Μαθητές της Θεσσαλονίκης γνώρισαν την τέχνη του τσίρκου και τις καλλιτεχνικές ομάδες της πόλης

Την τέχνη και την ιστορία του τσίρκου είχαν την ευκαιρία να ανακαλύψουν μαθητές της Α’ Γυμνασίου στο Πειραματικό Γυμνάσιο ΠΑΜΑΚ.

Στο πλαίσιο του πολιτιστικού προγράμματος «Η Τέχνη του Τσίρκου» με την υποστήριξη και επίβλεψη του κ. Σαββουλίδη Αντώνη, καθηγητή Καλλιτεχνικών, και της συμμετέχουσας εκπαιδευτικού Άννας Καρακόλη, τα παιδιά είχαν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με μία (εναλλακτική) μορφή παραστατικής τέχνης, να δουν μέσα στο ιστορικό συγκείμενο και να εντοπίσουν σύγχρονες εκφάνσεις και προσωπικότητες αυτής της μορφής τέχνης.

Παράλληλα, στα πλαίσια του προγράμματος άνοιξε ένας δίαυλος με κάποιους καλλιτέχνες της πόλης. Μέσα από συνεντεύξεις, σε κάποιες περιπτώσεις συνδυασμένες με workshop, κατέληξαν στο να αποτυπώσουν στο παρακάτω άρθρο τα όσα βίωσαν και τις εμπειρίες τους.

Στόχος του άρθρου είναι να αναδειχτούν κάποιες από τις προσωπικότητες που δραστηριοποιούνται στην Θεσσαλονίκη και να παρουσιαστεί στο κοινό ένα κομμάτι της ιστορίας τους.

Η τέχνη του τσίρκου

Μια Ματιά στην Ιστορία

Η καταγωγή του τσίρκου εντοπίζεται στον αρχαίο κόσμο: Από την αρχαία Αίγυπτο και την Κίνα, μέχρι την Ελλάδα και τη Ρώμη, το κοινό απολάμβανε δεξιοτέχνες ακροβάτες σε παραστάσεις ή τελετές που εμπεριείχαν έντονα το στοιχείο του θεάματος. Στον Μεσαίωνα, περιπλανώμενοι θίασοι έφερναν τη χαρά σε αγορές και πανηγύρια, με ζογκλέρ, ακροβάτες και γελωτοποιούς.

Η σύγχρονη μορφή του τσίρκου γεννήθηκε τον 18ο αιώνα στο Λονδίνο, όταν ο Philip Astley σχεδίασε την πρώτη κυκλική αρένα. Τον 19ο αιώνα, οι παραστάσεις γιγαντώθηκαν, περιλαμβάνοντας ζώα, μεγάλους θιάσους και πολυτελή σκηνικά, ενώ η «χρυσή εποχή» του τσίρκου κορυφώθηκε με περιοδείες που διέσχιζαν ολόκληρες ηπείρους.

Στα τέλη του 20ού αιώνα, η μορφή του άλλαξε ξανά. Το Cirque du Soleil επανεφηύρε το είδος, αφαιρώντας τα ζώα και εστιάζοντας στο θέατρο, το σωματικό θέαμα και τη δραματουργία. Σήμερα, το σύγχρονο τσίρκο έχει ενσωματώσει τεχνολογία και προσφέρει υψηλού επιπέδου θεάματα.

Το Τσίρκο στην Ελλάδα

Η πρώτη πραγματική επαφή των Ελλήνων με το τσίρκο έγινε τον 19ο αιώνα, όταν περιοδεύοντες ευρωπαϊκοί θίασοι επισκέφθηκαν τη χώρα.

Το κοινό, εντυπωσιασμένο από τα εκπαιδευμένα ζώα, τους κλόουν και τις ακροβατικές επιδείξεις, αγκάλιασε γρήγορα το νέο αυτό είδος θεάματος.

