Μια τρύπα στο νερό

Φλεβάρης 2006, Σάββατο ξημερώματα. Βρέχει καρέκλες και η κλινάμαξα με ανεβάζει Σαλονίκη να δω το κορίτσι. Βρίσκομαι στο ενδιάμεσο από δύο βαγόνια και χτυπιέμαι μπρος- πίσω, καθώς προσπαθώ να στρίψω τσιγάρο. Τότε, το κάπνισμα επιτρεπόταν και εγώ ήμουν ακόμα ένας ηλίθιος που το πλήρωνε με τη ζωή του. Οι ώρες δεν περνάνε εύκολα και βάζω, σχεδόν με το ζόρι, στη συζήτηση τον πιτσιρικά συνταξιδευτή μου με το σκουλαρίκι στη μύτη. Μου μιλάει για το ότι δεν έχει αυτοκίνητο και ότι θα ήθελε να ήταν τώρα στην εθνική και να πηγαίνει με διακόσια. Δυνατά μουσική και τέτοια. Καθώς τον ακούω να περιγράφει τη ζωή χωρίς αυτοκίνητο θυμάμαι τα δικά μου. Το να έχεις αμάξι στα χρόνια μου ήταν εξαιρετικά σπάνιο. Όποιος όμως είχε, ήταν ο πιο μάγκας απ΄ όλους και τα κορίτσια … χαμός. Με την πρώτη ευκαιρία πήρα και εγώ και λίγο αργότερα βρέθηκα με πανίσχυρο σπορ διθέσιο 0-100 σε 6,2 με τις βελτιώσεις και τα μαλακά λάστιχα. Όλα μου τα λεφτά εκεί. Βενζίνες, λάδια συνθετικά 100% racing, το τούρμπο με ειδικές επιστροφές για καλύτερες θερμοκρασίες και καυσαέριο. ΠΟΛΥ καυσαέριο. Είμαι σταματημένος έξω από το σούπερ μάρκετ και περιμένω το φιλαράκι μου με το αυτοκίνητο στο ρελαντί. Από πίσω μου περιμένει να περάσει στο απέναντι πεζοδρόμιο μια μητέρα με τα δυο της παιδιά, το ένα γύρω στα έξη και το άλλο ίσα που περπατάει. Ο δρόμος έχει κίνηση και είναι ¨εγκλωβισμένη¨. Ξαφνικά το μικρό της αρχίζει να βήχει παροξυσμικά και το παίρνει στην αγκαλιά της. Με κοιτάει με μίσος και με πλησιάζει, μας έπνιξες μου λέει και φεύγει από την άλλη. Μαζί, φεύγει και η ψυχή μου. Ο μηχανικός μου το θεώρησε απολύτως φυσιολογικό, καις πολλούς υδρογονάνθρακες μου λέει, γι΄ αυτό τα καυσαέριά σου είναι δηλητήριο, αν τα κατεβάσουμε θα χάσεις άλογα. Επιστρέφω στην ¨κουβέντα¨ όταν ο πιτσιρικάς μου λέει κάτι για ένα τούνελ που θα κάνουν μέσα στη θάλασσα και θα κατεβαίνουμε γρήγορα στο κέντρο. Έτσι, θα μπορεί ο καθένας να χρησιμοποιεί το αυτοκίνητό του. Σκέφτομαι τι παπαριά είναι αυτή και του ζητάω λεπτομέρειες. Θα ξεκινάει λέει από το λιμάνι και θα καταλήγει στο Λευκό Πύργο. Του λέω ότι κάποιο λάθος κάνει γιατί η απόσταση είναι πολύ μικρή και δεν αξίζει τον κόπο. Μου λέει ότι του το είπε ο πατέρας του που είναι μηχανικός στην Αθήνα και δουλεύει στην εταιρία που θα το φτιάξει. Με ζώνουν φίδια. Σκέφτομαι ότι δεν υπάρχει περίπτωση να σχεδιαζόταν τέτοιο έργο στην πόλη και να μην είχε γίνει κόλαση.

