ΜΜΕ Θεσσαλονίκης: Ο κύκλος έκλεισε

Λέξεις: Βασίλης Κατσάρας, Γιάννης Αγγέλου Εικόνα: Θανάσης Σταθόπουλος

Λένε όσα δεν φέρνει ο χρόνος μια στιγμή θα φέρει. Κι αν αυτό φαντάζει ολίγον υπερβολικό, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως αν όχι σε μια στιγμή αλλά σταδιακά τα τελευταία χρόνια ήρθανε τα πάνω – κάτω σε όλους τους τομείς. Κοσμογονικές ήταν και οι αλλαγές που έγιναν στο χώρο των μέσων.

“Αυτοί τα αυγά κι εμείς τα καλάθια”! Έτσι έγραφε για τη σχέση Αθήνας – Θεσσαλονίκης στο επετειακό τεύχος των εικοσάχρονων της Parallaxi ο καλός συνάδελφος Δημήτρης Αθανασόπουλος στο ανάλογο αφιέρωμα για τα ΜΜΕ της πόλης μας. Πέντε χρόνια μετά μπορούμε να πούμε ότι δυστυχώς, χάθηκαν και τα δυο! “Έτσι τελειώνει πάντα, με τον θάνατο”, όπως υποστηρίζει στο 1Q84 ο Χαρούκι Μουρακάμι. “Προηγήθηκε όμως η ζωή”! Και τί ζωή!

Η γέννηση της Parallaxi έρχεται σε μια εποχή που κάτι άλλο πνέει τα λοίσθια και ένας νέος κύκλος στην ιστορία των ΜΜΕ ανοίγει. Η δωρική ενημέρωση από τα τότε κρατικά μέσα δίνει τη θέση της στην αμερικανική κουλτούρα που εισάγουν τα ιδιωτικά κανάλια, τα οποία με θεαματικό τρόπο εμφανίζονται το 1989 και κάνουν την τηλεόραση το μεγαλύτερο “ζώο” στη ζούγκλα των ΜΜΕ! Την ίδια εποχή στο βουνό, κάπου στο δάσος του Σέιχ Σου, μέσα από κυνηγητά και διαμαρτυρίες, ιστορίες για αρκούδες και… Αρκουδαίες, γεννιέται και η δημοτική ράδιο – τηλεόραση Θεσσαλονίκης, ενώ στη θάλασσα των συχνοτήτων τα “πειρατικά”, έχοντας καταλάβει μετά από μια ρομαντική πολιορκία χρόνων το λιμάνι, κατεβάζουν σημαίες και αποκτούν άδεια εκπομπής στη μπάντα των FM. Δημιουργούνται ενημερωτικά και μουσικά ραδιόφωνα που θα χαράξουν βαθιά στη μνήμη των Θεσσαλονικέων τα νούμερα που συνθέτουν τη συχνότητα που τα “πιάνεις στο ράδιο”. Ο τύπος προσαρμόζεται και αυτός στα σημεία των καιρών. Οι εφημερίδες που βλέπουν το θεριό – tv έτοιμο να τις κατασπαράξει, οπτικοποιούνται και από τα πυκνογραμμένα σεντόνια περνάμε στα αισθητικά προσεγμένα ταμπλόιντ. Η πόλη της Θεσσαλονίκης είναι η μητέρα και των πρώτων free press περιοδικών που κάνουν την εμφάνισή τους και αγκαλιάζονται με θέρμη από το κοινό. H Parallaxi είναι ένα τέτοιο αγαπημένο παιδί!

Τα επόμενα χρόνια τα ΜΜΕ στη Θεσσαλονίκη θα ζήσουν, πάντα σύμφωνα με τους ρυθμούς της Αθήνας, έναν ανελέητο ανταγωνισμό που θα είναι δημιουργικός και παράλληλα καταστροφικός. Πολλοί σημαντικοί άνθρωποι θα ασχοληθούν με το χώρο και θα αφήσουν το στίγμα τους. Το ίδιο θα κάνουν και πολλοί ασήμαντοι που επίσης θα βρουν θέση στις επιχειρήσεις που εξουσιάζουν και εξουσιάζονται. Θνησιγενή πειράματα, αρπαχτές του είδους αλλά και σοβαρές, φιλόδοξες προσπάθειες, θα χαρακτηρίσουν τη δεκαετία του ’90.

