Ξυλογλυπτική ενάντια στην κατάθλιψη: Η ιστορία του Γιάννη στην Μονάδα Πρασίνου

Ο Γιάννης αντιμετώπισε κάποια στιγμή στην ζωή του πολύ δύσκολες καταστάσεις. Δεν το έβαλε κάτω και τις αντιμετώπισε με πολύ θάρρος και δυναμισμό. Αυτό που τον βοήθησε αποτελεσματικά ήταν η ενασχόληση με την ξυλογλυπτική και τη μουσική στην Μονάδα Πρασίνου, που λειτουργούν γι’ αυτόν ψυχοθεραπευτικά.

Η “Μονάδα Πρασίνου” (Μ.Π.) του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (Ψ.Ν.Θ.) είναι ένα οργανωμένο επανενταξιακό πρόγραμμα εγκεκριμένο από το Υπουργείο Υγείας, που ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2000, με σκοπό την αξιοποίηση του περιβάλλοντος χώρου του Νοσοκομείου και την διατήρησή του ως πνεύμονα πρασίνου. Στην πορεία της λειτουργίας της Μονάδας αναπτύχθηκαν πρωτοπόρες και καινοτόμες δράσεις που συνέβαλαν στην κοινωνική αποκατάσταση των ψυχικά πασχόντων που συμμετείχαν.

Σκοπός της λειτουργίας της Μονάδας Πρασίνου είναι η ψυχοκοινωνική αποκατάσταση των ψυχικά ασθενών στον τομέα της εργασίας. Διαθέτει μεταξύ των άλλων ομάδα μουσικής και χοροθεραπείας (μουσικό συγκρότημα “Εμείς και Εσείς”), τμήμα δημιουργικής απασχόλησης: με εργαστήριο ξυλογλυπτικής, κατασκευής μικροαντικειμένων, παρασκευή αρωματικών κεριών, παρασκευή σαπουνιών.

Ο Γιάννης, ενεργό μέλος της Μονάδας, μας μιλάει για την τέχνη της ξυλογλυπτικής και το συγκρότημα «Εμείς και εμείς».

Πού γεννήθηκες και μεγάλωσες;

Γεννήθηκα Πτολεμαΐδα αλλά μεγάλωσα Θεσσαλονίκη.

Από μικρός θυμάσαι να έχεις καλλιτεχνικές ανησυχίες;

Ναι, από το νηπιαγωγείο, θυμάμαι, με την πλαστελίνη έφτιαχνα δύσκολα θέματα, από ότι έλεγε δασκάλα μου. Το είχαν αντιληφθεί στο ευρύτερο περιβάλλον μου και με έσπρωχναν να ασχοληθώ με κάτι καλλιτεχνικό. Έμπλεξα με τη ζωή και με το μεροδούλι-μεροφάι και έτσι δεν είχα ασχοληθεί καθόλου. Στα παιδικά μου χρόνια ζωγράφιζα περισσότερο. Και παιχνίδι δικό μου δεν έμενε ακέραιο, πάντα με ενδιέφερε να δω τι είχε μέσα και το άνοιγα. Θα ήθελα να γίνω μηχανικός αυτοκινήτων, να ασχοληθώ με τέτοια πράγματα, αλλά δεν έτυχε. Πήγα Γενικό Λύκειο και όχι Τεχνικό – ατυχία μου- και μετέπειτα από την μια δουλειά στην άλλη, στην βαριά βιομηχανία και ως κούριερ. Έπρεπε να πάθω ζημιά με την υγεία μου για να καθίσω ξανά και να ασχοληθώ εδώ στην Μονάδα Πρασίνου.

