Κουβεντιάζοντας με τον ένοικο του καλύτερα φρουρούμενου κτιρίου της Θεσσαλονίκης

Εικόνες: Άγγελος Τσεκούρας

Μιλήσαμε με τον ένοικο του καλύτερα φρουρούμενου κτιρίου της πόλης. Ένα πρωινό στο Τουρκικό προξενείο και το μουσείο Κεμάλ Ατατούρκ παρέα με τον Γενικό Πρόξενο της Τουρκικής Δημοκρατίας στη Θεσσαλονίκη, κ. Orhan Yalman Okan, σε μια κουβέντα για την πόλη, τους Τούρκους επισκέπτες και τον μεγαλύτερο πόλο έλξης αυτών σε άμεση γειτνίαση με το σιδηρόφρακτο προξενείο.

Πόσα χρόνια ζείτε στην Θεσσαλονίκη  και τι σας αρέσει στην πόλη και τους κατοίκους της;

Ξεκίνησα την υπηρεσία μου στην Θεσσαλονίκη την 1η Οκτωβρίου 2015. Μαζί με την σύζυγό μου και τα δυο παιδιά μου είμαστε πολύ ευτυχείς που βρισκόμαστε σε αυτή την πόλη. Η Θεσσαλονίκη κατέχει μια πολύ ιδιαίτερη θέση στην καρδιά του Τουρκικού λαού. Είναι η πόλη στην οποία γεννήθηκε το 1881 ο ιδρυτής του Κράτους της Τουρκικής Δημοκρατίας Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ και έζησε αυτός και η οικογένειά του μέχρι το 1912. Γι’ αυτόν τον λόγο αποτελεί πολύ μεγάλη τιμή για ένα έναν Τούρκο διπλωμάτη να υπηρετεί στο Γενικό Προξενείο στην Θεσσαλονίκη. Η Θεσσαλονίκη, με πάνω από δύο χιλιετίες ιστορίας, με την πολυπολιτισμική της δομή και με την ιδιαιτερότητα της ως η πύλη που ανοίγεται στα Βαλκάνια βρισκόταν πάντα στο προσκήνιο. Σε αυτό το πλαίσιο η Θεσσαλονίκη, κατέχει μια ιδιαίτερη θέση στις διμερείς οικονομικές, εμπορικές, πολιτιστικές και τουριστικές μας σχέσεις. Μου αρέσει να ζω στην Θεσσαλονίκη. Πρώτα από όλα αγαπάω το χαμογελαστό πρόσωπο και το ενδιαφέρον που δείχνουν οι Θεσσαλονικείς προς τους Τούρκους. Επίσης πιστεύω ότι οι χιλιάδες φοιτητές των πανεπιστημίων της Θεσσαλονίκης προσθέτουν μια ξεχωριστή ζωντάνια στην πόλη. Νιώθω μεγάλη ευχαρίστηση βλέποντας τους ανθρώπους που κάθονται και συνομιλούν στις καφετέριες και στα εστιατόρια ή περπατούν στην παραλία. Αυτή η πόλη έχει μια δική της ψυχή, ένα δικό της άρωμα.

Ποια είναι η ιστορία του μουσείου;

Ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ γεννήθηκε το 1881 σε αυτό το σπίτι. Η τότε διεύθυνση του σπιτιού ήταν Οδός Ισλαχανέ, στη συνοικία Κοτζά Κασίμ Πασά. Αυτό το ιστορικό κτίσμα βρίσκεται επί της σημερινής Οδού Αποστόλου Παύλου, στον αριθμό 17, εντός ενός ευρύτερου οικοδομικού συγκροτήματος το οποίο εμπερικλείει και το Γενικό Προξενείο της Τουρκικής Δημοκρατίας στη Θεσσαλονίκη του οποίου η διεύθυνση είναι Αγίου Δημητρίου 151. Εκείνη την εποχή που στην πόλη της Θεσσαλονίκης επικρατούσε η Οθωμανική αρχιτεκτονική,  αυτό το σπίτι ήταν παρόμοιο με τα υπόλοιπα τουρκικά σπίτια που βρίσκονταν στον περιβάλλοντα χώρο. Το σπίτι χτίστηκε το 1870 από το Ίδρυμα του Ροδίτη Μιουντερίς Χατζή Μεχμέτ. Ο πατέρας του Ατατούρκ ο Αλί Ριζά Εφέντης νοίκιασε αυτό το σπίτι λίγα χρόνια πριν γεννηθεί ο Ατατούρκ. Η οικογένεια του Ατατούρκ έζησε σε αυτό το σπίτι μέχρι τον θάνατο του Αλί Ριζά Εφέντη το 1888. Μετά τον θάνατο του Αλί Ριζά Εφέντη , η Ζουμπεϊντέ Χανούμ μαζί με τα παιδιά της μετακόμισε σε ένα μικρότερο σπίτι, παράπλευρο, σε αυτό που γεννήθηκε ο Ατατούρκ. Μετά την ανακήρυξη της Δεύτερης Συνταγματικής Μοναρχίας, ο Ατατούρκ, στον οποίο  εκείνη την εποχή ανατέθηκε να επιστρέψει και να υπηρετήσει στη Θεσσαλονίκη, έμεινε εδώ μαζί με την μητέρα του και την αδερφή του. Αργότερα όταν ο Ατατούρκ έφυγε από την Θεσσαλονίκη, η μητέρα του και η αδερφή του συνέχισαν να μένουν για ένα διάστημα σε αυτό το σπίτι. Όταν η Θεσσαλονίκη εντάχθηκε στον κορμό του Ελληνικού Κράτους το 1912, η μητέρα του Ατατούρκ μαζί με την αδελφή του αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη Θεσσαλονίκη και να πάνε στην Ιστανμπούλ. Στο διάστημα που επακολούθησε, το σπίτι στο οποίο γεννήθηκε ο Ατατούρκ, βάσει συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας μεταβιβάστηκε στην Ελληνική Κυβέρνηση και αργότερα αγοράστηκε από μία Ελληνική οικογένεια.

Στην δεκάτη επέτειο της Δημοκρατίας, ως δείγμα της Ελληνοτουρκικής φιλίας και εις ανάμνηση της Συνδιάσκεψης των Βαλκανίων, ο Δήμος της Θεσσαλονίκης πήρε την απόφαση να αναρτήσει μία μαρμάρινη πλάκα στην δεξιά γωνία της δίφυλλης εξωτερικής πόρτας του σπιτιού και να αναγράψει εκεί ότι ο Ατατούρκ γεννήθηκε σε αυτό το σπίτι. Επίσης, αποφασίστηκε να τοποθετηθεί, εκτός από την ελληνική μετάφραση του κειμένου, και η μετάφρασή του στα Τουρκικά και στα Γαλλικά. Η πλάκα αυτή αναρτήθηκε με μία τελετή στις 4 Νοεμβρίου 1933 με τη συμμετοχή των μελών της Πρεσβείας της Τουρκίας στην Αθήνα, καθώς και σημαντικών παραγόντων της Ελλάδας. Το σπίτι αργότερα αγοράστηκε από τον Δήμο Θεσσαλονίκης για να δοθεί ως δώρο προς τον Ατατούρκ και το κλειδί του σπιτιού παραδόθηκε στο Γενικό Προξενείο της Τουρκικής Δημοκρατίας στην Θεσσαλονίκη στις 19 Φεβρουαρίου του 1937.Οι εργασίες αναστήλωσης του σπιτιού, που ξεκίνησαν το 1940, μπόρεσαν να ολοκληρωθούν το 1950 μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και της Γερμανικής Κατοχής.

Η Οικία του Ατατούρκ εγκαινιάστηκε κατά την 15η επέτειο του θανάτου του Ατατούρκ  στις 10 Νοεμβρίου 1953. Η ημερομηνία των εγκαινίων της Οικίας του Ατατούρκ συμπίπτει με την ημερομηνία που η σωρός του Ατατούρκ μεταφέρθηκε από το Εθνογραφικό Μουσείο Άγκυρας στο Μαυσωλείο του στην Άγκυρα. Η Οικία του Ατατούρκ είναι από τότε επισκέψιμη για όλους, ενώ ανακαινίστηκε το 2013 με βάση την σύγχρονη μουσειακή αντίληψη.

Πόσα άτομα επισκέπτονται το σπίτι-μουσείο του Κεμάλ Ατατούρκ το χρόνο;

Πριν από την ανακαίνιση που έγινε το 2013 ο αριθμός των επισκεπτών κυμαινόταν μεταξύ 20 και 30 χιλιάδων τον χρόνο. Μετά την ολοκλήρωση της ανακαίνισης, από τις 16 Αυγούστου 2013 έως και σήμερα περίπου 335.000 άτομα έχουν επισκεφτεί την Οικία του Ατατούρκ. Το 2016 με 104 χιλιάδες επισκέπτες ήταν η χρονιά με την μεγαλύτερη επισκεψιμότητα.

