Βόλτα στα ανατολικά της Σαλονίκης – 9 στάσεις που πρέπει να κάνεις!

Μεγάλωσα στα Ανατολικά και μέχρι πρότινος δεν τα εκτιμούσα, αγαπούσα το κέντρο, μα αν με ρωτήσεις τώρα θα σου πω πώς τα αναζητώ, μετά από μία χαοτική μέρα στην καρδιά της πόλης. Το σπίτι μου, στα όρια Θεσσαλονίκης και της προσφυγομάνας Καλαμαριά, το Βυζάντιο, μία από τις ωραιότερες και φιλόξενες περιοχές της. Κατάλληλη για τα θερμά καλοκαίρια, γραφική για εκείνους που αγαπούν τα κτίσματα εποχής που διασώζονται, δροσερή για τους άλλους που γαληνεύουν με τις μικρές και ανοιχτές οάσεις των μεγαλουπόλεων.

Εδώ θα προσπαθήσω να σε πείσω για να την επισκεφτείς, εδώ θα ζηλέψεις εμάς που την ζούμε κάθε μέρα κι εδώ θα την ερωτευθείς λίγο παραπάνω. Εδώ θα καταλάβεις γιατί η Ανατολική Θεσσαλονίκη περπατιέται και δεν τελειώνει ποτέ. 

Στάση Νο. 1 – Συνοικία Ουζιέλ

Κρυμμένη ανάμεσα στις μουντές πολυκατοικίες, πίσω από το 14ο Γυμνάσιο και Λύκειο Θεσσαλονίκης, στην προέκταση της οδού Ανθέων κρύβεται μία συνοικία διαμάντι που κρατά ηχηρά ζωντανή την πόλη του παρελθόντος. Εκεί θέλοντας και μη τα μάτια σου θα ”κολλήσουν” στην γοητεία των 28 μονοκατοικιών, θα ζηλέψεις τους μικρούς κηπίσκους με τα κατακόκκινα τριαντάφυλλα, μπροστά στις λεωφόρους. Την ανεκτίμητη έννοια του παλιού, τα έπιπλα φερ φορζέ και την αισθητική του τότε που αποπνέει αναμνήσεις στο σήμερα. Ο οικισμός Ουζίελ χτίστηκε το 1927 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ζακ Μοσέ από τον Δαυίδ Ουζιέλ, έναν από τους βασικούς μετόχους της Εταιρείας Τροχιοδρόμων Θεσσαλονίκης (τραμ). Το σύνολο του οικισμού Ουζιέλ κρίθηκε διατηρητέο το 1984. Οι περισσότερες από τις κατοικίες του οικισμού διατηρούνται σε άριστη κατάσταση μιας και οι ιδιοκτήτες τους δείχνουν πραγματικό ενδιαφέρον και φροντίδα για τη συντήρησή τους.

Στάση Νο. 2 – Casa Bianca

Αν για κάτι είμαι περήφανη που μένω σε αυτό το πολεοδομικό τεράστιο τετράγωνο είναι τα κτίρια! Ένα από αυτά που κάθομαι και χαζεύω χρόνια είναι και η Βίλα Μπιάνκα ή αλλιώς Casa Bianca. Ένα καλοδιατηρημένο αριστουργηματικό διαμάντι, του Ιταλού αρχιτέκτονα Πιέτρο Αρριγκόνι υπό κατασκευή του βιομήχανου Ντίνο Φερνάντεζ Ντίαζ, ο οποίος παντρεύτηκε την Ελβετίδα Blanche de Mayer και το δώρο για τον γάμο τους ήταν η πολυτελής αυτή βίλα που κατέχει και το όνομα της γυναίκας (το κτίριο ήταν γνωστό και ως Villa Blanche και Villa Bianca αλλά και ως Villa Fernandez).Η κάθε λεπτομέρεια, από έξω προς τα μέσα και από πάνω προς τα κάτω σε μεταφέρει στην αισθητική της παλιάς Θεσσαλονίκης, στο ’80 στην Οδό των εξοχών. Αυτή τη στιγμή η βίλα στεγάζει τη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης και σε περιμένει να γευτείς τον αέρα της.

