Κάπου στην Άνω Πόλη, η Δήμητρα και η Καμίλα «ζωντανεύουν» την τέχνη του μωσαϊκού και του βιτρώ!

Σε ένα στενό, ανεβαίνοντας τον πλακόστρωτο δρόμο της Άνω Πόλης, θα συναντήσεις ένα γωνιακό μαγαζάκι γεμάτο με τα πιο εντυπωσιακά μωσαϊκά και βιτρώ στη Θεσσαλονίκη.

Εκεί, η Δήμητρα και η Καμίλα δημιουργούν, μόνες αλλά και μαζί με τους μαθητές τους σε workshops, τα πιο όμορφα έργα τέχνης φτιαγμένα από γυαλί!

Από κομμάτια γυαλιού με ιριδίζοντα χρώματα, άλλα πιο χοντρά, άλλα πιο λεπτά, μοναδικές ψηφίδες σε ό,τι χρώμα και και σχήμα μπορείς να φανταστείς, οι δύο γυναίκες και οι μαθητές τους φτιάχνουν από κοσμήματα, στολίζουν φωτιστικά, γλάστρες και καθρέπτες και δημιουργούν μοναδικά έργα τέχνης πάνω πηλό και ξύλο.

Η πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός τέτοιου εργαστηρίου αφιερωμένο στο μωσαϊκό και το βιτρώ στη Θεσσαλονίκη – του μοναδικού στην πόλη – ήταν της Δήμητρας. Η πρώτη επαφή και η ατόφια αγάπη της για το βιτρώ – ή υαλογραφία στα ελληνικά, ξεκίνησε στα 18 της. 

«Μόλις τελείωσα το Λύκειο, δούλευα στο μαγαζί του πατέρα μου, μία επιχείρηση με φωτιστικά. Εκείνο το καλοκαίρι, ήρθε ένας κύριος με μία λάμπα και μας ζήτησε μία βάση. Ενθουσιάστηκα με τα χρώματα της λάμπας, πρώτη φορά έβλεπα κάτι τέτοιο. Τότε έμαθα πως αυτό που έβλεπα ήταν βιτρώ. Μου είπε ότι μαθαίνει να φτιάχνει τέτοιες λάμπες στο Κέντρο Νεότητας στη Δράμα. Ο μπαμπάς μου το είδε πιο επιχειρηματικά και με έστειλε να πάω να μάθω φωτιστικά και λάμπες για το μαγαζί. Ταυτόχρονα ξεκίνησα να σπουδάζω Διοίκηση Επιχειρήσεων και λόγω των μαθημάτων και της εξεταστικής, δεν προλάβαινα να πηγαίνω και στα δύο, οπότε άφησα τα μαθήματα βιτρώ».

Λίγους μήνες μετά, η Δήμητρα επέστρεψε στο εργαστήριο στη Δράμα, κάνοντας καθημερινά μαθήματα με τον δάσκαλο που της γνώρισε την τέχνη του βιτρώ: «Κατάλαβα ότι ήμουν καλή σε αυτό και «κόλλησε» στο στυλ μου. Από ένα σημείο και μετά, τον βοηθούσα στις παραγγελίες. Δηλαδή μάθαινα και ταυτόχρονα δουλεύαμε μαζί. Λίγο πριν ξεκινήσει η επόμενη φουρνιά μαθημάτων, πεθαίνει ο πατέρας του στην Αμερική και πρέπει να φύγει. Μου είπε: “Δήμητρα, εγώ πρέπει να φύγω, κρατάς το εργαστήριο εσύ, δουλεύεις τις παραγγελίες και αναλαμβάνεις τα μαθήματα”. Τα άφησε όλα πάνω μου, σε ένα 19χρονο κορίτσι». 

Η Δήμητρα δίδαξε στο εργαστήριο στο Κέντρο Νεότητας της Δράμας για οκτώ ολόκληρα χρόνια, όπου βραβεύτηκε για την προσφορά της. 

Γέννημα θρέμμα Θεσσαλονικιά, η Δήμητρα αποφάσισε να γυρίσει πίσω στην πόλη της και να κάνει τη δικιά της αρχή στο κομμάτι που αγαπά. Μικρά και σταθερά βήματα και ξεπερνώντας πολλά εμπόδια σε διαφορετικές πόλεις, την οδήγησαν στο να δημιουργήσει το δικό της εργαστήριο, το οποίο είναι το μόνο που κρατά αυτόν τον μοναδικό χαρακτήρα στην πόλη σήμερα, με παραγγελίες, ενώ ταυτόχρονα λειτουργεί ως ένα «σχολείο τέχνης» για όποιον θέλει να εκπαιδευτεί πάνω στο βιτρώ και στο μωσαϊκό, ενώ ταυτόχρονα, μαζί με την Καμία διοργανώνουν περιηγήσεις για τους μαθητές, γεμάτες γνώσεις και ιστορία.

