Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης: Μια ανοιχτή διαδικτυακή «εγκυκλοπαίδεια» για την πόλη
Το εγχείρημα αυτό διαθέτει όλα τα εχέγγυα αξιοπιστίας, καθώς στη δημιουργία του εμπλέκονται μια σειρά από σημαντικούς φορείς.
Οι πόλεις αλλάζουν κάθε μέρα και με πολλούς τρόπους, τόσο σε μικρή όσο και σε μεγάλη κλίμακα. Κάποιες από τις αλλαγές αυτές που συμβαίνουν συνεχώς στην πόλη μας, αλλά και κάποιες από όσες έχουν γίνει στη μακραίωνη ιστορία της, επιχειρεί να αποτυπώσει ένα νέο ψηφιακό εγχείρημα με τη σφραγίδα του ΑΠΘ, ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης.
Ας φανταστούμε μια ανοιχτή διαδικτυακή «εγκυκλοπαίδεια» με θέματα που θα αφορούν τον αστικό χώρο και την ανθρωπογεωγραφία της Θεσσαλονίκης και η οποία θα δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε οπτικά μέσα αναπαράστασης, όπως χάρτες, γραφήματα και εικόνες. Μια δυναμική ψηφιακή πλατφόρμα που θα φέρει στο προσκήνιο έγκυρα δεδομένα, τα οποία δεν θα υπάρχουν μόνο για να διευρύνουμε τις γνώσεις μας, αλλά και για να υποστηρίξουν ενδεχομένως αστικές παρεμβάσεις και πολιτικές.
Από το πανεπιστήμιο στην κοινωνία
Ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης δημιουργήθηκε με βάση την ανάγκη να υπάρξει μια συστηματική οργάνωση και παρουσίαση τεκμηριωμένου υλικού για τη Θεσσαλονίκη. Τέτοιο υλικό βεβαίως και υπήρχε, ικανοποιητικό τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα. Πολλές φορές όμως έμενε στο πλαίσιο της ακαδημαϊκής κοινότητας και δεν έβρισκε εύκολα τον τρόπο να έχει μια πρακτική επίδραση στα πράγματα. Το νέο εγχείρημα θα προσπαθήσει να γεφυρώσει διαφορετικά επιστημονικά πεδία και η νέα γνώση που θα παραχθεί να μη μείνει κλεισμένη στο ειδικό κοινό αλλά να βγει έξω από το πανεπιστήμιο και να συνομιλήσει με την κοινωνία.
Τα άρθρα-λήμματα που θα περιέχει ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης θα είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα κείμενα τα οποία, πριν δημοσιευθούν, θα αξιολογούνται από συντακτική επιτροπή, ώστε να διασφαλίζεται η εγκυρότητα του περιεχομένου. Βασικό στοιχείο τους θα είναι η αναφορά σε δεδομένα, αλλά και η οπτική αποτύπωση αυτών των δεδομένων μέσα κυρίως από χάρτες. Παρ’ όλη την επιστημονική πληρότητά τους, τα κείμενα αυτά θα απευθύνονται και στο ευρύ κοινό με εύληπτο γλωσσικό ύφος. Μέσα λοιπόν απ’ αυτά τα χαρακτηριστικά, ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης έχει στόχο όχι μόνο να πληροφορεί την επιστημονική και ακαδημαϊκή κοινότητα, όχι μόνο να μοιράζεται τη γνώση αυτή με το ευρύτερο κοινό, αλλά και να εισφέρει έγκυρα στοιχεία που θα βοηθήσουν τους φορείς χάραξης πολιτικών και λήψης αποφάσεων.
