Πλαζ Αρετσούς: Παρακμή και εγκατάλειψη
Μια βόλτα στην άλλοτε ένδοξη πλαζ της Αρετσούς σε γεμίζει θλίψη.
Η θέση της Αρετσούς ―δίπλα στη θάλασσα και κοντά στη Θεσσαλονίκη― την κατέστησε ελκυστικό τόπο για εκδρομές και αποτέλεσε τόπο αναψυχής για τους Θεσσαλονίκεις ήδη από τον Μεσοπόλεμο. Στη δεκαετία του 60 δημιουργήθηκε η Πλαζ της Αρετσούς από τον ΕΟΤ και στη δεκαετία του 1970, η Αρετσού αποτελούσε πλέον ένα θαυμάσιο τόπο με μαγευτικά παραθαλάσσια εξοχικά κέντρα, με μαρίνα ελλιμενισμού σκαφών και αποβάθρες, με ασφαλτοστρωμένους δρόμους, καλή ρυμοτομία, με μόνιμη και τακτική συγκοινωνία από και προς το κέντρο της Θεσσαλονίκης ως την παραλία, με κίνηση και ζωή, νυχτερινή διασκέδαση και χορούς στα κέντρα.
Εξάλλου εκεί γυρίστηκαν και μερικές χαρακτηριστικές σκηνές ταινιών και επικαίρων ενώ ήταν η πλαζ της πόλης μέχρι τα τέλη του εβδομήντα, όταν τα καλοκαίρια το αστικό 30 Αποθήκη-Τριανδρία γινόταν 30Α και τερμάτιζε στην πλαζ, μεταφέροντας όλους όσους ζούσαν στην Τριανδρία, την Τούμπα, τη Μπότσαρη, τη Μαρτίου και το Ντεπό για μπάνιο εκεί.
Το σύνολο των κτισμάτων που έχουν ανεγερθεί σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα και δεν αποτελούν ενιαίο σύνολο ως προς την αισθητική τους ενώ η εγκατάλειψη που επήλθε μετά τον τερματισμό της λειτουργίας της πλαζ του ΕΟΤ, την δεκαετία του ‘80, έχει βάλει τη σφραγίδα της εγκατάλλειψης στο σημείο. Εδώ και 25 χρόνια λειτουργεί λειτουργεί κοντά στην Πλαζ ο θερινός κινηματογράφος Αύρα και αναψυκτήριο που διαχειρίζεται η Δημοτική Εμπορική Τουριστική Επιχείρηση Καλαμαριάς (Δ.Ε.Τ.Ε.Κ.) Α.Ε. ΟΤΑ. Την αίσθηση παρακμής υπογραμμίζει και ένα παλιό λούνα παρκ, το οποίο δεν έχουμε δει ποτέ ανοιχτό.
Στο αναψυκτήριο της πλαζ βρίσκεται μια ανυπόγραφη πινακίδα που απαγορεύει το κολύμπι. Ενώ μια δεύτερη προειδοποιεί για «Κίνδυνο Aτυχήματος» γιατί το συγκεκριμένο κομμάτι της θάλασσας αποτελεί δίαυλο σκαφών, σύμφωνα με απόφαση του Λιμενικού, οπότε η κολύμβηση καθίσταται επικίνδυνη. Η θάλασσα είναι σχετικά καθαρή πλέον και αρκετοί ηλικιωμένοι τολμούν μια βουτιά ακόμη και το χειμώνα.
Ακατάλληλη για μπάνιο ή όχι, η πλαζ Αρετσούς μαζεύει πλήθος κόσμου, κυρίως τα Σαββατοκύριακα και τα καλοκαιρινά απογεύματα και βράδια. Ο Νοτιάς ξεβράζει αρκετά σκουπίδια στην περιοχή αλλά σύμφωνα με τη δημοτική αρχή, η παραλία καθαρίζεται εβδομαδιαίως.
Η ιστορία
Στην παραθαλάσσια περιοχή που εκτείνεται ανατολικά του στρατοπέδου Κόδρα και του Κυβερνείου (μετά τη στροφή του Μικρού έμβολου) και μέχρι την κλινκή Παναγία, αλλά στα σιταροχώραφα πάνω από την παράκτια περιοχή εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες στα 1923-25. Ο προσφυγικός οικισμός ονομάστηκε Αρετσού ή Ρύσιον Αλιέων και μάλιστα σε φωτογραφίες της εποχής διακρίνονται ξύλινα παραπήγματα, απομεινάρια από τους συμμάχους που τα εγκατέστησαν για να χρησιμοποιηθούν ως χώρος αποβίβασης, απολύμανσης και αρχικής συγκέντρωσης προσφύγων, γι΄αυτό το σημείο ήταν γνωστό ως Απολυμαντήρια.
Η εικόνα από το γκρουπ Παλιές Φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης, από τη δεκαετία του 50
«..Γενικά όλοι οι πρόσφυγες ψάχνανε να βρούνε γεωφυσικές συνθήκες αντίστοιχες με της χαμένης πατρίδας. Και όταν είδαν την Αρετσού, αυτόν εδώ τον βράχο το πρανές αυτό και τον κόλπο, θεωρήσανε ότι μοιάζει με την πατρίδα…”: Απόσπασμα από προφορική μαρτυρία του Δημήτρη Σαρηγιάννη από το βιβλίο «Η Καλαμαριά στο Μεσοπόλεμο (1920-1940)” εκδ. University Studio Press
Στο διαστημα εκείνο χτίστηκαν ξύλινες σκάλες για να πλευρίζουν τα καραβάκια που ερχόντουσαν από την Προκυμαία του Λευκού Πύργου και πρόχειρες κατασκευές όπως καφενεία για την εξυπηρέτηση των οικογενειών των αλιέων. Οι Αρετσιανοί έφτασαν μερικοί στη νέα πατρίδα με τα ψαροκάικά τους και πολλοί κάτοικοι του συνοικισμού εργάζονταν ως ναυτικοί ή ψαράδες ή και τα δύο μαζί.
