γενιές Θεσσαλονικέων λιάστηκαν, περπάτησαν και διασκέδασαν στον δημοτικό κήπο. Εκεί καλούσε η Φεντερασιόν τους εργάτες στις αρχές του αιώνα για να εορτάσουν την Πρωτομαγιά. Εκεί αμέτρητος κόσμος ερχόταν για μπάνιο στην όμορφη ακρογιαλιά. Μάλιστα στον Παλιό Σταθμό υπήρχε μια γέφυρα που την χρησιμοποιούσε ο κόσμος για να κόβει δρόμο για τα Μπάνια του Μπες Τσινάρ.
Στη μια άκρη ήταν οι καμπίνες των ανδρών και στην άλλη άκρη των γυναικών, που έκαναν το μπάνο τους με τις ομπρέλες για να μην τις δει ο ήλιος και να διατηρήσουν τη λευκότητα του δέρματός τους. Ανάμεσά τους πηγαινοερχόταν ένας ναύτης με βάρκα για τη διαφύλαξη της ηθικής.
Αεροφωτογραφία της περιοχής το 1945(αριστερά) με κατασκευασμένες μόνο 2 προβλήτες και το 1992 με τις 6 προβλήτες ολοκληρωμένες.
Μετά την απελευθέρωση το πάρκο ονομάστηκε κήπος των πριγκίπων προς τιμήν των παιδιών του Γεωργίου Α΄. Αργότερα ο κήπος μετατράπηκε σε πάρκο με καφενείο, μπυραρία, εστιατόριο, καμπαρέ, θεατρική σκηνή, Ιππικό Όμιλο και πίστα πατινάζ. Τα Σφαγεία και η Νέα Ιχθυόσκαλα, όμως, υποβάθμισαν την περιοχή με τις κάθε άλλο παρά ευχάριστες οσμές τους. Μετά το 1920 το πάρκο πήρε πιο λαϊκή μορφή.
Το 1926 λειτούργησε εκεί στρατόπεδο γυμνιστών από το γιατρό Ντουάρτε που εφάρμοζε μια νέα για την εποχή σωματική αγωγή. Πενήντα νέοι και νέες είχαν αρχίσει να παίρνουν μέρος στο σύλλογο αυτό πριν τα συντηρητικά ήθη των Θεσσαλονικέων ενεργοποιήσουν εκκλησιαστικές και αστυνομικές αρχές και τον διαλύσουν.
Από αυτό το σημείο περίπου και προς τα δυτικά ξεκινούσε ο Κήπος του Μπες Τσινάρ
Όλα αυτά μέχρι το 1927, οπότε περιέρχεται στην ιδιοκτησία της Αεροπορικής Άμυνας και τότε άρχισε στην περιοχή και η εγκατάσταση βιομηχανιών, βυρσοδεψίων και αργότερα πετρελειοαποθηκών. Η επέκταση των εγκαταστάσεων του λιμανιού πάνω στο σώμα του Κήπου των Πριγκίπων, μετά τον πόλεμο, η κατασκευή των προβλητών 3,4,5 και 6 και η ανέγερση πετρελαιοδεξαμενών έδιωξαν οριστικά και τους λουόμενους. Σήμερα δεν υπάρχει τίποτα που να θυμίζει τον παραδεισένιο εκείνο κήπο, ούτε από ελάχιστα σκόρπια δένδρα. Και μένει το τραγούδι του Τσιτσάνη να μας θυμίζει ότι κάποτε σε εκείνο το σημείο υπήρχε παραλία η οποία ήταν κατάλληλη για αναψυχή (“κι από `κει στο Μπεχτσινάρι, σε φίνο ακρογιάλι…”, όπως λέει ο Βασίλης Τσιτσάνης στο τραγούδι του Μπαξέ Τσιφλίκι). Η θέση του σηματοδοτείται σήμερα μεταξύ 3ης και 4ης Προβλήτας, όπου υπάρχουν τα μεγάλα σιλό αποθήκευσης πετρελαίου.
Ο χώρος μεταξύ 3ης και 4ης Προβλήτας
Το πλάνο είναι από το ΦΙΞ με κατεύθυνση προς την πόλη, από όπου παλιά θα έβλεπες τη θέα προς το Μπες Τσινάρ
Εδώ η ακτή κατέληγε στο φίνο ακρογιάλι και στα Μπάνια του Μπες Τσινάρ
26ης Οκτωβρίου, στο βάθος διακρίνεται το ΦΙΞ. Το Μπες Τσινάρ εκτείνονταν αριστερά του δρόμου εκεί όπου σημερα είναι το Jumbo και ο Κωτσόβολος και μέχρι την ακτή όπου σήμερα είναι η 3η και η 4η Προβλήτα.
*Πηγές: Η Μάχη της Μνήμης: Παραλία-Λιμάνια, των Γ. Αναστασιάδη και Ε. Χεκίμογλου, εκδ. Univercity Studio Press
Θεσσαλονίκη 1896 των Γιάννη Μέγα και Μανώλη Ανδριωτάκη, εκδ. Ζήτρος
Μνήμες Θεσσαλονίκης, εκδ, Μπαρμπουνάκης