Όταν πια άρχιζε να χαράζει και το τρένο έμπαινε στην πόλη, το μόνο που ήθελα ήταν να πάω στο πρώτο internet cafe για να τσεκάρω το “τούνελ”. Μια εβδομάδα μετά, έρχομαι σε επαφή με ομάδες που αντιστέκονται στην κατασκευή του ΠΟΛΙΤΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΥΠΟΘΑΛΑΣΣΙΑΣ, ΠΕΙΡΑΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΛΙΑΚΗΣ, ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΙ, ΚΚΕ, ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΌ, διάφορες συλλογικότητες και μικρές ομάδες. Διαπιστώνω ότι αντίθετοι είναι και κάποιοι βουλευτές από τα δυο μεγάλα κόμματα που το υποστηρίζουν. Κάποιοι μου μιλάνε για “μεγάλο φαγοπότι”, ότι έχουν δύναμη και ότι θα το κάνουν τελικά “τον κώλο μας κάτω να χτυπάμε”.

Έξη μήνες μετά, αφού έχω διαβάσει ότι έχει σχέση με τέτοια οδικά έργα και μιλώντας με υποστηρικτές της Υποθαλάσσιας Αρτηρίας, είμαι πεισμένος ότι πρόκειται για ότι πιο άχρηστο, επικίνδυνο και προκλητικό έχει ανακοινωθεί ποτέ για τη Θεσσαλονίκη. Οπότε, αποφασίζω να ασχοληθώ.

Την ίδια περίοδο αποφασίζω και τη μόνιμη επιστροφή μου Θεσσαλονίκη, ανοίγοντας δικό μου γραφείο παραγωγής. Το πρώτο έργο θα ήταν το ντοκιμαντέρ για την Υποθαλάσσια. Όταν ανακοίνωσα στους μαθητές μου το project, ζήτησαν να συμμετέχουν και πολύ γρήγορα βρέθηκα με μια δυνατή και αποφασισμένη ομάδα έτοιμη να δουλέψει σκληρά. Όσο προχωρούσαμε, η ομάδα μεγάλωνε και η βοήθεια ερχόταν από παντού. Μερικές φορές ερχόταν πληροφορίες και από αμφιλεγόμενες πλευρές με αποτέλεσμα να παραπλανόμαστε. Περάσαμε ατελείωτες ώρες προσπαθώντας να τις διασταυρώσουμε ή να βγάλουμε κάποια άκρη. Σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις ήταν τόσο καλά σχεδιασμένη η παραπληροφόρηση που αναγκαστήκαμε να πετάξουμε δουλειά εβδομάδων όταν το διαπιστώσαμε. Ειδικά με το θέμα των καμινάδων απαγωγής καυσαερίων. Ο εργολάβος έλεγε ότι ήταν δύο και οι επικριτές μία. Ισχυριζόντουσαν μάλιστα ότι η μελέτη που περιέχει τη μία καμινάδα είναι πλαστή. Επειδή αυτό έχει σχέση με την αξιοπιστία, θα έπρεπε να σιγουρευτώ 100% πριν ολοκληρώσω το σχετικό κεφάλαιο στο ντοκιμαντέρ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να καθυστερούμε επικίνδυνα, είχαμε κολλήσει. Η Υποθαλάσσια είχε ξεκινήσει και ο εργολάβος είχε εγκαταστήσει γραφεία στο λιμάνι και είχε κάνει προσλήψεις προσωπικού. Αν ξεκινούσαν τα σκαψίματα, ακόμα και να τον σταματούσαμε, θα μέναμε με τις τρύπες ανοιχτές. Δεδομένου ότι το μετρό εξελισσόταν σε θρίλερ με την Εγνατία να υπολειτουργεί στην πάνω πλευρά της πόλης, τρέμαμε στην ιδέα να κοπεί η κυκλοφορία και από κάτω. Ένα άλλο πρόβλημα που είχαμε ήταν ότι κανένας από όσους υποστήριζαν τότε την Υποθαλάσσια δε δέχθηκε να μιλήσει μπροστά στην κάμερα. Αυτό με έφερνε σε δύσκολη θέση γιατί δεν είχα τον αντίλογο. Ακόμη και επιμελητήρια και ενώσεις που συμμετείχαν, άμεσα ή έμμεσα, αρνήθηκαν να μιλήσουν. Ήταν τότε που σκέφτηκα ότι δεν θέλω κανέναν άλλο πέρα από αυτόν που το υποστήριξε με το τόσο πάθος στη βουλή. Τον ίδιο τον υπουργό Γιώργο Σουφλιά που βάλαμε λυτούς και δεμένους να τον πείσουν να αναπτύξει την επιχειρηματολογία του μπροστά στην κάμερά μου και να απαντήσει στις ερωτήσεις μου. Έχασα τον ύπνο μου εκείνη την περίοδο. Σχεδόν όλοι μου έλεγαν ότι θα μιλήσει, αλλά κάθε φορά που φτάναμε κοντά σε ραντεβού, ακυρωνόταν. Περνούσαν οι εβδομάδες και καθώς όλο και περισσότεροι μάθαιναν για το ντοκιμαντέρ, μου μιλούσαν για τις προσδοκίες τους και η πίεση αυξανόταν. Κοντεύω να πάθω κατάθλιψη.

