Είχε παλιά η Θεσσαλονίκη αγάλματα;
Κατακόρυφη άνοδο σημείωσε ο αριθμός των δημόσια αγαλμάτων από τη δεκαετία του 50. Αυτά που κοσμούσαν την πόλη πριν τον πόλεμο μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού.
Είναι πολλές φορές που αναπολούμε την παλιά όψη της πόλης… Την αίγλη της αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου, της οποίας η συνέχεια χάθηκε για πάντα. Μια πόλη εκτός από όμορφα κτίρια, όμως, την κοσμούν και “αξεσουάρ” που θέλουν να ομορφύνουν τον δημόσιο χώρο της. Την παλιά Θεσσαλονίκη δεν κοσμούσαν αγάλματα και ανδριάντες. Πιο πολλά γλυπτά συναντούσες στους κήπους των επαύλεων και στα Κοιμητήρια, παρά στις πλατείες και τα πάρκα της, όπου εκείνο τον καιρό πρωταγωνιστούσαν τα συντριβάνια. Τα περισσότερα από τα 150 αγάλματα που κοσμούν (και όχι πάντα με την καλή έννοια) τον δημόσιο χώρο της πόλης σήμερα, παραγγέλθηκαν και φιλοτεχνήθηκαν μετά την δεκαετία του 50. Λίγα είναι αυτά που φιλοτεχνήθηκαν στον μεσοπόλεμο. Για την ακρίβεια αν κυκλοφορούσες στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, ας πούμε, τη δεκαετία του 30 μόνο 4 αγάλματα θα έβλεπες σε όλο τον δήμο.
Γεώργιος Α’
Το πρώτο γλυπτό που τοποθετήθηκε στη Θεσσαλονίκη, μετά την απελευθέρωση το 1912, ήταν η προτομή του Γεωργίου του Α’, που φιλοτεχνήθηκε από τον Κ.Δημητριάδη το 1915, στο σημείο δολοφονίας του Βασιλέως (18 Μαρτίου 1913 (5 Μαρτίου με το τότε ισχύον Ιουλιανό ημερολόγιο). Βρίσκεται στο μικρό πάρκο στη γωνία Βασ.Όλγας-Αγ.Τριάδος μαζί με μια αναθηματική πλάκα που σηματοδοτεί εκτός της ημερομηνίας δολοφονίας το τέλος της περιόδου της ιδιότυπης βασιλείας του στη Θεσσαλονίκη. Ο Κωνσταντίνος Δημητριάδης (1881 –1943) ήταν έλληνας γλύπτης, ακαδημαϊκός και ολυμπιονίκης. Συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1924 στο Παρίσι, όχι σε αθλητικό αγώνισμα αλλά στη γλυπτική, αφού το πρόγραμμα των αγώνων περιελάμβανε και καλλιτεχνικούς αγώνες. Το έργο του Ο δισκοβόλος (Discobole Finlandais) κέρδισε το χρυσό μετάλλιο. Το έργο αυτό σήμερα βρίσκεται στη Νέα Υόρκη, ενώ αντίγραφό του βρίσκεται στην Αθήνα, απέναντι από το Παναθηναϊκό Στάδιο. Το 1930 επέστρεψε στην Αθήνα και, με παρέμβαση του Ελευθέριου Βενιζέλου, διορίστηκε πρώτος διευθυντής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και καθηγητής της γλυπτικής, θέση που διατήρησε έως το θάνατό του. Ο Γεώργιος Α΄ υπήρξε ο μακροβιότερος βασιλιάς της Ελλάδας, από το 1863 μέχρι 1913. Στη συμβολή των σημερινών οδών Βασ.Όλγας-Αγ.Τριάδος ένας άγνωστος τον προσέγγισε από πίσω και τον πυροβόλησε στην πλάτη. Στο κομφούζιο που επακολούθησε ο τραυματισμένος βασιλιάς μεταφέρθηκε στο ιατρείο του Παπάφειου Ορφανοτροφείου ενώ ο δράστης Αλέξανδρος Σχινάς μεταφέρθηκε σε κοντινό αστυνομικό τμήμα Τα κίνητρα του δολοφόνου δεν έγιναν ποτέ γνωστά, καθώς φέρεται να αυτοκτόνησε μετά από μήνες πηδώντας από τον 2ο όροφο του κτιρίου όπου κρατείτο. Ενώ οι θεωρίες ποικίλλουν είτε αν έδρασε μόνος του, είτε αν ήταν πιόνι ενός οργανωμένου σχεδίου, και οι φάκελοι των ανακρίσεων καταστράφησαν ολοσχερώς μετά από 2 χρόνια κατά τη μεταφορά τους σε «ατύχημα».