Είναι κυρίως τουρίστες από την Τουρκία;

Ναι. Το 2016, 91 χιλιάδες επισκέπτες ήταν Τούρκοι πολίτες και 13 χιλιάδες ήταν πολίτες ξένων χωρών. Οι ξένες χώρες που βρίσκονται στις 3 πρώτες σειρές είναι η Ελλάδα, η Γερμανία και η Βουλγαρία.

Έρχονται πρόγονοι αυτών που γεννήθηκαν και έζησαν στην πόλη για να δουν την γενέτειρα των παππούδων τους;

Όπως είναι φυσικό, ανάμεσα στους επισκέπτες υπάρχουν και πολλοί που είναι απόγονοι των ανταλλαγέντων. Έρχονται στην Θεσσαλονίκη είτε μεμονωμένα, είτε με τουριστικά λεωφορεία είτε στο πλαίσιο ταξιδιών που διοργανώνουν οι σύλλογοι ανταλλαγέντων. Οι απόγονοι των ανταλλαγέντων δεν επισκέπτονται μόνο την Οικία του Ατατούρκ αλλά επισκέπτονται και τις πόλεις, τις γειτονιές, τους δρόμους και τα χωριά που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν οι παππούδες τους. Και αν τα σπίτια στα οποία είχαν ζήσει οι παππούδες τους υπάρχουν ακόμα, τότε νιώθουν μεγάλη χαρά και συγκίνηση. Χαίρονται όταν οι Έλληνες που ζούνε σήμερα σε αυτά τα σπίτια του υποδέχονται χαμογελαστοί και τους καλούνε στα σπίτια τους. Με συγκινεί πάρα πολύ όταν βλέπω ότι παρά τις λύπες και τις δυσκολίες του παρελθόντος, οι απόγονοι των ανταλλαγέντων και από τις δύο πλευρές αγκαλιάζονται και χαίρονται σαν να έχουν βρει τα χαμένα αδέλφια τους.

Τι λένε όσοι επισκέπτονται το μουσείο και ποιες οι εντυπώσεις τους;

Η Οικία του Ατατούρκ έχει πολύ μεγάλη πνευματική σημασία για το Τουρκικό έθνος. Όσο σημαντικό είναι το Μαυσωλείο στο οποίο βρίσκεται η σορός του Ατατούρκ, άλλο τόσο σημαντικό είναι και το σπίτι στο οποίο γεννήθηκε. Για αυτό το λόγο, όσοι επισκέπτονται την Οικία του Ατατούρκ έρχονται συγκινησιακά φορτισμένοι. Το να έρχονται εδώ είναι μια απερίγραπτη χαρά για κάθε Τούρκο.

Κάνετε κάποιες δράσεις εκδηλώσεις μέσα στην χρονιά ως μουσείο – προξενείο;

Ναι. Κάθε χρόνο διοργανώνουμε εκδηλώσεις στις 23 Απριλίου που είναι η Γιορτή της Εθνικής Κυριαρχίας και του Παιδιού, στις 19 Μαΐου που είναι η Ημέρα μνήμης του Ατατούρκ και Γιορτή Νεολαίας και Αθλητισμού και στις 10 Νοεμβρίου που είναι επέτειος του θανάτου του. Σε αυτές τις ιδιαίτερες ημέρες χιλιάδες Τούρκοι επισκέπτονται την Οικία του Ατατούρκ. Και ιδιαίτερα στην εκδήλωση μνήμης που διοργανώνουμε στις 10 Νοεμβρίου επικρατεί μεγάλη συγκίνηση. Κατά την διάρκεια της τελετής της 10ης Νοεμβρίου είναι αδύνατον να χωρέσει όλος ο κόσμος στον κήπο της Οικίας  και για αυτό το λόγο στήνουμε μεγάλες οθόνες από έξω για να μπορέσουν οι επισκέπτες να παρακολουθήσουν ζωντανά την τελετή.