Η ξυλογλυπτική πως μπήκε στη ζωή σου;

Εδώ στην Μονάδα Πρασίνου ξεκίνησε το εργαστήριο για επισκευές των μηχανημάτων που έχουμε. Χαλούσε κάποιο μηχάνημα και έπρεπε να λειάνουμε τα μαχαίρια από τα κοπτικά για το γρασίδι, τέτοια πράγματα. Μετέτρεψα αυτό το εργαστήριο και σε εργαστήριο ξυλογλυπτικής, εκτός από επισκευές μηχανημάτων. Επισκευάζαμε έπιπλα, κάναμε πυρογραφίες σε πινακίδες. Ο συνάδελφος που ήταν εδώ παρατήρησε ότι έπιανε το χέρι μου στην ζωγραφική και την πυρογραφία και μου λέει, γιατί δεν κάνεις το 2d, το συμβατικό 3D, δηλαδή αγαλματίδια. Ξεκίνησα όντως να φτιάχνω και είδα ότι με τραβάει πάρα πολύ. Τα αγαλματίδια ειδικά και όχι τόσο οι εικόνες. Έκανα σταυρούς για τον λαιμό, αγάλματα, απόκοσμα θέματα, άλλοτε σκοτεινά, αλλά και χαρούμενα, ζωάκια, φιγούρες. Βρήκα ότι η ξυλογλυπτική ήταν αυτό που μου έλειπε πολλά χρόνια. Η κατεργασία του ξύλου μου αρέσει πάρα πολύ. Όταν μπορείς και βγάζεις αυτό που έχεις στο μυαλό σου επάνω στο ξύλο και του δίνεις μορφή, όπως ένα σκάκι που έχω κάνει ας πούμε, είναι κάτι το μαγικό. Έχω ασχοληθεί και με τον πηλό, αλλά βρίσκω πιο ενδιαφέρον και ζεστό το ξύλο. 

Κάνεις κάτι άλλο εκτός από την ξυλογλυπτική; 

Έχουμε μια καλλιτεχνική ομάδα μουσικής, τους «Εμείς και εσείς», παίζω τύμπανα και τραγουδάω κάποιες φορές. Έχουμε φτιάξει το στούντιο εδώ δίπλα στο εργαστήριο ξυλογλυπτικής και κάνουμε πρόβες. Από 16 ετών παίζω τύμπανα, από μικρό παιδί ασχολούμουν με τη μουσική.

Με την μονάδα πως ήρθες σε επαφή; 

Είχα ένα πρόβλημα με την υγεία μου, που μου γύρισε σε κατάθλιψη. Κάποια στιγμή γνώρισα τυχαία, από έναν κοινό γνωστό μας, τον Κώστα Κόντο, επιστημονικά υπεύθυνο της Μονάδας Πρασίνου και μου πρότεινε να έρθω για κλαδέματα και κουρέματα στην μονάδα. Αργότερα βρέθηκα να κρατάω και αυτό το συνεργείο γιατί δεν υπήρχε άλλος και έτσι έγινε η αρχή και η αλχημεία με την Μονάδα Πρασίνου. Ο Κώστας Κόντος, ως υπεύθυνος της Μονάδας Πρασίνου, είναι πάρα πολύ ανοιχτόμυαλος και ο ίδιος φύση καλλιτεχνική. Είδε ότι μπορούσαμε να κάνουμε πολλά περισσότερα από κλαδέματα και μας παρότρυνε να το κάνουμε. Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούμε υπήρχαν από την προηγούμενη υπεύθυνη του συγκροτήματος που συνταξιοδοτήθηκε. Τα όργανα έμειναν αποθηκευμένα και, κάνοντας κάποιες εργασίες, τα βρήκα τυχαία και είπα στον κύριο Κόντο αν μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για να κάνουμε ένα στούντιο και ένα συγκρότημα. Έτσι φτιάχτηκε το στούντιο, βρέθηκαν οι μουσικοί και έγιναν οι «Εμείς και εσείς». Γράψαμε και ένα κομμάτι για ένα θεατρικό έργο, για το οποίο είχαμε την μουσική επιμέλεια. Το τραγούδι έχει το όνομα του συγκροτήματος «Εμείς και εσείς». Η Μονάδα Πρασίνου σου γεμίζει την ζωή, σου δίνει ένα νόημα. Εδώ έχω ένα στούντιο μουσικής που δεν το είχα ποτέ στην ζωή μου, έπρεπε να πληρώνω για να το έχω. Κουράζομαι με την ξυλογλυπτική, περνάω στο στούντιο και κάνω μουσική. Κουράστηκα με την μουσική, περνάω στην ξυλογλυπτική και έτσι γεμίζει η μέρα μου. Το κάνω κάθε μέρα. 

