ΛΟΓΟΤΥΠΟ ΜΕΤΡΟ: H γραφιστική κοινότητα εμβρόντητη σχολιάζει

Με αφορμή την αποκάλυψη του επίσημου λογοτύπου του μετρό Θεσσαλονίκης που έγινε σήμερα στο αμαξοστάσιο Πυλαίας, αναζητήσαμε τη γνώμη της ελληνικής γραφιστικής κοινότητας σχετικά με το αποτέλεσμα, τη διαδικασία και την αισθητική του νέου λογοτύπου.

Υπενθυμίζουμε ότι, βάσει παλιότερου ρεπορτάζ της Parallaxi, ο σχεδιασμός του λογοτύπου έγινε με απευθείας ανάθεση σε εταιρεία με έδρα την Αθήνα, η οποία φαίνεται να στερείται αντίστοιχης τεχνογνωσίας και εμπειρίας. Η απευθείας ανάθεση, μάλιστα, έγινε με την αιτιολογία του στενού χρονοδιαγράμματος, μολονότι η ίδια η Ελληνικό Μετρό είχε προκηρύξει ήδη από αρχές του έτους δύο σχετικούς διαγωνισμούς, στους οποίους συμμετείχαν σημαντικά γραφεία και επαγγελματίες από το χώρο της γραφιστικής. Ωστόσο, αυτοί οι διαγωνισμοί ακυρώθηκαν και η κατακύρωση έγινε τελικά στην εταιρεία των Αθηνών.

Με τα αποκαλυπτήρια του λογοτύπου ήρθαν στο φως και οι σοκαριστικές «συμπτώσεις» με τη δουλειά άλλων γραφιστών…

Ο Δημήτρης Φακίνος, διευθυντής του European Design Festival, μας λέει:

«Με στεναχωρεί που το λέω αλλά δε νομίζω να υπήρχε έστω κι ένας άνθρωπος που, γνωρίζοντας τι έχει προηγηθεί με τον διαγωνισμό, να περίμενε και τίποτα της προκοπής. Παρόλα αυτά… το αποτέλεσμα είναι ακόμα χειρότερο κι από ό,τι φοβόμασταν. Ένας άνευρος, πρόχειρος, ανούσιος λογότυπος. Με στεναχωρεί η σκέψη ότι όσοι περιδιαβαίνουν τους δρόμους της Θεσσαλονίκης θα είναι υποχρεωμένοι να συνυπάρχουν με αυτό το σήμα στην καθημερινότητά τους. Ντροπή και κρίμα».

Ο Σίμος Σαλτιέλ, director και photographer της Red Creative, τονίζει:

«Το λογότυπο μια πόλης, τα λογότυπα των φορέων μεταφορών, τα λογότυπα των Μουσείων, τα λογότυπα των δημόσιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, τα λογότυπα των δημόσιων πολιτιστικών εκδηλώσεων, η σήμανση στους δρόμους και στα δημόσια κτίρια, όλα αυτά συνθέτουν την οπτική ταυτότητα της πόλης αυτής και απευθύνονται πρωτίστως στου κατοίκους της πόλης και δευτερευόντως στους επισκέπτες της.

Το λογότυπο του νέου Μετρό ήταν μια ευκαιρία για να δημιουργηθεί μια νέα εικόνα που να συνοψίζει και να αντανακλά σωστά την ιστορία και τις προοπτικές αυτής της πόλης. Η μελέτη και ο σχεδιασμός της οπτικής ταυτότητας ενός τόσο μεγάλου έργου είναι εργασία που απαιτεί τη συνδρομή επαγγελματικών δημιουργικών γραφείων με εμπειρία στο χώρο του σχεδιασμού. Δεδομένου ότι η Θεσσαλονίκη διαθέτει ένα πολύ σημαντικό δυναμικό επαγγελματιών στο χώρο του σχεδιασμού, που είναι πρωτίστως και οι ίδιοι κάτοικοι αυτής της πόλης, η απευθείας ανάθεση αυτού του έργου σε ένα άγνωστο και αμφιβόλου προελεύσεως «γραφείο». Είναι τουλάχιστον προκλητική και συνιστά σκάνδαλο.