Στάση Νο. 3 – Θ. Σοφούλη

Αυτός ο δρόμος είναι για μένα άπιαστο όνειρο. Σε αυτή την γειτονιά πήγαινα σχολείο. Πέρασα 3 χρόνια χαζεύοντας τα νεοκλασικά της περιοχής και ονειρευόμενη μία μέρα να βρεθώ εντός τους. Ένας δρόμος ευρωπαϊκών προδιαγραφών, πνιγμένος στα δέντρα, με νεοκλασικά που ξεπροβάλλουν και απαιτούν την προσοχή σου, και μια ανάσα δίπλα από την θάλασσα. Εκεί που θα ξεχάσεις ότι βρίσκεσαι στην πόλη σου. Μία από τις πιο γραφικές γειτονιές, σε συνδυασμό με μοντέρνες πολυκατοικίες σύγχρονου design, ένας δρόμος με κρυφές γωνιές απόλαυσης και γαλήνης.

Στάση Νο. 4 – Πλάζ Αρετσούς 

Και εδώ κολλάει η φράση προσφυγομάνα Καλαμαριά. Μία πλαζ ιδανική γεωγραφικά, για τις δύσκολες νύχτες του καύσωνα. Εκεί που τα παιδιά της καλαμαριάς είδαμε το πρώτο μας ηλιοβασίλεμα. Εκεί που τα καλοκαίρια, τα τραπέζια του αναψυκτηρίου είναι γεμάτα από εμάς και τις μπίρες μας, εκεί που τον χειμώνα επικρατεί μία περίεργη νεκρική σιγή. Στην πλαζ θα συναντήσεις βάρκες και σκάφη, ψαράδες, φώτα, μυρωδιά από θάλασσα και πολλές ανάμεικτες παρέες. Θα θυμηθείς πως ήταν τότε τα καλοκαίρια στην Χαλκιδική, που ήσουν παιδί και αναζητούσες παρέα, σε ένα σάπιο και ξεχασμένο λούνα πάρκ.

Η Αρετσού έχει γράψει την δική της ιστορία και θα συνεχίσει να την γράφει. Από το 1923 έως το 1925, οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην παραθαλάσσια περιοχή που εκτείνεται ανατολικά του στρατοπέδου Κόδρα και του Κυβερνείου (μετά τη στροφή του Μικρού Εμβόλου) και μέχρι την κλινική Παναγία, αλλά και στα σιταροχώραφα πάνω από την παράκτια περιοχή. Ο προσφυγικός οικισμός ονομάστηκε Αρετσού ή Ρύσιον Αλιέων. Από τον Μεσοπόλεμο ήταν τόπος αναψυχής για τους κατοίκους της πόλης. Στη δεκαετία του 1960 δημιουργήθηκε η Πλαζ της Αρετσούς από τον ΕΟΤ και στη δεκαετία του 1970, η περιοχή αποτελούσε πλέον ένα σημείο με μαγευτικά παραθαλάσσια εξοχικά κέντρα, με μαρίνα ελλιμενισμού σκαφών και αποβάθρες, με ασφαλτοστρωμένους δρόμους, καλή ρυμοτομία, με μόνιμη και τακτική συγκοινωνία, με κίνηση και ζωή, με νυχτερινή διασκέδαση και χορούς.