Eπιπλέον, όμως, η θέση της Αρετσούς ―δίπλα στη θάλασσα και κοντά στη Θεσσαλονίκη― την κατέστησε ελκυστικό τόπο για εκδρομές. Τα έξι γνωστά εξοχικά κέντρα, η «Ακρόπολις», του Δ. Καλλέ, η «Ακτή», του Λάζαρου Κωνσταντίνου, ο «Αστακηνός Κόλπος» και μετέπειτα «Ποσειδών», του Ανέστη Σακάρογλου, ο «Βόσπορος», του Βασίλειου Πενόπουλου, ο «Παράδεισος», του Παν. Κωνσταντάκου, (τα ονόματα είναι της περιόδου 1932/33) και ο «Χαμόδρακας», του Λέοντα Χαμόδρακα, καθώς και η παραλία είχαν έντονη κίνηση το καλοκαίρι.
Ήδη από το Μεσοπόλεμο οι Θεσσαλονικείς έκαναν εκεί τα μπάνια τους, προσεγγίζοντας από την καλαμαριά ή με ψαρόβαρκες, αφού η Σοφούλη δεν είχε διανοιχτεί ακόμη (αυτό έγινε μεταπολεμικά). Αυτά μέχρι τη δεκαετία του 60 οπότε οι κάτοικοι μετακινήθηκαν στις σύγχρονες οικοδομές, έγιναν δημότες του Δήμου και οι ψαράδες έφυγαν από την Αρετσού, αφήνοντας χώρο στην ανάπτυξη της παραθάλλασιας περιοχής σε ζώνη αναψυχής. Τα έξι γνωστά εξοχικά κέντρα, η «Ακρόπολις», του Δ. Καλλέ, η «Ακτή», του Λάζαρου Κωνσταντίνου, ο «Αστακηνός Κόλπος» και μετέπειτα «Ποσειδών», του Ανέστη Σακάρογλου, ο «Βόσπορος», του Βασίλειου Πενόπουλου, ο «Παράδεισος», του Παν. Κωνσταντάκου, (τα ονόματα είναι της περιόδου 1932/33) και ο «Χαμόδρακας», του Λέοντα Χαμόδρακα, καθώς και η παραλία είχαν έντονη κίνηση το καλοκαίρι.
Αποτελούσε μαγευτικό παραλιακό θέρετρο των Θεσσαλονικέων: ήταν πασίγνωστη για τα φρέσκα ψάρια της, τη θαλασσινή αύρα της και την πατροπαράδοτη φιλοξενία των κατοίκων της. Τότε δημιουργήθηκε η Πλαζ της Αρετσούς από τον ΕΟΤ (στα τέλη της δεκαετίας του 60). Τη δεκαετία του 1970, η Αρετσού αποτελούσε πλέον ένα θαυμάσιο οικισμό, με τα ωραία του σπίτια κρυμμένα στα δέντρα και στο πράσινο, με λιγοστές πολυκατοικίες, με μαγευτικά παραθαλάσσια εξοχικά κέντρα, με μαρίνα ελλιμενισμού σκαφών και αποβάθρες, με ασφαλτοστρωμένους δρόμους, καλή ρυμοτομία, με μόνιμη και τακτική συγκοινωνία από και προς το κέντρο της Θεσσαλονίκης ως την παραλία, με κίνηση και ζωή, νυχτερινή διασκέδαση και χορούς στα κέντρα.
Και φτάνουμε στην εγκατάλειψη του σήμερα. Η Κτηματική Εταιρία του Δημοσίου έχει παραχωρήσει το δικαίωμα χρήσης της πλαζ στο Δήμο Καλαμαριάς. Μια παραχώρηση που τυπικά έχει λήξει συνεχίζεται όμως άτυπα με προοπτική η πλαζ να δοθεί τελικά στο ΤΑΙΠΕΔ για εκμετάλλευση.
Η εικόνα της πλαζ τα τελευταία χρόνια δυστυχώς χειροτερεύει χρόνο με το χρόνο. Η εγκατάλειψη είναι κυρίαρχη στα κτίσματα που σε πολλές περιπτώσεις μοιάζουν ετοιμόρροπα, στις σκουριασμένες σιδερένιες κατασκευές, στις πλαστικές καρέκλες και το αργόσυρτο σέρβις του αναψυκτηρίου. Στα σπασμένα φωτιστικά σώματα, τις ξεχαρβαλωμένες καμπίνες, τους σοβάδες που πέφτουν βλέπει κανείς την παντελή αδιαφορία να ανακτήσει την παλαιά της αίγλη..
Η εικόνα δεν τιμά το Δήμο Καλαμαριάς ούτε βέβαια και όλη την πόλη που έζησε εδώ θρυλικές στιγμές για ολόκληρες δεκαετίες. Η παρακμή σε απόλυτη αντίθεση με το παλιό στιλ που είναι κυρίαρχο και δείχνει πως οι πρόγονοι μας διέθεταν και αισθητική και άποψη, κάτι που επιβεβαιώνεται και στο γειτονικό Remezzo, σε βάζει σε σκέψεις μήπως τελικά σε αυτές τις περιπτώσεις που οι δήμοι αδιαφορούν η λύση βρίσκεται προφανώς στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Η απαξίωση της λειτουργίας κάθε δημόσιας περιουσίας οδηγεί αργά ή γρήγορα στο μονόδρομο των ιδιωτικοποιήσεων.