Θα επιθυμούσατε να υπάρχει περισσότερη εξωστρέφεια του μουσείου και των δράσεων του;

Πρώτα από όλα θέλω να πω με μεγάλη χαρά ότι ο Δήμος Θεσσαλονίκης και οι τουριστικοί παράγοντες της πόλης προβάλουν την Οικία του Ατατούρκ. Σε όλα τα φυλλάδια, στις ιστοσελίδες και στα βίντεο κλιπ που γίνεται η προβολή της πόλης υπάρχει η Οικία του Ατατούρκ. Διότι οι Τούρκοι που επισκέπτονται την Οικία του Ατατούρκ, παράλληλα συμβάλλουν και στην οικονομία της πόλης. Γι’ αυτό το λόγο, οι τοπικοί φορείς δηλώνουν ότι επιθυμούν να αυξηθεί ο αριθμός των Τούρκων που επισκέπτονται την Οικία του Ατατούρκ. Και εμείς ως Γενικό Προξενείο δίνουμε μεγάλη σημασία στη προβολή της. Παραγωγοί από την Τουρκία και την Ελλάδα έρχονται εδώ για να κάνουν γυρίσματα για ντοκιμαντέρ. Εμείς προφέρουμε όποια στήριξη μπορούμε σε αυτούς τους παραγωγούς και δίνω συνεντεύξεις σε Ελληνικά και Τουρκικά μέσα μαζικής ενημέρωσης σχετικά με την ιστορική σημασία της Οικίας του Ατατούρκ και την συμβολή της στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Επίσης τελούνται και γάμοι στον κήπο της Οικίας του Ατατούρκ. Είναι μεγάλη τιμή και χαρά για τους Τούρκους πολίτες να παντρεύονται στον κήπο της. Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνουμε σε ταξιδιωτικά γραφεία και τους τουριστικούς κύκλους της Ελλάδας και της Τουρκίας να συνεργαστούν στον τομέα του «Γαμήλιου τουρισμού». Στον κήπο της Οικίας του Ατατούρκ διοργανώνουμε πολιτιστικές εκδηλώσεις που απευθύνονται και στους Έλληνες φίλους μας. Μια τέτοια εκδήλωση ήταν και η συναυλία κλασικής μουσικής του Borusan Quartet από την Ιστανμπούλ που διοργανώσαμε στις 25 Σεπτεμβρίου. Τη συναυλία παρακολούθησαν ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης κ. Γιάννης Μπουτάρης μαζί με εκλεκτούς προσκεκλημένους από την Θεσσαλονίκη. Μετά τη συναυλία δόθηκε μια δεξίωση και οι προσκεκλημένοι είχαν την ευκαιρία να επισκεφτούν και την Οικία του Ατατούρκ.Το 2015 και το 2016 η Οικία του Ατατούρκ συμπεριλήφθηκε στην εκδήλωση «Open House Thessaloniki» που είναι ένας από τους σημαντικότερους διεθνείς θεσμούς που αποσκοπεί να αναδείξει  και να προωθήσει της αρχιτεκτονική των ιστορικών και νεότερων κτηρίων της Θεσσαλονίκης στους μαθητές των σχολείων και τους κατοίκους της πόλης. Τις ημέρες του «Open House Thessaloniki» χιλιάδες Έλληνες επισκεφτήκαν την Οικία του Ατατούρκ. Επίσης με τη ευκαιρία του “Open House Thessaloniki” την επισκέπτονται και ομάδες που αποτελούνται από φοιτητές Erasmus. Η ύπαρξη του Μουσείου και οι περίπου 100.000 επισκέπτες του ετησίως, συνεισφέρουν σημαντικά στον τουρισμό της Θεσσαλονίκης και αυτό το γεγονός το αναφέρουμε με κάθε ευκαιρία στις επίσημες συναντήσεις μας.

Θα επιθυμούσατε να υπάρχει μεγαλύτερη προώθηση της οθωμανικής ιστορίας της πόλης;

Φυσικά. Οι λαοί της Τουρκίας και της Ελλάδας ζούμε στην ίδια γεωγραφία σχεδόν 1.000 χρόνια. Έχουμε μία κοινή πολιτιστική κληρονομιά. Βλέπουμε τα Ελληνορθόδοξα μνημεία που βρίσκονται στην Τουρκία ως ένα κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Αναστηλώνουμε και προωθούμε αυτά τα μνημεία και έχουμε μεγάλο τουριστικό όφελος. Κατά τον ίδιο τρόπο, και τα Οθωμανικά-Τουρκικά μνημεία που βρίσκονται εδώ, αποτελούν την πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας προς τις μελλοντικές γενιές. Παρακολουθούμε με μεγάλη χαρά και στηρίζουμε το ενδιαφέρον της Ελλάδας για την αναστήλωση των Οθωμανικών μνημείων. Οι Τούρκοι τουρίστες νιώθουν μεγάλη χαρά να επισκέπτονται τα Οθωμανικά μνημεία που βρίσκονται στα Βαλκάνια. Η αναστήλωση περισσότερων Οθωμανικών μνημείων στην Ελλάδα θα ωθήσει πολύ μεγαλύτερο αριθμό Τούρκων τουριστών να επισκέπτεται την Ελλάδα. Στην εποχή μας, η σημασία της πολιτιστικής συνεργασίας και του πολιτιστικού τουρισμού αυξάνεται ολοένα και περισσότερο.

Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο Κεμάλ Ατατούρκ;

Η Οικία του Ατατούρκ ανακαινίστηκε σύμφωνα με την σύγχρονη μουσειακή αντίληψη. Μέσα στο κτήριο υπάρχουν θεματικά δωμάτια. Αυτά τα δωμάτια έχουν τις ονομασίες των τεσσάρων σημαντικών πόλεων στη ζωή του Ατατούρκ: Θεσσαλονίκη, Μπίτολα, Ιστάνμπουλ και Άνκαρα. Σε αυτά τα δωμάτια υπάρχουν ενημερωτικά πανό στα Ελληνικά, Τουρκικά και Αγγλικά καθώς και βίντεο που προβάλλουν την ζωή του Ατατούρκ. Με αυτό τον τρόπο οι επισκέπτες μπορούν να πληροφορηθούν σχετικά με το πόσο σημαντικά προσωπικότητα ήταν ο Ατατούρκ για το Τουρκικό έθνος και την παγκόσμια ιστορία, για την συμβολή του στην παγκόσμια ειρήνη και για τις μεταρρυθμίσεις που πραγματοποίησε στην Τουρκία. Για παράδειγμα οι επισκέπτες μπορούν να μάθουν ότι ο τότε Πρωθυπουργός της Ελλάδος Ελευθέριος Βενιζέλος πρότεινε το 1934 τον Ατατούρκ για το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης και ότι η UNESCO για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία της με ομόφωνη απόφαση ανακήρυξε το 1981 ως Έτος Ατατούρκ. Επίσης στην Οικία του Ατατούρκ εκθέτονται κάποια προσωπικά αντικείμενα του Ατατούρκ και υπάρχουν κέρινα ομοιώματα του ιδίου και της μητέρας του Κυρίας Ζουμπεϊντέ.

Πώς μπορεί κάποιος να το επισκεφθεί; Είναι ανοιχτό στο κοινό;

Η Οικία του Ατατούρκ είναι επισκέψιμη για όλους. Είναι ανοιχτά κάθε μέρα (εκτός Δευτέρας) από τις 10:00 έως τις 17:00 και η είσοδος είναι ελέυθερη.

Εκτός από το μουσείο ποια άλλα σημεία της πόλης θα προτείνατε σε έναν επισκέπτη;

Η Θεσσαλονίκη έχει την δικιά της ιδιαίτερη ψυχή. Η ψυχή αυτής της πόλης έχει διαμορφωθεί από το πάνω από δύο χιλιάδων χρόνων παρελθόν της και την πολυπολιτισμικότητά της. Για αυτό το λόγο πιστεύω ότι υπάρχουνε πολλοί «κρυμμένοι θησαυροί» που μπορεί να ανακαλύψει ένας επισκέπτης περπατώντας στους δρόμους και στα σοκάκια της πόλης. Θα πρότεινα σε έναν επισκέπτη πρώτα από όλα να πιει έναν καφέ στην παραλία της Θεσσαλονίκης, να φάει σε κάποιο εστιατόριο στα Λαδάδικα, να δει τον Λευκό Πύργο και να απολαύσει την θέα από τα Κάστρα. Η διαδρομή από τα Κάστρα προς την παραλία περπατώντας ανάμεσα στα παλιά σπίτια της Άνω Πόλης είναι πολύ ευχάριστη. Η Πλατεία Αριστοτέλους, η Οδός Τσιμισκή, και η Ρωμαϊκή Αγορά είναι χώροι που πρέπει οπωσδήποτε κάποιος να επισκεφτεί. Επίσης προτείνω στους τουρίστες να επισκεφτούνε και τη Ροτόντα, τα χαμάμ και τα μουσεία.

Τι θα θέλατε να έχετε κάνει πριν φύγετε από την  πόλη και το προξενείο;

Η δουλειά μου ως Γενικός Πρόξενος είναι να αναπτύξω τις σχέσεις των δύο χωρών και των δύο λαών σε κάθε τομέα. Πιστεύω ότι στις διμερείς μας σχέσεις η Θεσσαλονίκη κατέχει μία ιδιαίτερη θέση. Σε αυτό το πλαίσιο, θέλω να φέρω την Θεσσαλονίκη σε ακόμα πιο εξέχουσα θέση στις ήδη αναπτυσσόμενες σχέσεις μας.