Στάση Νο. 5 – Φοίνικας

Παρεξηγημένη, περίεργη, ξεχασμένη μα μοναδική και μυστηριώδης γειτονιά της πόλης. Φημίζεται για τα πανηγύρια και τα γλέντια της, κρατά τους μύθους της με νύχια και δόντια. Εκεί παλιότερα λέγαν, μέναν τα ”κακά παιδιά”. Πως λέμε η κακόφημη περιοχή των δυτικών εδώ ισχύει κάτι παρόμοιο για τα ανατολικά. Κάπου πριν το αεροδρόμιο, οι εργατικές κατοικίες του Φοίνικα είναι μέρος ζωντανό. Σχεδιάστηκαν αρχές του 60′ από τον αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη.

Πρόσφυγες, εργάτες και τσιγγάνοι βρήκαν στέγη εκεί. Οι υπαίθριοι χώροι είναι το κέντρο, το πράσινο οργιάζει, οι πολυκατοικίες συμπληρώνουν τη σύνθεση. Η αρχιτεκτονική στόχευε στη συγκέντρωση των κατοίκων γύρω από φυσικούς χώρους, δημιουργώντας δεκάδες διάσπαρτες γειτονιές, και ανάπαυλες παιδιών που ξεχνούν να διαβάσουν.

Στάση Νο. 6 – Καρνάγια

Tα καρνάγια βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής από την είσοδο της πόλης στον Φοίνικα. Στις ανατολικές απομονωμένες ακτές της Θεσσαλονίκης. Στριμωγμένα πια ανάμεσα σε σύγχρονα πολυκαταστήματα, εγκαταλειμμένα οικόπεδα και χώρους στάθμευσης, πασχίζουν ακόμα και σήμερα να κρατήσουν ζωντανή την παράδοση- τέχνη δεκαετιών. Μια τέχνη που δεν τη μαθαίνεις αλλά τη ζεις. Μια τέχνη που κληρονομείται από πατέρα σε γιο. Στον δρόμο προς το αεροδρόμιο, στην λεωφόρο Γεωργικής Σχολής, λίγο πριν συναντήσουμε την υπόγεια διάβαση, συναντούμε το ναυπηγείο ‘Οδυσσεύς’ του Πάρη Μαστρογιάννη. Ακριβώς δίπλα από το το ναυπηγείο ‘Οδυσσεύς’ του Πάρη Μαστρογιάννη, βρίσκεται ένα ενδιαφέρον θέαμα. Ένα παλιό σκαρί που τροποποιήθηκε και χρησιμοποιείται ως κατοικία, πλήρες με πόρτα και δορυφορική κεραία! Ο χώρος που το περιβάλει είναι περιφραγμένος.

Στάση Νο. 7 – Nτεπώ

Περιοχή του Ντεπώ, εκεί που κάποτε τέλειωνε η γραμμή του τραμ της πόλης. Βίλα Αλατίνι, πλέον Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης. Ένα από τα πιο ζηλευτά κτίρια της πόλης. Χτίστηκε το 1895 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Vitaliano Poselli ως εξοχική κατοικία του Ιταλοεβραίου Καρόλου Αλλατίνη. Ο κήπος της είναι επισκέψιμος. Το τέρμα του Τραμ που ρημάζει. Κλειδαμπαρωμένο στέκεται και φθείρεται στο πέρασμα των χρόνων στην Λεωφόρο Βασσιλίσσης Όλγας. Και τέλος δίπλα στο αριστούργημα περπάτα στο ξεχασμένο ρέμα πλαϊ στο 14ο Λύκειο και Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης. Ένα τμήμα αυτού του ρέματος διασώζεται ακόμα και σήμερα και εκτείνεται από τη συμβολή της Θ. Σοφούλη με την Γ. Παπανδρέου έως την Β. Όλγας. Σε αυτό τον ιστορικό χώρο έχει διαμορφωθεί βοτανικό μονοπάτι με πληροφορίες για την χλωρίδα του.

