Τοξωτή καμάρα στο ρέμα Σταγειρίτη, στο εργοτάξιο του Flyover
Η ύπαρξη μιας τοξωτής καμάρας με λιθοδομή από τοπική πέτρα επί της κοίτης ενός από τους ορεινούς κλάδους του χειμάρρου Σταγειρίτη.
Λέξεις-Εικόνες: Γιώργος Μπλιώνης, Δρ. Βιολογίας, συγγραφέας Περιβαλλοντικής Ιστορίας
Σε πρόσφατη πεζοπορία στο Σέιχ Σου, μαζί με τον πρόεδρο του Συλλόγου Δρομέων Υγείας Δημήτρη Λαμπρινίδη, ο οποίος ήθελε να μου δείξει την κοίτη του χειμάρρου Σταγειρίτη, όπως αυτή ξεκινά από το περιαστικό δάσος της πόλης και καταλήγει στην Περιφερειακή Τάφρο, εκεί που έρχονται σε επαφή τα όρια των Δήμων Πυλαίας – Χορτιάτη και Θεσσαλονίκης, ανακαλύψαμε τυχαία ένα ενδιαφέρον εύρημα, με πολλαπλή σημασία για την ιστορία των διαδρομών του νερού στη Θεσσαλονίκη.
Στην έκταση που πρόκειται να κατασκευαστεί ένα από τα εργοτάξια για την Υπερυψωμένη Περιφερειακή Οδό (Fly Over), στην περιοχή της Σήραγγας της Πυλαίας, επάνω από τα Κωνσταντινουπολίτικα, και πολύ κοντά στην υπάρχουσα Περιφερειακή Οδό, διαπιστώσαμε την ύπαρξη μιας τοξωτής καμάρας με λιθοδομή από τοπική πέτρα επί της κοίτης ενός από τους ορεινούς κλάδους του χειμάρρου Σταγειρίτη.
Θα μπορούσε να είναι υδατογέφυρα που εξυπηρετούσε το από αρχαιοτάτων χρόνων σύστημα ύδρευσης της Θεσσαλονίκης από τον Χορτιάτη ή μέρος κάποιου από τα υδρομυλικά συγκροτήματα που έχουν βρεθεί στην ευρύτερη περιοχή της Πυλαίας ή απλά κάποια πέτρινη διάβαση. Θα μπορούσε να είναι σχετικά πρόσφατη κατασκευή του προηγούμενου αιώνα, αλλά ενδέχεται να είναι αρχαιότερη, ακόμη και από τη βυζαντινή περίοδο.
Πρόκειται για ένα εύρημα που δεν έχει καταγραφεί απ’ ότι φαίνεται από την επιστημονική έρευνα του υδραγωγικού συστήματος της Θεσσαλονίκης. Ούτε στο διδακτορικό της Σιαξαμπάνη (Σιαξαμπάνη – Στεφάνου Χ. 2014. Νερόμυλοι Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών χρόνων στην πέριξ της Θεσσαλονίκης περιοχή. Διδακτορική διατριβή. Τμ. Αρχιτεκτόνων – Μηχανικών, Πολυτεχνική Σχολή, ΑΠΘ), ίσως ούτε ακόμη και στο πολύ λεπτομερές διδακτορικό της Γκαλά – Γεωργιλά (Γκαλά – Γεωργιλά Ε. 2015. Δρόμοι του νερού και οργάνωση του χώρου στη Θεσσαλονίκη κατά τη μέση και ύστερη βυζαντινή περίοδο. Διδακτορική Διατριβή, Τμ. Εικαστικών & Εφαρμοσμένων Τεχνών, Σχολή Καλών Τεχνών, ΑΠΘ. Τόμοι Α’ και Β’). Δεν το είχαμε υπόψη ούτε όταν γράφαμε το βιβλίο μας για την ιστορία των νερών της Θεσσαλονίκης (Μπλιώνης Γ. & Τρεμόπουλος Μ. 2017. Η Θεσσαλονίκη των νερών. Εκδ. Αντιγόνη), όπου αναφέραμε ότι ακόμη και σήμερα σώζονται απομεινάρια από ένα βυζαντινό υδρομυλικό συγκρότημα που υπήρχε στην Πυλαία, στη θέση του παλιού μεταξουργείου Μπενοζίλιο, και από ένα άλλο που υπήρχε πιο ψηλά, σε μικρή απόσταση από την Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Πανοράματος, με τρεις μύλους επί του ίδιου χειμάρρου, του Ελαιορέματος.
Άραγε, στη Θεσσαλονίκη της απομάκρυνσης των αρχαίων ευρημάτων της Βενιζέλου, θα ήταν ουτοπικό να περιμέναμε να διεξαχθεί μια ολοκληρωμένη επιστημονική μελέτη για αυτό το εύρημα και για την ανάδειξή του μαζί με όλα τα άλλα νερομυλικά ευρήματα της Πυλαίας;
*Ο Γιώργος Μπλιώνης είναι Δρ. Βιολογίας, συγγραφέας Περιβαλλοντικής Ιστορίας