Από πλευράς οργανωμένων επικριτών, τα πράγματα είχαν βαλτώσει αφού περίμεναν την απόφαση του συμβουλίου επικρατείας στο οποίο είχαν καταφύγει με σκοπό να το καθυστερήσουν. Όλοι τώρα περίμεναν το ντοκιμαντέρ και τα αποτελέσματά του. Από το γραφείο του υπουργού καμιά επίσημη απάντηση.

Όταν αργότερα αποφάσισα να αναπτύξω επιχειρηματολογία στα ζητήματα που θέτουν τόσο η ίδια η μελέτη όσο και οι δημόσιες θέσεις των υποστηρικτών, το ντοκιμαντέρ τελείωσε. Δέκα περίπου μέρες πριν από την πρώτη προβολή του στο επίσημο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης μου τηλεφώνησε έμπιστος του υπουργού και μου είπε ότι έχει δίπλα του τον υπουργό και ότι θέλει να μου μιλήσει. Πήρα το τηλέφωνο σχεδόν σαστισμένος και τον άκουσα να μου λέει ότι είχε δει το ντοκιμαντέρ, ότι το είχε βρει πολύ καλό, παρόλο ότι τον γελοιοποιούσα, και θα ήθελε να μου δώσει συνέντευξη. Του απάντησα ότι το ντοκιμαντέρ έχει τελειώσει και δεν είναι δυνατό κάτι τέτοιο. Μου απάντησε ότι αυτά που έχει να μου πει αλλάζουν εντελώς τα δεδομένα και αν δεν τα συμπεριλάβω, το ντοκιμαντέρ θα είναι άχρηστο. Αυτή ακριβώς ήταν η λέξη που χρησιμοποίησε και είμαι προσωπικά σίγουρος, ότι ήξερε πολύ καλά τι έκανε. Είναι η μόνη λέξη που θα μπορούσε να με κλονίσει υπό αυτές τις συνθήκες. Είχα ξοδέψει ενάμιση χρόνο, αρνούμενος να δεχτώ οικονομική βοήθεια για να προστατευτώ από “λάσπες”, είχα χάσει πολλές και καλές δουλειές, αφού δεν μπορούσα πια να κατεβαίνω Αθήνα για να εργαστώ, όπως πριν, είχα πάρει στον “λαιμό μου” αρκετό κόσμο που με βοηθούσε, με κάποιους από αυτούς να αφήνουν ακόμα και τη δουλειά τους και θα ήταν ΑΧΡΗΣΤΟ. Του είχα δώσει τον τίτλο ΜΙΑ ΤΡΥΠΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟ, στην οποία ένιωθα ότι τελικά, θα έπεφτα μέσα.

Το ντοκιμαντέρ προβλήθηκε πρώτη φορά 8 Μαρτίου 2008, 19:30, με τον κόσμο να έχει κατακλύσει ακόμα και τους διαδρόμους της αίθουσας. Μετά τη συζήτηση με το κοινό, συνειδητοποιημένοι πολίτες έκαναν κατάληψη και κρέμασαν πρόχειρα πανό στα γραφεία του εργολάβου με αποτέλεσμα στην επόμενη προβολή, δύο μέρες μετά, τα ΜΑΤ να παρακολουθούν σε απόσταση ετοιμότητας έξω από την αίθουσα.

Η ταινία στη συνέχεια μοιράστηκε σε 2,5 χιλιάδες DVD, βάζοντάς τα ακόμη και στα παρμπρίζ των αυτοκινήτων που παρκάρουν στο δρόμο που μπλοκάρει και υποτίθεται ότι ήταν η αιτία για την υποθαλάσσια, κλπ, παίχτηκε σε δεκάδες φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό, σε σχολεία, πανεπιστήμια, ειδικές προβολές, αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης σε ομάδες ενεργών πολιτών, ειδικές κοινωνικές δράσεις, κλπ.

Μέχρι σήμερα η “τρύπα” δεν έχει ανοίξει.

*Ο Μάνος Παπαδάκης είναι σκηνοθέτης και παραγωγός του ντοκιμαντέρ “Μια τρύπα στο νερό” του 2008.