Βασιλιάς Κωνσταντίνος
Στη μια πλευρά της πλατείας Δημοκρατίας ανάμεσα στα εργοτάξια του Μετρό, και κάτω από μερικά ψηλά δέντρα βρίσκεται ένα μαρμάρινο άγαλμα έφιππου αξιωματικού του στρατού, που είναι τοποθετημένο σε ένα ιδιαίτερα υψηλό βάθρο. Πλησιάζοντας ο περαστικός θα διαπιστώσει πως είναι ο ανδριάντας του Αρχιστράτηγου του Ελληνικού Στρατού κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, και μετέπειτα βασιλιά της Ελλάδας, Κωνσταντίνου.
Ο έφιππος Βασιλιάς Κωνσταντίνος στην πλατεία Δημοκρατίας φιλοτεχνήθηκε από τον Γ.Δημητριάδη (1937-1940) και σήμερα βρίσκεται στην Πλατεία Βαρδαρίου αφού περιηγήθηκε την πόλη. Η αρχική του τοποθέτηση έγινε τη δεκαετία ’30 στο πάρκο της ΧΑΝΘ και συγκεκριμένα στο διάδρομο που παλαιότερα ήταν τα αναψυκτήρια πίσω από το Θέατρο Κήπου, στη θέση που βρίσκεται σήμερα το τσιμεντένιο συντριβάνι. Στα τέλη της δεκαετίας του ‘50 ο Δήμος Θεσσαλονίκης αποφασίζει τη μετακίνηση του αγάλματος, και τη μετεγκατάσταση του για δεύτερη φορά στην τότε πλατεία Βαρδαρίου (σήμερα Δημοκρατίας), η οποία ήταν διαμορφωμένη σε μια μακρόστενη πλατεία στο μέσον της οποίας θα τοποθετηθεί το άγαλμα. Το άγαλμα για τρίτη και τελευταία φορά θα μετακινηθεί στα τέλη της δεκαετίας του 60 από το μέσον της πρώην μεγάλης πλατείας, στη νησίδα που βρίσκεται η σημερινή του θέση. Δείτε περισσότερα εδώ
Ναύαρχος Βότσης
Φιλοτεχνήθηκε από τον Γ.Δημητριάδη το 1934 και είναι τοποθετημένο στα Δυτικά του Λ.Πύργου στη Λεωφόρο Νίκης. Ο Γεώργιος Δημητριάδης (1880 – 1941), επικαλούμενος ο «Αθηναίος», ήταν Έλληνας γλύπτης που φιλοτέχνησε πλήθος ανδριάντες και προτομές ανα την Ελλάδα και θεωρείται ένας από πιο παραγωγικούς έλληνες γλύπτες. Ο Υποναύαρχος Βότσης (1877-1934) ήταν γόνος Υδραίων αγωνιστών και στις 18 Οκτωβρίου του 1912 εισήλθε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και με 2 τορπίλες βύθισε την τουρκική κορβέτα.
Τσάμης Καρατάσος
Το άγαλμα του Τσάμη Καρατάσου φιλοτεχνήθηκε επίσης από τον Γ. Δημητριάδη το 1938 και είναι τοποθετημένο απέναντι από τη φιλοσοφική σχολή στο πάρκο. Ο Δημήτριος ή Τσάμης Καρατάσος (1798-1861), ήταν κλέφτης, γιος του Αναστάσιου Καρατάσου που είχε πρωτοστατήσει στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, στην περιοχή της Νάουσας. Ο Καρατάσος γεννήθηκε στο Διχαλεύρι (Στενήμαχος σήμερα) του νομού Ημαθίας το 1798 και πολέμησε κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, ακολουθώντας τον πατέρα του, πρώτα στη Νάουσα και μετά την καταστροφή της Νάουσας, στη Στερεά Ελλάδα. Μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους, ο Τσάμης Καρατάσος συνέχισε τις προσπάθειες για την απελευθέρωση της Μακεδονίας, συμμετέχοντας στην επανάσταση της Χαλκιδικής, το 1854. Ήταν ένας από τους βασικούς εμπνευστές της επανάστασης, γνωστός με το προσωνύμιο “Γερο-Τσάμης”.