Σημαντικά τσίρκο όπως το Circo Medrano, το Orfei και άλλα ιταλικά ή γαλλικά σχήματα παρουσίαζαν τακτικά παραστάσεις σε μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη. Οι παραστάσεις φιλοξενούνταν σε ανοιχτούς χώρους, πλατείες ή πρόχειρες σκηνές, και γίνονταν σημείο αναφοράς για τις τοπικές κοινωνίες.

Κατά την περίοδο 1950–1980, το τσίρκο έχαιρε ευρείας αναγνώρισης. Το κοινό το αγκάλιασε ως λαϊκή ψυχαγωγία με εξωτικό χαρακτήρα.

Εμφανίστηκαν εντυπωσιακές παραστάσεις με ελέφαντες, λιοντάρια, εναέριους ακροβάτες και κλασικά νούμερα με γελωτοποιούς.

Η δεκαετία του ’90 και η αρχή του 2000 σηματοδότησαν την αρχή της παρακμής του παραδοσιακού τσίρκου στην Ελλάδα. Η κοινωνική ευαισθησία για τα δικαιώματα των ζώων αυξήθηκε κατακόρυφα.

Το 2012, η Ελλάδα έκανε μια ιστορική τομή: έγινε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που απαγόρευσε εντελώς τη χρήση ζώων σε τσίρκο (Νόμος 4039/2012). Η κίνηση αυτή επικροτήθηκε διεθνώς, αλλά οδήγησε επίσης στην απόσυρση ή προσαρμογή πολλών θιάσων.

Παρά την αποχώρηση του παραδοσιακού τσίρκου, μια νέα γενιά καλλιτεχνών άρχισε να επαναπροσδιορίζει το τσίρκο στην Ελλάδα. Από το 2010 και μετά, άνθησαν σχήματα που ενσωματώνουν εναέρια ακροβατικά, juggling και fire shows, χορό, μουσική και θέατρο περιλαμβάνοντας κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα.

Οι Ομάδες της Θεσσαλονίκης

Η ιστορία του τσίρκου είναι τόσο πλούσια και πολύχρωμη όσο και οι στολές των καλλιτεχνών του. Στην Ελλάδα, το σύγχρονο τσίρκο αποκτά όλο και περισσότερους εκφραστές, και η Θεσσαλονίκη είναι μία ενεργός δύναμη σε αυτή την διαδικασία.

Συναντηθήκαμε με τέσσερις καλλιτεχνικές ομάδες της πόλης μας και μας άνοιξαν τον κόσμο τους.

ΚΙΡΚΟ: Ένα Ταξίδι στον Αέρα

Η ομάδα ΚΙΡΚΟ γεννήθηκε από το όραμα της Ιωάννας Δημητριάδου και του Daniel Arrando Amiguet. Τους συναντήσαμε μαζί με τη στενή τους συνεργάτιδα Αθηνά, στον πολυχώρο WE, όπου προπονούνται και δημιουργούν τις χορογραφίες τους και μας μίλησαν για την ιστορία, τις φιλοδοξίες και τα όνειρα τους. Ξεκινώντας από παιδικές κατασκηνώσεις ως animater, η Ιωάννα θα αναζητήσει την τύχη της μέσα από σπουδές τσίρκο στην Ευρώπη. Ταξιδεύοντας στην Αργεντινή, θα γνωρίσει τον Danni με τον οποίο θα γίνουν ζευγάρι τόσο στη ζωή όσο και στην τέχνη. Θα συνεχίσουν να αναζητούν το όνειρο τους σε Αμερική , Ευρώπη και Ασία μέχρι που μία ευτυχής συγκυρία θα τους φέρει πίσω στην Ελλάδα και θα θέσουν ως στόχο να καλλιεργήσουν το τσίρκο σε επίπεδο εκπαίδευσης και καλλιτεχνικής παραγωγής.

