Το σιδερένιο θηρίο, το διαμάντι του στέμματος και η απώλεια του μέτρου

Χθες το πρωί βρέθηκα στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Υπάρχει εκεί ένα από τα πιο αγαπημένα μου κτίρια της πόλης. Το κτίριο του επιβατικού σταθμού, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Alexandre Vallaury και κατασκευή από τον αρχιτέκτονα Ελί Μοδιάνο. Ένα διαμάντι της πόλης, ένα από τα σημαντικότερα δείγματα εκλεκτιστικής αρχιτεκτονικής της Θεσσαλονίκης, με στοιχεία της δυτικής αρχιτεκτονικής διακοσμητικής. Το διαμάντι του θαλάσσιου στέμματος της πόλης.

Ένα διαμάντι που δείχνει το παρελθόν της πόλης αλλά και το μέτρο, καθώς τονίζει με την παρουσία του την ιδιαίτερη τιμή που περιέβαλαν οι πρόγονοι μας τα σημαντικά δημόσια κτίρια.

Ταυτόχρονα όμως με την εικόνα της σημερινής παρακμής του, εμφατικά μας απευθύνει διαρκώς το ερώτημα της εγκατάλειψης, δημιουργώντας στη θέα του έντονα συναισθήματα θλίψης. Για την αδυναμία μας να εκτιμήσουμε και να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές αποκαταστημένη την κληρονομιά της πόλης.

Πιο μεγάλη όμως εντύπωση και σκοτεινές σκέψεις μου δημιούργησε η θέα ενός κολοσσιαίου κρουαζιερόπλοιου που ήρθε, απειλητικό, στα δικά μου μάτια, να σκιάσει το μεγαλοπρεπές κτίριο του Μοδιάνο.

Ένα μεγαθήριο, μια μεταμοντέρνα σιδερένια πολιτεία με τα σημάδια της υπερβολής να υπέρτονίζονται, με την κραυγαλέα υπόδειξη της απώλειας του μέτρου, που χαρακτηρίζει τον καιρό μας, σε αντίθεση με το παρελθόν που ανήκει το κτίριο του λιμανιού.

Κάθισα σε μια σκιά και κοίταζα τους δυο όγκους. Το εντυπωσιακό, στα μέτρα του ανθρώπινου νου όμως όγκο του κτιρίου και πλάι του να υψώνεται απειλητικά το θεριό της τουριστικής αμετροέπειας. Περπάτησα κάμποσο μέσα στο λιμάνι, έφτασα στην είσοδο του, κοίταζα τον τρόπο που υψώνονταν το πλοίο πάνω από το κτίριο, σαν να το κατάπινε και σκεφτόμουν πώς από την πλευρά της θάλασσας, η πόλη, με το παλιό της αποτύπωμα σε αυτό το σημείο απλά δεν υφίστατο. Είχε σβήσει πίσω από το μέγεθος του.

Το πλοίο αυτό μεταφέρει 4000 ανθρώπους που ταξιδεύουν στη Μεσόγειο σε πακέτα all inclusive ξαμολιούνται στα λιμάνια με συγκεκριμένους κάθε φορά τοπικούς προορισμούς περιπάτου και επιστρέφουν για να ζήσουν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας εντός του.

Μακριά από την εμπειρία και τη σαγήνη της πόλης που βρίσκονται, στην αποστειρωμένη ασφάλεια ενός κατασκευασμένου κόσμου. Έβλεπα ένα γκρουπ από αυτούς, αμερικάνους να έχουν μόλις περάσει από τα ύφαλα του κτιρίου του παλιού τελωνείου, χωρίς να σταματήσουν λεπτό να κοιτάξουν το μεγαλείο του. Χωρίς κανείς να τους εξηγήσει τι σήμαινε κάποτε για αυτή την πόλη το λιμάνι της και τι σημαίνει σήμερα.

Πόσα τέτοια διαμάντια θυσιάσαμε στο βωμό μιας μοντερνοποίησης, μιας ανάπτυξης όπως τόσο κομψά αποκαλείται σήμερα. Πώς λίγο παραπάνω περνούσε κάποτε ένα υπερσύγχρονο τραμ, που ξηλώσαμε στα μέσα του πενήντα, πώς εκατό χρόνια νωρίτερα έξω από το λιμάνι πολίτες όπως εκείνοι από διάφορες χώρες του κόσμου, στρατιές ευρωπαίων, ανατολίτες και βαλκάνιοι διασκέδαζαν με ορχήστρες σε υπέροχα παραθαλάσσια καφενεία. Σε ένα μοναδικό παράδειγμα ανοιχτόκαρδης και πολυπολιτισμικής πόλης.

Μοιάζουν ίσως λίγο γραφικά όλα αυτά, μια παράδοξη και ίσως παρωχημένη νοσταλγία που δεν χωρά στην εποχή του AI. Όπου το bigger is better, το artificial είναι το νέο κανονικό και η Ιστορία χρησιμοποιείται ως αφήγηση και όχι ως μάθημα.

Όμως η χθεσινή εικόνα αυτού του θηρίου μπροστά στο κομψοτέχνημα, αυτή η άγρια επίδειξη δύναμης μπροστά στο αιώνιο στιλ με κλόνισε. Στάθηκα για ώρα και κοίταζα τα μεγέθη. Τελικά ναι, το μέγεθος καμιά φορά μετράει…