Μία παράσταση δρόμου που μετέτρεψε τους θεατές σε παρατηρητές αστέγων

Φωτογραφίες: Μαριάννα Γιαμουρίδου

Μία διαφορετική παράσταση από το MSF Urban Spaces διαδραματίστηκε στη πόλη, με σκοπό την ανάδειξη του φαινομένου της αστεγίας στη Θεσσαλονίκη, με μεγάλη ανταπόκριση από το κοινό.

Δεν είναι μακρινό το σύνθημα «Μένουμε σπίτι, μένουμε ασφαλείς» που έγινε ουσιαστική σημαία την περίοδο του lockdown σε ολόκληρη τη χώρα. Όμως, εκεί έξω, υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν την ασφάλεια μίας κατοικίας, είτε επειδή ζουν στον δρόμο ως άστεγοι, είτε επειδή ζουν σε επισφαλείς συνθήκες στέγασης.

Σε αυτή τη σημαντική δράση ορατότητας, προχώρησε το δίκτυο MSF Urban Spaces Θεσσαλονίκης όπου το περασμένο Σαββατοκύριακο έστησε μία περιπατητική παράσταση με θεατές που καλέστηκαν να μετατραπούν σε παρατηρητές σημείων που η έλλειψη εκπαίδευσης, μας κάνει να τα προσπερνάμε στην καθημερινότητα μας σε όλες τις άλλες περιπτώσεις.

«Ένας από τους στόχους της δράσης είναι να καταλάβουμε ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να συμβεί στον καθένα μας. Πρέπει να δούμε τα εργαλεία μας, δηλαδή το πώς θα προστατευτούμε. Εννοώ εργαλεία συμπερίληψης. Αντιλαμβανόμαστε ότι όλοι είμαστε μία κοινότητα. Στην παράσταση δουλεύουμε έννοιες όπως η ενσυναίσθηση και η αλληλεγγύη στην κοινωνία, που φαίνεται να μην τις έχουμε. Έχουμε μείνει στα πιο παλιά, της φιλανθρωπίας. Αυτή που δημιουργεί μια κατακόρυφη σχέση από πάνω προς τα κάτω και ικανοποιεί το άτομο, αλλά ουσιαστικά έχουμε ανάγκη να μάθουμε την πραγματική έννοια της αλληλεγγύης γιατί μας αφορά προσωπικά» μας λέει η σκηνοθέτης της περιπατητικής παράστασης Αναστασία Χατζηλιάδου.

Εννέα σημεία στο κέντρο της πόλης μετατράπηκαν σε ρεαλιστικό σκηνικό της παράστασης και ακολουθώντας τα βήματα της αστεγίας, ξετυλίχτηκε μπροστά μας ένα διαφορετικό πρόσωπο της πόλης που άλλες φορές καθόταν σε ένα κόκκινο, φθαρμένο παγκάκι ενός πάρκου, δοκιμάζοντας τα καινούρια του παπούτσια ή άλλες φορές χάριζε έναν λυγμό μέσα από το τραγούδι του. Παγκάκια που έχουν διηγηθεί χιλιάδες ιστορίες. Από αυτά που μεταφράζονται σε ασφάλεια για κάποιους.

Ιστορίες ανθρώπων. Στην αρχή από ένα μεγάφωνο. Απρόσωπες. Αργότερα, μέσα από φωτογραφίες κοριτσιών που ζουν στο προσφυγικό καμπ των Διαβατών. Οι ίδιες εκεί, απέναντι από τον Λευκό Πύργο, περιμένουν για να εξηγήσουν στο κοινό τα κομμάτια της ζωής τους. Λίγο πιο πέρα, η Ελευθερία από την ΑΡΣΙΣ εξηγεί τον ρόλο που πρέπει να έχουμε.

Μας παίρνει σχεδόν από το χέρι και μας μεταφέρει στο πάρκο απέναντι από την ΧΑΝΘ όπου ένα τραγούδι ακούγεται όλο και πιο δυνατά όσο πλησιάζουμε.