Πιστεύεις ότι η τέχνη στάθηκε καθοριστική για την υγεία σου; Σε βοήθησε; 

Πάρα πολύ. Ήταν το αντίδοτο. Η τέχνη είναι λόγος ύπαρξης, σκοπός ζωής άσχετα αν στην Ελλάδα η τέχνη, και κυρίως η ξυλογλυπτική, είναι πάρα πολύ υποτιμημένη. Έχω δει στο ίντερνετ, στο εξωτερικό, το πόσο πολύ εκτιμούν την τέχνη της ξυλογλυπτικής και πόσο μεγάλη είναι η αξία της. Εδώ, όπως όλες οι τέχνες, πλην των μπουζουκιών και των σκυλάδικων, είναι υποτιμημένες. Ό,τι φτιάχνεις όμως στην τέχνη είναι κυρίως γιατί βάζεις ψυχή και το κάνεις για τον εαυτό σου, για την ψυχούλα σου. Το κάνεις για σένα. Τα μετέπειτα βήματα της αποδοχής του κοινού είναι καλοδεχούμενα, αλλά την τέχνη την κάνεις πρώτα από όλα για τον εαυτό σου.

Εκθέσεις έχεις κάνει;

Πέρυσι την άνοιξη συμμετείχαμε με την Μονάδα Πρασίνου στο Κέντρο Ιστορίας σε μια έκθεση. Ευελπιστώ κάποια στιγμή να κάνουμε και άλλες εκθέσεις αλλά και συναυλίες. Όπου με καλέσουν, ευχαρίστως να συμμετέχω.

Οι θεματικές σου ποιες είναι;

Έχω ασχοληθεί με τον σταυρό πολύ. Και λόγω πίστης, αλλά μου αρέσει πολύ σαν θέμα. Έχω κάνει πολλούς σταυρούς. Δεν είναι τυχαίο που ο Ιησούς ήταν μαραγκός. Η ξυλουργική είναι μια τέχνη της ταπεινότητας, σου δίνει ευκαιρία ενώ δουλεύεις να σκέφτεσαι, είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Ταυτίζομαι γιατί μ’ αρέσει η ταπεινότητα. Θα ακουστεί μοναχικό και καταθλιπτικό, αλλά χρειάζεσαι κάποιες φορές να έχεις τον χρόνο σου με τον εαυτό σου και η ξυλογλυπτική σε κάνει να τραβιέσαι στον εαυτό σου κάνοντας παράλληλα τέχνη. Κάνω όμως και θέματα που μπορεί κάποιοι να κατακρίνουν. Κάνω μάγους, απόκοσμες φιγούρες, έκανα αυτό το ρολόι που το κρατάει ο χάροντας. Είναι και λίγο γκόθικ. Μου αρέσουν όμως και τα χαρούμενα θέματα, όπως τα ζωάκια, ρακούν και λαγουδάκια, που τα σκαλίζω σε κομμάτια δέντρων. 

Πουλάς τα έργα σου;

Φυσικά, δεν θα έλεγα όχι. Αν κάποιος θέλει να αγοράσει το έργο σου σε τιμάει, απλά δεν είναι αυτοσκοπός. Δεν τα φτιάχνω για να τα πουλήσω, αλλά αν κάποιος του αρέσει και μου το ζητήσει θα του το δώσω.