Το αισθητικό και επικοινωνιακό αποτέλεσμα του λογότυπου που επιλέχθηκε είναι ανάξιο οποιασδήποτε κριτικής».

Ο Γιάννης Οικονομίδης, από τους παλαιότερους γραφίστες της πόλης και συνθέτης αναφέρει:

«Ένα λογότυπο που διακρίνεται για την έλλειψη νεωτερικότητας και ειλικρινών προθέσεων…

Το νέο λογότυπο του μετρό της Θεσσαλονίκης στερείται κατ’αρχήν αρμονίας όσον αφορά τις καμπυλότητες του. Εύκολα μπορεί να διακρίνει κανείς τα σφάλματα στον τρόπο που κινείται η καμπυλωτή του φόρμα. “Επιλέχθηκε ένα σήμα με το ‘μ’ που βλέπουμε σε εκκλησιαστικά σήματα με γραμματοσειρά Salonica», λένε οι αρμόδιοι… Κι επειδή ένας μέτριος, ανάμεσα σε πολλούς πολύ καλούς ομολογουμένως εκκλησιαστικούς ζωγράφους και σχεδιαστές, σχεδίασε με μελάνι όπως συνηθιζόταν στα χρόνια του Βυζαντίου το όχι και τόσο καλαίσθητο στην εκτέλεση μικρό “μ” πρέπει σήμερα να αναπαράγουμε αυτή την απειροκαλία μόνο και μόνο για να συνδέσουμε την πόλη με την εκκλησία και το Βυζάντιο;

Όταν σχεδιάστηκε το logo του μετρό του Παρισιού αντανακλούσε την art nouveau αισθητική της εποχής. ‘Ηταν δηλαδή μοντέρνο. Δεν ανέτρεξε ο σχεδιαστής στην πλούσια αναγεννησιακή κληρονομιά για να αναζητήσει έμπνευση και αφορμή ούτε σε αισθητικές φόρμες της καθολικής εκκλησίας.

Οι πολιτικοί άρχοντες -ανεξάρτητα κομμάτων- να πάψουν επιτέλους να δίνουν γραμμή ως το πως θα σχεδιαστεί η οπτική ταυτότητα ενός δημόσιου έργου – γιατί είναι φανερό και λόγω της απ’ ευθείας ανάθεσης ότι υπήρχε σκοπιμότητα.

Εν τέλει ένα δυνατό λογότυπο έστω και με αναφορές στο παρελθόν πρέπει να αποτυπώνει τη σύγχρονη τυπογραφία κι εποχή κλείνοντας το μάτι στο μέλλον κι όχι ξεφυλλίζοντας μόνο το βιβλίο της ιστορίας προς τα πίσω. Αυτό σημαίνει οπισθοδρόμηση και συντήρηση κι εξυπηρετεί προφανώς άλλους σκοπούς πέραν της ειλικρινούς πρόθεσης και της αυθεντικής δημιουργίας που είναι αρετές των καλών και σύγχρονων σχεδιαστών που η πόλη της Θεσσαλονίκης διαθέτει τόσους πολλούς με παγκόσμιες διακρίσεις. Και η επιλογή του μικρού “μ” έναντι του κεφαλαίου Μ είναι μήπως μια ενδεικτική “υποσυνείδητη” επιλογή ως προς το εύρος του έργου να φανταστώ;

Όσο δε για την φαιδρότητα της επεξήγησης ότι αποτυπώνονται λένε στο σήμα οι υπόγειες γραμμές και στον κύκλο σήραγγες καλύτερα να μην επεκταθώ. Σε όλα τα γράμματα της αλφαβήτου -μικρά και κεφαλαία- μπορεί να δει κανείς γραμμές και σήραγγες!

Κι ότι η οπτική ταυτότητα του λογοτύπου, σύμφωνα με τις αβαθείς επίσημες επεξηγήσεις γεφυρώνει τη Θεσσαλονίκη με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον εγώ βλέπω απλά μια γεφύρωση με την οπισθοδρόμηση…».