«Ξέρεις στις πρόβες είχε πολύ ενδιαφέρον. Πήραμε πάρα πολλές πληροφορίες από ανθρώπους που είναι στο δρόμο και μας προσέγγιζαν να μας πουν κορίτσια καλά τα λέτε εδώ αλλά αυτό δεν είναι έτσι ή έγινε το άλλο που θα πρέπει να προσθέσετε στο κείμενο. Αυτά ήταν πολύ σημαντικά. Η εμπειρία των ανθρώπων που ζουν έξω και που βάλαμε και μέσα στο έργο» μου λέει η σκηνοθέτης.

Εκεί η Ελευθερία, μας εκπαιδεύει πώς να πλησιάζουμε ανθρώπους που ζουν στον δρόμο, με προτεραιότητα μας την αξιοπρέπεια και τον δισταγμό τους.

Λίγο αργότερα, συναντάμε ακόμα ένα αγόρι που παίζει κιθάρα και ζητάει τη βοήθεια του κόσμου για να βρει την ελπίδα του, όπως χαρακτηριστικά γράφει στο χαρτόνι δίπλα του.

Στρίβουμε από την Ισαύρων και η χαμογελαστή Μαρία αποκαλύπτει τη δική της ιστορία. Πωλήτρια του περιοδικού Σχεδία και πλέον με το δικό της μεταφραστικό γραφείο. Φτιάχνει τη ζωή της από την αρχή αναζητώντας δύναμη μέσα από τη θέληση της και τη βοήθεια του κόσμου. Μιλάει για εκείνα τα 50€ που κάποια Χριστούγεννα της έδωσε κάποιος για να αγοράσει το περιοδικό. Δεν ήθελε πίσω ρέστα. Η Μαρία, όπως μας λέει, ακόμα συγκινείτε κάθε φορά που θυμάται αυτό το γεγονός.

Street Workers προσφέρουν σημαντική εργασία στους δρόμους της πόλης. Προσεγγίζουν αστέγους που χρειάζονται τη βοήθεια τους και κοπιάζουν να τους αλλάξουν τη ζωή.

Όπως ο Νίκος. Στην επόμενη στάση μαθαίνουμε την ιστορία του. Εξαρτημένος από ουσίες και δύσκολος άνθρωπος στην αρχή. Μετά από επιμονή, σήμερα είναι καθαρός αλλάζοντας έτσι τον τρόπο ζωής του.

Πίσω από την Ροτόντα, περνάμε όλοι να πάρουμε το πιάτο του συσσιτίου μας. Ακούμε ιστορίες ανθρώπων από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον μεγάλο σεισμό του 1978 και την πρόσφατη κρίση της χώρας. Αντιλαμβανόμαστε πως η αστεγία δεν είναι ένα σημερινό φαινόμενο, αλλά υπάρχει από πολύ παλιά.

Η τελευταία στάση της παράστασης μας βρίσκει όλους εκεί. Θεατές και συμμετέχοντες σε έναν  κύκλο, κρατώντας τα λευκά, πλαστικά πιατάκια μας. Ετικέτες μέσα με ανάγκες.

«Θέλω να πλύνω τα ρούχα μου»

«θέλω να κάνω μπάνιο»

«θέλω λογιστή»

Απέναντι μας, ένας χάρτης. Σας αυτόν που επιθυμούν οι οργανώσεις να στηθεί σε διάφορα σημεία της πόλης, σε συνεννόηση με τον Δήμο Θεσσαλονίκης.

«Ένα από τα αιτήματά μας κάτι δηλαδή που θα θέλαμε να βγει από όλο αυτό, είναι να τοποθετηθούν χάρτες σε κεντρικά σημεία του Δήμου της Θεσσαλονίκης αλλά και των όμορων Δήμων όπου θα ενημερώνουν τους πολίτες για το που μπορούν να στέλνουν κόσμο που έχει ανάγκη, σε ποιες υπηρεσίες και φορείς, αλλά και για τον ίδιο τον άνθρωπο που έχει ανάγκη να ξέρει που να πάει.» σημειώνει η Αγγελική Γαβριέλλα Σαμψωνίδου που επιμελήθηκε τα κείμενα αλλά και έκανε και όλη την έρευνα. «Στόχοι μας είναι πρώτα από όλα να υπάρχει ορατότητα του φαινομένου. Ο δεύτερος να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο. Και ο τρίτος να ενημερώσουμε. Πολλές φορές θέλουμε να βοηθήσουμε και να υποστηρίξουμε έναν άνθρωπο που βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση αλλά δεν ξέρουμε πώς να το κάνουμε. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να ενημερώσουμε τον κόσμο με ποιον τρόπο να το κάνει γιατί μιλάμε για ανθρώπους με ανθρώπινη αξιοπρέπεια και η συμπεριφορά δεν πρέπει να είναι προσβλητική.»