Τι θα ήθελες να φτιάξεις με ξύλο στο μέλλον;

Σχεδιάζουμε να κάνουμε έναν ξυλοκόπο να πελεκάει λαίμαργα ένα δέντρο, σε μεγάλες διαστάσεις, για να θίξουμε όλα αυτά που γίνονται στην Αμαζονία και στον πλανήτη, όπου όλα καταστρέφονται, μαζί και το ξύλο και το δέντρο, που στο μέλλον θα μας λείψει, και θέλω να ευαισθητοποιήσω το κόσμο. Τα Χριστούγεννα θα ήθελα να κάνω μια φάτνη, ανάλογα και με την εποχή σου έρχονται και τα αντίστοιχα θέματα ως έμπνευση.

Μιλάμε για οικολογία αλλά πώς η ξυλογλυπτική μπορεί να είναι οικολογική αφού καταστρέφεις ξύλο;

Είναι οικολογική γιατί θα πάρεις ξύλο από ένα δάσος που κάηκε, από τα μαδέρια της θάλασσας. Δεν κόβεις, ουσιαστικά ανακυκλώνεις, κάνεις επανάχρηση κατά κάποιο τρόπο. Εδώ, ας πούμε, κλαδεύουμε ελιές, από εκείνα τα κομμάτια ζητάω και τα χρησιμοποιώ, από το να γίνουν πριονίδι. Εδώ στην Μονάδα Πρασίνου πιστεύουμε στην ανακύκλωση.

Είναι ψυχοθεραπευτική η τέχνη; 

Πάρα πολύ. Δεν είναι τυχαίο που υπάρχουν μουσικοθεραπευτές, χοροθεραπευτές, όλες οι τέχνες είναι φάρμακο για τον ασθενή.

Τι θα έλεγες σε όσους βιώνουν μια δύσκολη κατάσταση;

Να ψάξουν τον εαυτό τους και να βγάλουν την κατάθλιψή τους, να το βγάλουν κάπου στο χαρτί, στον καμβά, στην μουσική, να εκφραστούν. Η μουσική ειδικά είναι το καλύτερο φάρμακο. Συνιστώ σε όσους έχουν προβλήματα να μάθουν ένα μουσικό όργανο. Φτάνει να υπάρχει θέληση.

Πιστεύεις ότι υπάρχει ένα είδος προκατάληψης, ότι βρισκόμαστε στο ψυχιατρικό νοσοκομείο, άρα μιλάμε για ψυχικά ασθενείς και ο κόσμος το ταυτίζει με κάτι αρνητικό;

Δεν με ενδιαφέρει ο στιγματισμός και οι προκαταλήψεις των ανθρώπων. Δεν με νοιάζει πραγματικά. Αυτή είναι η αρχή για να προχωρήσεις. Σημασία έχει τι κάνεις και όχι ποιος είσαι.

Πώς είναι μια μέρα στην Μονάδα Πρασίνου; 

Η δική μου μέρα είναι η ξυλογλυπτική, και όταν έρχεται η μπάντα κάνουμε πρόβες και ασχολούμαι με την μουσική. Είναι μια χαρούμενη μέρα. Έρχομαι 7 το πρωί και φεύγω το μεσημέρι. Κάποιες φορές και Σαββατοκύριακα. Ό,τι δεν έχω σπίτι μου, το έχω εδώ. Είναι το δεύτερο σπίτι μου η Μονάδα Πρασίνου.

Τα σχέδιά σου για το μέλλον; 

Ευχή είναι να έχουμε υγεία και αφού έχω αυτά τα 1-2 πράγματα εδώ, νιώθω ευτυχισμένος, δεν χρειάζομαι κάτι άλλο, και θα ήθελα έτσι να κυλάει η ζωή μου, με αυτές τις δύο τέχνες που έχω και να είναι όλα ήρεμα.