Ο Θανάσης Τσαμπούκας, ιδρυτής του δημιουργικού γραφείου Dolphins, δηλώνει: «Προφανώς μιλάμε για ένα κάκιστο λογότυπο, χωρίς κάποια σχεδιαστική αξία. Βλέποντας το αισθάνθηκα ότι μας τρολάρουν, ότι δοκιμάζουν όπως και σε πολλά άλλα πράγματα κάθε μέρα τις αντοχές μας. Δεν είδα να στηρίζεται σε κάποιο “στιβαρό” concept, και οι αιτιάσεις της Ελληνικό Μετρό για επιρροή από το βυζαντινό παρελθόν της πόλης δεν με έπεισαν. Θεωρώ ότι, σε μια πόλη με τόσο πυκνή ιστορία, το να εστιάσουμε μόνο σε μία περίοδο δεν είναι συμπεριληπτικό και ενδεικτικό, εφόσον μιλάμε για ένα έργο που συμπυκνώνει όλη την εξέλιξη της πόλης και την ενώνει με το σήμερα. Μία τέτοια λογική θα μπορούσα να τη δεχτώ, π.χ. για μία έκθεση ή έναν οργανισμό που ασχολείται συγκεκριμένα το Βυζάντιο, αλλά όχι εδώ.

Γενικά, το λογότυπο ενός δημόσιου φορέα, όπως το μέτρο, είναι κρίσιμο για την εικόνα και την ταυτότητα της πόλης. Αντιπροσωπεύει την ποιότητα των υπηρεσιών και τη σοβαρότητα του οργανισμού, ενώ συνδέει την πόλη με την τεχνολογία, την καινοτομία και την ασφάλεια. Ένα καλαίσθητο, αναγνωρίσιμο λογότυπο ενισχύει την εμπιστοσύνη των πολιτών και τη λειτουργικότητα του συστήματος».

Ο Παναγιώτης Μεταλληνός, από τους σπουδαίους γραφίστες της Θεσσαλονίκης μας λέει:

Περί μ(ας) ο λόγος.

Η αλήθεια είναι ότι δεν ένιωσα κάποια έκπληξη όταν είδα το νέο λογότυπο του ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Μετά από δύο ακυρωμένους διαγωνισμούς, μια ξαφνική ανάθεση σε μια εταιρία με όχι φανερό έργο σε ανάλογα projects και χρονικό περιθώριο μερικών μόνο εβδομάδων τι άλλο μπορούσαμε να περιμένουμε…

Σχεδιαστικά είναι πρωτόλειο και στην καλύτερη περίπτωση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν απορριπτέο προσχέδιο σπουδαστών σχολής γραφιστικής 1ου εξαμήνου. Όσο αφορά τώρα το concept του, εκτός του ότι βασίζεται σε παροχυμένες αρχαιοβυζαντολατρείες που έχουν κουράσει τα μάτια μας εδώ και χρόνια, δεν καταφέρνει ούτε στο ελάχιστο να οπτικοποιήσει τα όσα υπόσχεται το κείμενο της παρουσίασης του. Τέλος σε επίπεδο εφαρμογής έχει πολύ βασικά προβλήματα λειτουργικότητας που μάλλον δεν μπήκαν καν στον κόπο να τα σκεφτούν.

Είναι ένα τόσο generic logo που άπαξ και φύγει το προσδιοριστικό λεκτικό “ΜΕΤRΟ” θα μπορούσε να αφορά οτιδήποτε ξεκινάει από “Μ”.

Ειλικρινά αν αντικατοπτρίζει όπως μας είπαν τον καινοτόμο χαρακτήρα του METRO Θεσσαλονίκης – Που ακριβώς είδαν την καινοτομία του δεν μπορώ να αντιληφθώ; – αναρωτιέμαι αν και ο σχεδιασμός του METRO έχει την ίδια προχειρότητα με αυτή του λογότυπου.

Για την χρωματική παλέτα τώρα και ότι το blue black συμβολίζει σταθερότητα και εμπνέει εμπιστοσύνη δεν θα ήθελα να το σχολιάσω.

Τέλος ας αναρωτηθούμε όλοι μ(ας) γιατί σε μια πόλη που έχει designers με διεθνείς διακρίσεις και επιτυχίες αποδεχόμαστε κάτι τόσο “λίγο” για ένα από τα μεγαλύτερα δημόσια έργα που έχουν γίνει  ποτέ.

p.s. και μετά μας φταει ο Τραμπ!