«Τα κείμενα τα δουλέψαμε όλη η ομάδα ώστε να αποκτήσουν μία προφορικότητα και να γίνουνε και βίωμα. Σε πολλούς από εμάς βέβαια, ήταν ήδη βίωμα. Και οι ιστορίες είναι πραγματικές που ακούστηκαν. Φτιάξαμε αυτή την παράσταση και να πούμε ότι μόλις δημιουργήσαμε την εκδήλωση στο facebook, ήδη από τη δεύτερη μέρα είχαν κλείσει σχεδόν και οι δύο μέρες από συμμετοχές κοινού. Αυτό σημαίνει ότι έχει ενδιαφέρον το θέμα, υπάρχουν άνθρωποι εκεί έξω που θέλουν να μάθουν, αυτό θέλουμε άλλωστε και εμείς. Να σκεφτούν και να δουν πώς μπορούμε να είμαστε αλληλέγγυοι ο ένας στον άλλον. Γιατί αυτό πρέπει να είναι στάση ζωής πλέον.»

Η διαδρομή τελειώνει με χειροκρότημα. Όλοι χειροκροτούν όλους. Δρόμοι που πριν ήταν απλές διαδρομές για όλους εμάς, τώρα παίρνουν άλλη διάσταση. Μοιάζουν αλλιώτικοι.

Από το 2017 μέχρι και σήμερα, κατά μέσο όρο 500 άτομα τον χρόνο στην πόλη μας πέρασαν από το Υπνωτήριο Αστέγων και το Κέντρο Ημέρας του δήμου Θεσσαλονίκης. Όλοι αυτοί είναι γύρω μας. Χρειάζονται μία διαφορετική προσέγγιση.