Οι θεματικές κατηγορίες του Άτλαντα είναι: Άνθρωποι – Χωροκοινωνική Συγκρότηση ● Ιστορία – Κληρονομιά ● Τέχνες – Αστικές Κουλτούρες ● Οικονομία – Παραγωγή ● Οικολογία – Περιβάλλον ● Κατοικία – Δομημένο Περιβάλλον ● Δημόσιος Χώρος – Κοινωνία των Πολιτών ● Σχεδιασμός – Υποδομές – Ανάπτυξη ● Γειτονιές ● Η Θεσσαλονίκη στον κόσμο.
Συνεργατικός και συμμετοχικός χαρακτήρας
Το εγχείρημα αυτό διαθέτει όλα τα εχέγγυα αξιοπιστίας, καθώς στη δημιουργία του εμπλέκονται μια σειρά από σημαντικούς φορείς. Η ιδέα, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του έργου ανήκουν στον Τομέα Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ. Επιστημονικός εταίρος είναι το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) εντός του οποίου αναπτύσσεται η εφαρμογή «Πανόραμα Απογραφικών Δεδομένων» που τροφοδοτείται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ). Ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης εντάσσεται στο Παγκόσμιο Δίκτυο Ατλάντων (Atlas Global Network). Τέλος, η υλοποίηση του έργου έχει την υποστήριξη του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ, Γραφείο Θεσσαλονίκης.
Η επιστημονική ομάδα που επιμελείται το έργο αποτελείται από την Εύη Αθανασίου, καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ, τον Λουκά Τριάντη, επίκουρο καθηγητή στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ, και τη Χάρι Χριστοδούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ και διευθύντρια του Τομέα Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης.
Ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης είναι ένα έργο που δεν συνδιαμορφώνεται μόνο από την επιστημονική ομάδα, τη συντακτική επιτροπή και τους συγγραφείς των λημμάτων. Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του–το περασμένο καλοκαίρι και το φθινόπωρο– πραγματοποιήθηκαν δύο συμμετοχικά εργαστήρια στα οποία το όραμα αυτό έλαβε συλλογικά χαρακτηριστικά, καθώς πήραν μέρος δεκάδες πρόσωπα και εκπρόσωποι φορέων της πόλης. Σχεδόν όλοι αυτοί οι φορείς δήλωσαν ανοιχτοί σε συνεργασίες με διάφορες μορφές, ενώ συζητήθηκαν ιδέες για την υπογραφή μνημονίων που θα επέτρεπαν την πρόσβαση σε βάσεις ανεπεξέργαστων δεδομένων και τη χρήση αρχειακού υλικού.
Η εκδήλωση για την έναρξη λειτουργίας
Ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης ξεκινά τη λειτουργία του και εγκαινιάζεται με την εκδήλωση «Χαρτογραφώντας μια πόλη που αλλάζει», την Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2024 στις 18:30, στο Αμφιθέατρο «Ξανθίππη Χόιπελ» του ΜΟΜus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (εντός ∆ΕΘ-Helexpo). Μετά την παρουσίασή του θα πραγματοποιηθεί συζήτηση με ένα πολυσυλλεκτικό πάνελ: ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Στέλιος Αγγελούδης θα μιλήσει για την πιθανή αξιοποίηση των δεδομένων του Άτλαντα στη χάραξη πολιτικής, ο ομότιμος καθηγητής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Θωμάς Μαλούτας θα αναφερθεί στην εμπειρία από το αντίστοιχο εγχείρημα της Αθήνας και άλλων ευρωπαϊκών πόλεων, η δημοσιογράφος Μυρτώ Τούλα θα παρουσιάσει την οπτική μιας νέας γενιάς που επιθυμεί αλλά δεν τα καταφέρνει πάντα να ζήσει και να δημιουργήσει στην πόλη, ενώ η εκπρόσωπος της Ομάδας Γειτονιάς του Βαρδάρη και υπεύθυνη επανένταξης του Προγράμματος Προαγωγής Αυτοβοήθειας Θεσσαλονίκης Αναστασία Χαμαλίδου θα προσπαθήσει να φανταστεί τις χρήσεις του Άτλαντα από την κοινωνία των πολιτών.