Αγαπούν ιδιαίτερα τις δράσεις με παιδιά ενώ αναφέρθηκαν σε συνεργασίες και παραστάσεις που ξεχώρισαν, όπως οι “Θησέας και Αριάδνη”, “Δον Κιχώτης” και “Θεογονία”, ενώ επεσήμαναν την σημαντικότητα της συνέπειας και της εξισορρόπησης ανάμεσα στην ζωή και στην δουλειά. Το όνειρό τους; Ένας δικός τους χώρος για παραστάσεις και εκπαίδευση. Η φιλοσοφία της ομάδας ΚΙΡΚΟ συνοψίζεται στο: Just do it.

Λεκ: Ο Ζογκλέρ που Έγινε Σύμβολο

Ο Λεκ (Γιώργος Καραμήτρος) αποτελεί μια ξεχωριστή μορφή στην Θεσσαλονίκη για τον χώρο του τσίρκο. Τρίτος από 13 αδέρφια, πήρε έμπνευση από τα μεγαλύτερα αδέλφια του και ακολούθησε τον δρόμο του τσίρκο. Προπονείται και δημιουργεί στον ίδιο χώρο που μένει – ένα στούντιο στην Παναγία Φανερωμένη που λειτουργεί ταυτόχρονα ως σπίτι και σκηνή. Με παρουσία σε διεθνείς παραστάσεις (Ουγγαρία, Σερβία, Ισπανία, Τουρκία), αλλά ριζωμένος στην Θεσσαλονίκη, ο Λεκ αναζητά πάντα νέους τρόπους να κάνει το κοινό του να γελά. Η αγάπη και η πίστη στο παιχνίδι αποτελούν ανεξάντλητο καύσιμο της δημιουργικότητας του. Έχει συνεργαστεί με πολλές ομάδες, ανάμεσά στις οποίες και η ΚΙΡΚΟ. Τον ενδιαφέρει η κοινωνική διάσταση του τσίρκο, ενώ ασκεί και εξελίσσει σε συνεργασία με τον αδερφό του Μάρκο το functional juggling. Αν δεν ήταν ζογκλέρ, θα ήθελε να είναι ένας περιπλανώμενος μάγειρας που μαγειρεύει για ανθρώπους. Αγαπημένος του καλλιτέχνης είναι ο Slava, ενώ αν ήταν σούπερ ήρωας, όπως μας είπε, θα ήθελε να ήταν ένας «σούπερ κλόουν» με δύναμη να κάνει τους ανθρώπους να γελούν. Παρά τις αντιξοότητες του επαγγέλματος, ο Λεκ δεν θα άλλαζε τίποτα από τη διαδρομή του. Η τέχνη του είναι στάση ζωής.

Όλγα Κουλτούκη: Χωρίς Plan B

Η Όλγα Κουλτούκη είναι μια σύγχρονη ακροβάτισσα με ρίζες στον αθλητισμό. Την συναντήσαμε στην παράσταση ΄΄ Ένας κόσμος Βαριετέ΄΄, στο θέατρο Σοφούλη όπου απολαύσαμε εξαιρετικής αρτιότητας ακροβατικά. Με τεράστια εμπειρία στα ακροβατικά εδάφους και με συμμετοχές σε πρωταθλήματα και διαγωνισμούς, πήρε την απόφαση να αφιερωθεί επαγγελματικά σε αυτό που αγαπούσε από μικρή. Περνώντας από εκπαίδευση στην τέχνη του τσίρκο στην Πορτογαλία, τη Μαγιόρκα και τη Γερμανία, η Όλγα επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη με όνειρο να παραμείνει και να συνεχίσει να δημιουργεί στην γενέτειρα της. Όταν δεν προπονείται ή δεν βρίσκεται σε κάποια παράσταση μπορεί να την δεις να προσφέρει θέαμα σε κάποια παράσταση του δρόμου. Καλλιεργεί τη δημιουργικότητα της με επιμονή, πείσμα και επαγγελματισμό και δουλεύει ασταμάτητα, αναζητώντας εξέλιξη σε ένα χώρο όπου “δεν υπάρχει ταβάνι”. Η Όλγα ονειρεύεται να ιδρύσει την δική της σχολή τσίρκο. Πορεύεται με πίστη στην διαδικασία και την σκληρή δουλειά, ενώ όπως μας λέει «Η δημιουργικότητα είναι κάτι που το χτίζεις».