Η Στεφανία Πανταζή, κοινωνική λειτουργός, εξηγεί στη Parallaxi: «Ο Δήμος από το 2019 κρατάει το υπνωτήριο και το Κέντρο Ημέρας για τους άστεγους, όμως εκεί υπάρχει ένας χρονικός περιορισμός στους ανθρώπους που μπορούν να κοιμηθούν. Δεν μπορούν να μείνουν πάνω από τρεις μήνες εκτός από κάποιες περιπτώσεις αν χρειαστεί που φτάνουν τους έξι. Αυτό έχει μία λογική αλλά θα έπρεπε οι άνθρωποι αυτοί να αγκαλιάζονται από πολλές υπηρεσίες, έτσι ώστε να ξεπερνούν σταδιακά και τα εμπόδια που θα τους οδηγήσουν σε μια αυτόνομη στέγη. Αυτό έχει πολλές δυσκολίες λόγω μειωμένου προσωπικού. Όπως και τώρα με τον κορωνοϊό που δεν μπορούσαν να γίνουν συνεδρίες, οπότε δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν τις συνθήκες ώστε αυτοί οι άνθρωποι να ξεπεράσουν το φόβο και την ντροπή που ενδεχομένως να έχουν. Κάτι που θα συμπληρωνόταν κανονικά από το κέντρο ημερήσιας υποδοχής αστέγων το οποίο και αυτό τα δύο τελευταία χρόνια λειτουργεί με περιορισμούς. Σκέψου έναν άστεγο, που δεν έχει ούτε ένα ευρώ στην τσέπη του, να πρέπει να βρει ένα δεκάευρω που χρειάζεται για να κάνει τεστ. Άρα χωρίς τεστ για τον κορωνοϊό δεν μπορούσε να προσέλθει και στις υπηρεσίες. Ο στόχος που γίνονται συζητήσεις με τον Δήμους είναι να εφαρμοστεί σε όλη την επικράτεια το μοντέλο της κοινωνικής κατοικίας (στα αγγλικά ονομάζεται Housing First), όπου ο στόχος είναι να πάρουμε τον άστεγο από το δρόμο να τον βάλουμε κάτω από μία στέγη και παράλληλα να δουλέψουμε σε δικτύωση με όλους τους φορείς. Ο Δήμος είναι θετικός στη συνεργασία, αλλά δυστυχώς υπάρχει μία στερεοτυπική αντίληψη ότι οι περισσότεροι άστεγοι είναι από επιλογή στο δρόμο, κάτι που μπορεί να το φανταζόμαστε κι εμείς καμιά φορά αλλά η πραγματικότητα είναι πως κάθε μέρα που προστίθεται στο δρόμο τους πάει ακόμα πιο πίσω στο να επανενταχθούν. Όλα αυτά έχουν  στόχο μία διαδικασία αλλαγής νοοτροπίας βαθύτερη σκέψης για τον άνθρωπο. Τα νούμερα σίγουρα μας βοηθάνε να εντοπίσουμε το πρόβλημα αλλά μη ξεχνάμε, οι άνθρωποι δεν είναι νούμερα. Οι άνθρωποι έχουν διαφορετική ψυχοσύνθεση και ο δήμος για μένα αυτό που πρέπει να κάνει είναι να δημιουργήσει τον χώρο τη δικτύωση μεταξύ των φορέων που παρέχουν ξεχωριστές υπηρεσίες για την υγεία και την κοινωνική υποστήριξη και να μπορούν αυτοί οι άνθρωποι να αισθάνονται ασφάλεια όταν πηγαίνουν από τον έναν φορέα στον άλλον. Επίσης θα πρέπει να δημιουργούμε συνθήκες πρόληψης για το φαινόμενο και όχι μετά να διαχειριζόμαστε την εξαθλίωση των ανθρώπων. Η δράση είναι αφιερωμένη στην κοινωνική λειτουργό Κατερίνα Χοχλάκη. Μία διεκδικήτρια στο δίκαιο των δικαιωμάτων, όχι μόνο των αστέγων αλλά γενικά των ευάλωτων ανθρώπων στην πόλη μας όπου έκανε έναν αγώνα πραγματικά ανθρώπινο, τεκμηριωμένο. Δυστυχώς τη χάσαμε πρόωρα το καλοκαίρι που πέρασε. Θα λείψει από την κοινωνική πρόνοια της πόλης το ήθος της, Η αγάπη της για τον συνάνθρωπό και η τεκμηριωμένη διεκδίκηση.»

«Το Urban Spaces, είναι ένα διεθνές πρόγραμμα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, το οποίο υπάρχει σε διάφορες χώρες του κόσμου και ο σκοπός είναι να φτιάξει μικρά δίκτυα από εθελοντές και οργανώσεις τοπικά που ανάλογα με τα θέματα που απασχολούν την τοπική κοινωνία να σχεδιάζει και να υλοποιεί δράσεις. ΣτοMSF Urban spaces Θεσσαλονίκης είναι η ΑΡΣΙΣ, η PRAKSIS, η ΝΑΟΜΙ (Οικουμενικό εργαστήριο προσφύγων) που προέρχομαι κι εγώ, τα παιδιά σώζουν ζωές ( Kids save lives) και μία ομάδα εθελοντών ατομικά που το υποστηρίζουν. Στις επόμενες δράσεις ελπίζουμε να είναι περισσότερες οργανώσεις που θα στηρίξουν όλο αυτό και θα ενημερώσουν τον κόσμο.» συμπληρώνει η Αγγελική Γαβριέλλα Σαμψωνίδου

Η παράσταση, θα επαναληφθεί την περίοδο των Χριστουγέννων. Οι δρόμοι έχουν τις δικές τους ιστορίες και ανθρώπους που μέχρι τώρα δε τους βλέπαμε. Είναι καιρός όμως, να πάψουν να είναι αόρατοι. Είναι καιρός να τους δούμε. Το απαιτεί η εποχή.