Το μιλένιουμ δεν θα φέρει την καταστροφή του κόσμου, ούτε την καταστροφή των ΜΜΕ. Προοιωνίζεται όμως το τέλος της παραδοσιακής μορφής της ενημέρωσης. Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας αλλάζει και πάλι το παιχνίδι, αυτή τη φορά ακόμη πιο επαναστατικά! Στην πορεία της δεκαετίας το διαδίκτυο παίρνει διάφορες μορφές. Είναι αρχικά “ο νέος, που μπορεί να είναι ωραίος, δεν έχει όμως ελπίδα να νικήσει τον παλιό που ως γνωστόν είναι αλλιώς”. Στη συνέχεια θα γίνει “ο δαίμονας που ήρθε να σπείρει το κακό και πρέπει να τον πολεμήσουμε”. Γρήγορα όμως ο φόβος θα γίνει έρωτας και θα αρχίσουν τα… προκαταρκτικά. Το πάθος θα θεριέψει και αν σε κάποιες περιπτώσεις ξεθυμάνει και η σχέση δεν καταλήξει σε γάμο, το διαδίκτυο θα μείνει “φίλος”. Ο πιο στενός. Αυτοκόλλητος!

Πλησιάζοντας στο τέλος της δεκαετίας, τίποτα δεν είναι το ίδιο. Για όσους στο χώρο των ΜΜΕ δεν το κατάλαβαν και δεν φρόντισαν να προσαρμοστούν, το νερό στο καζάνι στο οποίο βρέθηκαν έφτασε στο χείλος. Η οικονομική κρίση απλά έκλεισε με θόρυβο το καπάκι! Σήμερα η φράση “τα ΜΜΕ της Θεσσαλονίκης” τείνει να μοιάζει με ανέκδοτο. Η ανεργία έχει ξεπεράσει κάθε άλλο κλάδο. Τα ελάχιστα μέσα που παραμένουν εν ζωή, βρίσκονται διασωληνωμένα, με μηχανική υποστήριξη, και αυτό που απομένει είναι η απόφαση για το πάτημα του κουμπιού. Οι εξαιρέσεις, ελάχιστες, δείχνουν το δρόμο. Νέα πραγματικότητα επιβάλλει νέα μέσα. Ο κύκλος έκλεισε. Ένας νέος κύκλος θα ανοίξει. Θα τα πούμε σε πέντε χρόνια! Ελπίζουμε…

ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

Η Μακεδονία, σύμφωνα με τη Wikipedia Είναι η αρχαιότερη πολιτική εφημερίδα της Βόρειας Ελλάδας. Ιδρύθηκε το 1911 (το πρώτο της φύλλο κυκλοφόρησε στις 10 Ιουλίου 1911 – με το νέο ημερολόγιο στις 23 Ιουλίου 1911) από τον εκδότη Κωνσταντίνο Βελλίδη. Μετά τον θάνατό του (1936) ανέλαβε ο γιος του, Ιωάννης Βελλίδης, και μετά τον θάνατο του τελευταίου (1978) αρχικά η σύζυγός του, Άννα Βελλίδη, και από το 1980 η κόρη τους, Κατερίνα Βελλίδη.

Το καλοκαίρι του 1996 η εφημερίδα έκλεισε λόγω χρεών, για να κυκλοφορήσει εκ νέου στις αρχές του 1998 από τον νέο της ιδιοκτήτη, επιχειρηματία Γιάννη Ραπτόπουλο. Την εφημερίδα εκδίδει η εταιρεία Μακεδονική Εκδοτική Εκτυπωτική Α.Ε..

Από την διεύθυνση της εφημερίδας διαδεχόμενοι τον Κωνσταντίνο Δημάδη, μία ιστορική φυσιογνωμία για τη δημοσιογραφική οικογένεια, που διετέλεσε αρχισυντάκτης και διευθυντής της εφημερίδας για 62 χρόνια (1931 έως 1993), πέρασαν ακόμη οι δημοσιογράφοι Νίκος Βουργουντζής, Γιάννης Νικολόπουλος, Λάζαρος Χατζηνάκος, ενώ σημερινός είναι ο Μιχάλης Αλεξανδρίδης. Ανάμεσα στους συνεργάτες της εφημερίδας υπήρξαν κατά το παρελθόν οι Δημήτρης Χουρμούζιος, Δημήτρης Ψαθάς, Κωστής Παλαμάς, Στρατής Μυριβήλης, Γεώργιος Βαφόπουλος, Αρχέλαος και άλλοι.

– Η “Μακεδονία”, αποτελούσε ακόμη την καθημερινή συνήθεια των Θεσσαλονικέων. Λίγα χρόνια πριν οι καθημερινές τις πωλήσεις προσέγγιζαν τις 150 χιλιάδες φύλλα. Μετά την επέλαση της τηλεόρασης τα νούμερα άρχισαν να υποχωρούν. Ωστόσο κρατούσε γερά.