Στάση Νο. 8 – Παλατάκι – Κυβερνείο

Στην άκρη της Κρήνης, στην μύτη του ακρωτηρίου του Μικρού Εμβόλου ή αλλιώς Καραμπουρνάκι, στην Καλαμαριά. Το Παλατάκι κρατά τις ιστορίες της πόλης καλύτερα από ότι δήποτε άλλο. Άρχισε να κατασκευάζεται στα τέλη της δεκαετίας του ’50 σε έκταση που παραχωρήθηκε το 1959 από το υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων. Για αρκετά χρόνια αποτελούσε την κατοικία της βασιλικής οικογένειας της Ελλάδας όταν επισκεπτόταν τη Θεσσαλονίκη. Στη συνέχεια το κτίριο φιλοξενούσε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας όταν ταξίδευε στην πόλη μας και τον Υπουργό Μακεδονίας Θράκης (όταν δεν καταγόταν από τη Θεσσαλονίκη). Εκείνος που το τίμησε ιδιαίτερα ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος έμενε πάντοτε εκεί, τόσο ως πρωθυπουργός όσο και ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Στον πρώτο όροφο βρίσκονται τα βοηθητικά δωμάτια και δύο σουίτες. Τα σαλόνια, η αίθουσα χορού, το αίθριο, αλλά και οι άλλοι χώροι του είναι εκπληκτικοί, ωστόσο λίγοι είχαν την τύχη να επισκεφθούν το εσωτερικό του. Το 1997 χιλιάδες άνθρωποι συνέρευσαν στο Κυβερνείο για την έκθεση με έργα Καραβάτζιο στο πλαίσιο της «Θεσσαλονίκη – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης». Το 2001 χαρακτηρίστηκε διατηρητέο και σήμερα ανήκει στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Δυστυχώς πλέον στο Παλατάκι φιλοξενούνται μόνο ορισμένες υπαίθριες εκδηλώσεις κι έτσι τα έργα τέχνης, τα χαλιά, τα συλλεκτικά έπιπλα και τα δώρα υψηλών φιλοξενούμενων μένουν πακεταρισμένα μέσα σε αποθήκες, ενώ το κτίριο δείχνει έντονες φθορές. Το Κυβερνείο, εκτός των άλλων διαθέτει παρεκκλήσι και ελικοδρόμιο, σήμερα παραμένει έρημο και εγκαταλειμμένο.

Στάση Νο. 9 – Στρατόπεδο Κόδρα

Ένα ακόμα εγκατειλημμένο και ανεκμετάλευτο συγκρότημα στην πόλη. Κάποτε, κάθε Σεπτέμβρη, το επισκεφτόμουν στο event της Σφίνας ”Ημέρα Με Τα Χρώματα” μετέπειτα η βόλτα εντός του Κόδρα έγινε συνήθεια. Η έκταση του στρατοπέδου υπήρξε αρχικά τουρκικό στρατόπεδο, περιήλθε στα Αγγλικά και Γαλλικά στρατεύματα και παραχωρήθηκε μετά την απελευθέρωση στον Ελληνικό Στρατό. Λειτούργησε ως ελληνικό στρατόπεδο για 80 περίπου χρόνια. Εντός του υπάρχει ο περιφραγμένος αρχαιολογικός χώρος του Στρατοπέδου για τον οποίον χρόνια εκκρεμεί η ανασκαφή του και εντός του οποίου βρέθηκε η “ιδιωτική ανασκαφή”. Οι πρώτες αρχαιολογικές ενδείξεις επισημάνθηκαν από τους Γάλλους και Άγγλους που στρατοπέδευσαν εκεί στις αρχές του 20ου αιώνα ενώ σημαντικά ευρήματα της περιοχής έχουν μεταφερθεί σε μουσεία και συλλογές του εξωτερικού. Σύμφωνα με την Αρχαιολογική Υπηρεσία πρόκειται για αρχαίο παραθαλάσσιο οικισμό μεγάλης ιστορικής σημασίας, εικάζεται ότι εκεί πρέπει να βρισκόταν το πόλισμα της Αλιείας Θέρμης.