«Στο πρώτο εργαστήριο που δούλεψα ξεκίνησα και το fusing, το οποίο μόλις έβγαινε τότε στην επιφάνεια, κοντά στο 2000 και ήταν κάτι τελείως καινούργιο. Έκανα τα πρώτα μαθήματα fusing στη Βόρεια Ελλάδα», εξιστορεί η Δήμητρα. 

Η τεχνική Fusing αποτελεί μια μορφή επεξεργασίας γυαλιού όπου κομμάτια του, ψήνονται μαζί σε υψηλή θερμοκρασία, ώστε να λιώσουν και να ενωθούν μόνιμα, δημιουργώντας ένα ενιαίο, χειροποίητο κομμάτι γυαλιού, συχνά σε συνδυασμό με την παραδοσιακή τεχνική του βιτρώ. 

Σήμερα, η Δήμητρα και η Καμίλα εργάζονται καθημερινά πάνω σε αυτό που αγαπούν και δημιουργούν έργα τέχνης με μπόλικο μεράκι, από το πρωί μέχρι το βράδυ.

Η έμπνευσή τους έρχεται από τα στενά της Άνω Πόλης, τον κόσμο γύρω τους, τα φύλλα του δέντρου που πέφτουν έξω από το εργαστήριο, τις εποχές που αλλάζουν, την πλούσια ιστορία του μωσαϊκού και του βιτρώ στη Θεσσαλονίκη αλλά ακόμα και… από το Pinterest.

«Μπορείς πλέον να βρεις άπειρες φωτογραφίες, με χιλιάδες σχέδια, ακόμα και βίντεο που να σου δείξουν πώς ακριβώς να φτιάξεις κάτι. Παίρνουμε ιδέες από το διαδίκτυο αλλά στο βιτρώ πρέπει να γίνεις και λίγο… μαραγκός. Δεν μπορείς να το φτιάξεις έτσι όπως ακριβώς το βλέπεις, πρέπει να συνηθίσεις τα μαθηματικά σου, τη γεωμετρία σου, να φτιάξεις το σχέδιο και το πατρόν έτσι ώστε να ταιριάζουν σε σένα και κάπως έτσι να βγει το τελικό σχέδιο», σχολιάζει η Δήμητρα.

Η Δήμητρα και η Καμίλα ενθουσιάζονται περισσότερο με την ιδέα της δημιουργίας, αλλά αυτός ο ενθουσιασμός δεν σταματά στο τεχνικό κομμάτι. 

«Προσπαθούμε να κάνουμε όση περισσότερη ανακύκλωση μπορούμε», τονίζει η Καμίλα ενώ μου δείχνει έργα τα οποία έχουν προκύψει από κομμάτια γυαλιού που ήταν απλά «περισσεύματα».

«Τα μικρά κομμάτια που κόβουμε και περισσεύουν δεν μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για βιτρώ. Οπότε τα κόβουμε σε ακόμα μικρότερα κομμάτια, τα κάνουμε ψηφίδες και στη συνέχεια κάνουμε το stainless glass mosaic, δηλαδή μωσαϊκό με γυαλί του βιτρώ. Δεν κάνουμε κλασικό μωσαϊκό με αγιογραφίες που μπορεί να έχει κάποιος στο μυαλό του. Δημιουργούμε μία πιο μοντέρνα προσέγγιση». 

Ακόμα και το τριμμένο γυαλί που περισσεύει και μοιάζει σαν άμμος, η Δήμητρα και η Καμίλα δεν το πετάνε στα σκουπίδια.

Αντιθέτως, το ψήνουν και στη συνέχεια δημιουργούν πανέμορφα, χειροποίητα και μοναδικά κοσμήματα. «Εδώ δεν πετάμε τίποτα», τονίζει η Δήμητρα.

Από τα πρώτα έργα που είχε δημιουργήσει η Δήμητρα στο Κέντρο Νεότητας ήταν ένας άνθρωπος πάνω σε ένα άλογο, θυμάται η ίδια. 

«Το βιτρώ πρέπει να σου αρέσει για να το κάνεις. Ήθελε πάρα πολύ υπομονή, ειδικά τις πρώτες φορές, αλλά το μόνο συναίσθημα που είχα ενώ το έφτιαχνα και όταν το τέλειωνα ήταν μόνο ενθουσιασμός. Ακόμα και τώρα, αυτό είναι το μόνο συναίσθημα που μου δημιουργείται όταν επεξεργάζομαι το γυαλί. Για αυτό και αποφάσισα να το κάνω αυτό το πράγμα για την υπόλοιπη ζωή μου».

