Μια Συμφωνία κι ένα Ρέκβιεμ για τη Θεσσαλονίκη

Λέξεις: Θανάσης Γωγάδης

Εικόνα: Γιώργος Κόγιας

Η «Συμφωνία των αντηχήσεων», κορυφαίο γεγονός για την Θεσσαλονίκη, δεν έγινε ούτε πρωτοσέλιδο ούτε μέγα θέμα των ειδήσεων. Παρασκευή 14 Ιουλίου. Η πόλη όλη προς τις εξόδους λόγω καύσωνα. Οι εναπομείναντες απογευματινοί τύποι στην πλατεία Ναυαρίνου αναρωτιούνται τί είναι αυτός περίεργος θόρυβος που έρχεται από τα αρχαία. Η προσοχή των περισσοτέρων αποσπάται από μια παρωδία γάμου που έχει στηθεί δίπλα στο ανακτορικό συγκρότημα του Γαλερίου και δεν μπορούν να καταλάβουν τι σημαίνουν αυτά τα φλάιερς που πετάει η νύφη κι ο γαμπρός που κάτι λένε για Ντοκουμέντα 14, κάτι για τον Μπουτάρη, κάτι για τέχνη. Κανένας δεν μπαίνει στον κόπο να διαβάσει αυτά τα ενημερωτικά που έχουν αναρτηθεί στις κολώνες της πλατείας και που εξηγούν για το «Πρελούδιο, Συντονίζοντας τα ερείπια», μια δράση δύο καλλιτεχνών, των O+A (Bruce Odland / Sam Auinger), στο πλαίσιο της documenta 14.

Παρένθεση, φροντιστήριο για τους μη έχοντες σχέση με τα εικαστικά: Η documenta είναι η κορυφαία έκθεση – διοργάνωση στο χώρο των εικαστικών, η οποία πραγματοποιείται στο Κάσσελ της Γερμανίας κάθε πέντε χρόνια. Για πρώτη φορά φέτος στην ιστορία της, έφυγε από τα στενά περιθώρια των συνόρων της και ταξίδεψε σε μια άλλη χώρα, στην Ελλάδα, στην Αθήνα, όπου 47 δημόσιοι χώροι και ιδρύματα της πόλης φιλοξένησαν εκατοντάδες έργα τέχνης, ελλήνων και διεθνών καλλιτεχνών οι οποίοι θα συμμετάσχουν στην φετινή έκθεση, που είναι 10 Ιουνίου-17 Σεπτεμβρίου 2017. Η Θεσσαλονίκη διεκδίκησε και πήρε, λίγο πριν το ελληνικό φινάλε, μια ηχητική εγκατάσταση και μία περφόρμανς που πραγματοποιήθηκε στη Ροτόντα.

Πίσω στο θέμα. Τι κάνουν ο Bruce Odland και ο Sam Auinger; Ακούν και καταγράφουν τους ήχους του «μοντερνισμού» σε πόλεις όλου του κόσμου εδώ και τριάντα χρόνια. Θεωρώντας πως αν δεν καταλάβουμε τους θορύβους μας δεν μπορούμε να καταλάβουμε τον εαυτό μας, από τη δεκαετία του 90 άρχισαν να χρησιμοποιούν κάποιους «ηχητικούς σωλήνες» οι οποίοι «συλλαμβάνουν» τους ήχους και μετατρέπουν τον θόρυβο της πόλης σε αρμονία και οι δύο καλλιτέχνες προσπαθούν να βρουν μουσικές πληροφορίες σχετικά με τους ήχους της καθημερινότητας. Έτσι λοιπόν στήθηκαν στην Τσιμισκή με τους σωλήνες τους και τους υπολογιστές τους κι «αιχμαλώτισαν» ηχητικά κύματα της Θεσσαλονίκης από την κίνηση των οχημάτων, τα αεροπλάνων, των μοτοσικλετών, των ήχων της «ζωής» της πόλης με άλλα λόγια. Αυτοί οι ήχοι επεξεργάστηκαν και μεταφέρθηκαν στα ερείπια του Ανακτόρου του Γαλέριου, ενεργοποιώντας τον αρχαιολογικό χώρο, χρησιμοποιώντας παράλληλα τις γύρω πολυκατοικίες ως «αντηχείο».

Οι συντονισμένοι «μοντέρνοι» θόρυβοι μεταφέρθηκαν αργότερα σ’ ένα άλλον ιστορικό χώρο της Θεσσαλονίκης, την Ροτόντα. Εκεί παρουσιάστηκε το «Ρέκβιεμ για την οικονομία της εξόρυξης». Σ’ αυτό το μοναδικό κτίσμα, το ιδανικό για την αντήχηση της ανθρώπινης φωνής, είτε πρόκειται για ύμνους είτε για τραγούδια, οι δύο καλλιτέχνες έβαλαν τέσσερις απόλυτα ταιριασμένες ανθρώπινες φωνές, χωρίς ενισχυτή, ν’ «αναμετρηθούν» δραματικά με τους καταγεγραμμένους ήχους της πόλης. Τέσσερις νέοι άνθρωποι, οι: Sarah Chalfy – σοπράνο, Hai-Ting Chinn – μεσόφωνος, Christopher Sokolowski – τενόρος, Mark Sans Uhleman – βαρύτονος και η οκτακάναλη Orchestra of Cities παρουσίασαν τα οκτώ μέρη της νεκρώσιμης λειτουργίας που δεν διέθετε ούτε ιδιαίτερες (όπως θα περίμενε κανείς) εξάρσεις, αλλά έδωσε βαρύτητα στην ουσιαστική δραματική αναμέτρηση. Οι αντηχήσεις των φωνών, η συνδιαλλαγή τους με τους «σύγχρονους» ήχους των πόλεων, οι πάμπολλες ώρες ηχογράφησης κι επεξεργασίας, η μοναδικότητα της ανθρώπινης φωνής, το σύγχρονο και ιστορικό, όλα έφευγαν στον τρούλο της Ροτόντα, εμπλέκοντας τους παρευρισκόμενους σε μια μοναδική, αποκαλυπτική εμπειρία. Σε κάποιους μπορεί να θύμισε Γκιέργκι Λίγκετι ή Κρύστοφ Πεντερέτσκι, αλλά σίγουρα ήταν κάτι πολύ διαφορετικό, πιο «ζωντανό», πιο σύγχρονο.

Γι’ αυτούς πού «έχασαν», υπάρχει παρηγοριά στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Μονή Λαζαριστών), όπου μέχρι το Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου 2017 (καταληκτική ημερομηνία της έκθεσης documenta 14 στο Κάσσελ) έχουν την ευκαιρία να δουν το Coda, των O+A, χώρος ιδανικός, αφού στεγάζει τη Συλλογή Κωστάκη με έργα της ρωσικής πρωτοπορίας, ένα από τα πιο αξιόλογα δείγματα του μοντερνισμού.