Artlets: Όταν η Τέχνη Συναντά την Ακρίβεια

Η ομάδα Artlets δημιουργήθηκε από την Ηλιάννα Νούνη και πλέον αριθμεί 20 άτομα. Μας υποδέχτηκαν στον ολοφώτιστο χώρο τους, ένα ισόγειο στούντιο στην οδό Ολυμπιάδος με εγκαταστάσεις ασφαλείας για aerial silks, ropes, trapeze, hoop κ.α. όπου γίνονται καθημερινές προπονήσεις. Συναντήσαμε την ομάδα κατά την διάρκεια μίας προπόνησης και γίναμε μάρτυρες της σκληρής δουλειάς αλλά της αλληλεγγύης που χαρακτηρίζουν την ομάδα. Μας αφηγήθηκαν τις ξεχωριστές τους διαδρομές, και το πως αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους σε αυτό που αγαπούν περισσότερο. Η ομάδα αναγνωρίζει την αξία της τεχνικής πριν από την τέχνη και αντιμετωπίζουν την κάθε πρόκληση με μεθοδικότητα και εμπιστοσύνη στην τεχνική. Δίπλα στην Ηλιάννα, η Εύα Δασκαλάκη και η Ζωή Ουσταμπασίδου, κάνουν ήδη τα πρώτα τους βήματα στη διδασκαλία εναέριων ακροβατικών ενώ σύντομα θα ακολουθήσουν κι άλλες αθλήτριες. Μια μεγάλη παρέα που διδάσκουν και διδάσκονται, ενώ τελευταία δοκιμάστηκαν στο διαγωνιστικό κομμάτι με επιτυχία. Συμμετέχουν σε αγώνες και εξελίσσονται συνεχώς μέσα από το πάθος και την εντατική προπόνηση. Η ματιά τους αναζητά την ακρίβεια και η τεχνογνωσία τους δίνει μία νέα προοπτική στον κόσμο του τσίρκου.

Με το βλέμμα στο Μέλλον

Όλοι οι καλλιτέχνες που γνωρίσαμε έχουν κάτι κοινό: την αφοσίωση σε μια τέχνη που απαιτεί όχι μόνο σωματική δεξιοτεχνία αλλά και βαθιά ψυχική αντοχή. Σε μια Ελλάδα με περιορισμένες υποδομές, συνεχίζουν να δημιουργούν, να εμπνέονται, και να εμπνέουν. Το σύγχρονο τσίρκο δεν είναι απλώς ψυχαγωγία — είναι τρόπος ζωής. Είναι μία κοινότητα, δεμένη με αγάπη που έχει ως στόχο να κρατήσει ζωηρό μέσα μας το παιδί. Όπως είπε και ο Λεκ λίγο πριν μας αποχαιρετήσει: «Μην ξεχνάτε να παίζετε».

Η έρευνα και η συγγραφή του άρθρου, υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του πολιτιστικού προγράμματος: «Η Τέχνη του Τσίρκο» από τους μαθητές του Πειραματικού Γυμνασίου ΠΑΜΑΚ.

Στο πρόγραμμα συμμετείχαν οι μαθητές: Αντιγόνη Α., Μαριάννα Α., Αλεξάνδρα Κ., Μαρκέλλα Μ., Ευάγγελος Γ., Μαριάννα Π., Κωνσταντίνα Σ., Ηλίας Χ., Δέσποινα Ι., Ελένη Χ., Μαριάννα Τ.

Συντονιστής εκπαιδευτικός: Αντώνιος Σαββουλίδης, ΠΕ08

Συμμετέχουσα εκπαιδευτικός: Άννα Καρακόλη, ΠΕ11

*Ευχαριστούμε τον κ. Σαββουλίδη για την παραχώρηση του άρθρου και των φωτογραφιών.