Το βιτρώ και το μωσαϊκό είναι δύο τελείως διαφορετικές διαδικασίες όπως εξηγούν τα κορίτσια στο εργαστήριο. 

«Το βιτρώ είναι μια σειρά από διαδικασίες: κόβω, τροχίζω, λειαίνω, περνάω ταινία, κολλάω, οξειδώνω και αντιοξειδώνω. 

Το μωσαϊκό είναι πιο απλό. Παίρνω την ψηφίδα, την κόβω με εργαλείο, την κολλάω πάνω σε μία βάση – πηλό, γυαλί, ξύλο – πάνω στο σχέδιο που μου αρέσει. Δεν με ενδιαφέρει η λεπτομέρεια, αν θα είναι όλα τετράγωνα ή όλα τρίγωνα. Μπορώ να κάνω ότι θέλω για αυτό και το προτείνουμε σε κάποιον που θέλει να δοκιμάσει και μπορεί να μην έχει καμία επαφή με το αντικείμενο», αναλύει η Δήμητρα.

Το βιτρώ είναι ένας κύκλος μαθημάτων – δεν είναι κάτι που μπορείς να κάνεις μία φορά και να το μάθεις. Με το μωσαϊκό από την άλλη, μπορείς να πειραματιστείς κάθε φορά με κάτι διαφορετικό. 

«Ο κόσμος το ζητάει πάρα πολύ, περνάνε άτομα έξω από τα μαγαζί και ρωτάνε να δούνε τι κάνουμε εδώ. Έρχονται όλες οι ηλικίες, περισσότερες γυναίκες από ότι άντρες βέβαια. Άλλα οι άντρες, όταν έρχονται και δοκιμάζουν για πρώτη φορά είναι λες και το έχουν ξανακάνει, για κάποιον λόγο είναι συνήθως πολύ καλοί στην τεχνική.

Έρχονται ζευγάρια για να κάνουν κάτι διαφορετικό για ένα ραντεβού, κόρη με μπαμπάς για να περάσουν μαζί ποιοτικό χρόνο, άνθρωποι μόνοι τους που θέλουν να εκτονωθούν από την καθημερινότητα και τη ρουτίνα.

 Έχουμε Έλληνες και ξένους που έρχονται στα μαθήματα και θέλουμε να υπάρχει συμπερίληψη για όλους – στα σχέδια μας είναι να βάλουμε και ράμπα έτσι ώστε να μπορούν και άτομα με αναπηρία να έχουν πρόσβαση στον χώρο για μαθήματα», τονίζει η Καμίλα.

Η Δήμητρα και η Καμίλα ξεκίνησαν πολύωρες ξεναγήσεις για το κοινό, με εκπαιδευτικό χαρακτήρα που αφορούν τα βυζαντινά μωσαϊκά. Με τις γνώσεις της Καμίλα ως ξεναγός, εμβαθύνουν στον κόσμο των ψηφιδωτών μέσα από μία διαδρομή από το Βυζαντινό Μουσείο, μέχρι τη Ροτόντα, την Αγία Σοφία, τον Άγιο Δημήτρη και τον Ιερό Ναό της Παναγίας Αχειροποιήτου.

Οι ξεναγήσεις ξεκίνησαν όταν η Δήμητρα με την Καμίλα μετέφεραν το εργαστήριο στον χώρο που βρίσκεται τώρα, στην Άνω Πόλη.

«Ρίξαμε τα μάτια γύρω μας και είδαμε ότι έχουμε δίπλα μας το βυζαντινό λουτρό. Τα ψηφιδωτά της Θεσσαλονίκης είναι παντού στην πόλη. Η πλατεία που βρισκόμαστε τώρα ήταν στην ουσία η κεντρική πλατεία, όσο η Θεσσαλονίκη ήταν στην βυζαντινή αυτοκρατορία. Για αυτόν τον λόγο υπάρχει και το βυζαντινό λουτρό, γιατί εδώ γινόταν όλα τα κοινωνικά γεγονότα. Εδώ χτυπούσε η καρδιά της πόλης και θέλαμε να αναδείξουμε την ιστορία της». 

Μετά την περιήγηση, η οποία κρατάει γύρω στις 4 με 5 ώρες, ο κόσμος επιστρέφει στο εργαστήριο για να δημιουργήσει, εμπνευσμένος από όλα όσα είδε και άκουσε.

«Η πλούσια ιστορία από βυζαντινά ψηφιδωτά και ειδικά της Θεσσαλονίκης είναι η βάση μας. Εκεί εστιάζουμε στις περιηγήσεις. Σε καμία περίπτωση όμως, κανένας δεν είναι αναγκασμένος να δημιουργήσει κάτι παρόμοιο με αυτά που είδε κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου. Άλλοι εμπνέονται και το τολμούν, ενώ άλλοι επιλέγουν να κάνουν κάτι διαφορετικό».