Το ίδιο και το αδερφάκι της, η “Θεσσαλονίκη” που ιδρύθηκε το 1962 και αποτελούσε την πιο σύγχρονη, νεανική και προοδευτική εφημερίδα του συγκροτήματος Βελλίδη. Προχωρώντας στη δεκαετία του 90 τα προβλήματα μεγάλωναν διαρκώς για να έρθει το οριστικό λουκέτο το καλοκαίρι του 1996. Ωστόσο ένα χρόνο νωρίτερα, ο εκδοτικός όμιλος με τις τόσες πρωτιές, είχε καινοτομήσει για άλλη μια φορά με την πρώτη ηλεκτρονική έκδοση με τον τίτλο MakThes!

Το 1998 τα δύο φύλλα επανακυκλοφορούν υπό άλλη ιδιοκτησία η οποία άλλαξε ξανά στην πορεία καθώς τον κ. Ραπτόπουλο της Express Service διαδέχθηκε ο ελληνοαμερικάνος κ. Ρήγας.

Ακόμα και οι προσπάθειες των τελευταίων χρόνων, οι προσθήκες του site και των περιοδικών, τα δάνεια που τακτοποιήθηκαν με κυβερνητικές αποφάσεις δεν κατάφεραν ποτέ να κάνουν το ιστορικό συγκρότημα να ορθοποδήσει. Εδώ και λίγες μέρες τα φύλλα η Θεσσαλονίκη της Δευτέρας και η Μακεδονία όλης της εβδομάδας ανέστειλαν (προσωρινά;) την έκδοση τους. Χωρίς καν να ενημερώσουν τους απλήρωτους εργαζόμενους για την πρόθεση τους αυτή. Μια νέα περιπέτεια ξεκίνησε, μόνο που ίσως είναι πια η οριστική…

– Απέναντι στις εφημερίδες του Βελλιδέικου, κυκλοφορούσε για πολλές δεκαετίες ο ιστορικός “Ελληνικός Βορράς”. Από το 1986 έγινε εβδομαδιαίος και εκδιδόταν πλέον σε μικρό σχήμα. Βιώνοντας την ίδια σκληρή πραγματικότητα, όπως ολόκληρος ο τύπος, έβγαλε το τελευταίο του φύλλο την 1η Δεκέμβρη του 2001.

– Στα μέσα της δεκαετίας του 90, το κενό που δημιουργείται στις εφημερίδες της Θεσσαλονίκης έρχεται να το καλύψει ένα εβδομαδιαίο φύλλο αγγελιών. Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1996 ο Αγγελιοφόρος γίνεται καθημερινή πολιτική εφημερίδα και κερδίζει την αγάπη του κοινού. Πίσω του βρίσκονται οι εκδότες Μπόμπολας, Λαμπράκης και ο επιχειρηματίας Αλέκος Μπακατσέλος.  Η επιτυχία του ημερήσιου φύλλου οδηγεί ένα χρόνο αργότερα στην έκδοση του Αγγελιοφόρου της Κυριακής, που θα γίνει η πρώτη εφημερίδα της πόλης. Δυστυχώς ακολουθώντας τη μοίρα του τύπου στη Θεσσαλονίκη, το Φεβρουάριο του 2012, το καθημερινό φύλλο του Αγγελιοφόρου θα σταματήσει να κυκλοφορεί. Δυο μήνες μετά θα επανέλθει. Οι αρρυθμίες είχαν αρχίσει! Το καλοκαίρι του 2015 ο Αγγελιοφόρος αναστέλει την έκδοση του μαζί με τα περιοδικά του αφήνοντας στο δρόμο εκατοντάδες εργαζόμενους στα έντυπα και το τυπογραφείο, που είχε γίνει με χρήματα ευρωπαϊκών επιδοτήσεων λόγω παραμεθορίου περιοχής (βρίσκεται στο νομό Κιλκίς) που πέρασε σε άλλα χέρια

Κατά τη διάρκεια των 25 αυτών χρόνων, προσπάθησαν αρκετοί να πείσουν τους κατοίκους της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Ελλάδας να μην ενημερώνονται αποκλειστικά από τους τίτλους των Αθηνών. Μάλλον δεν τα κατάφεραν! Σήμερα κυκλοφορούν εβδομαδιαία φύλλα ThessNews, Καρφίτσα) με άγνωστο αριθμό κυκλοφορίας.

ΤΗΛΕΟΡΑΣΕΙΣ

Ήταν καλοκαίρι του 1989 όταν ο Σωτήρης Κούβελας, έχτισε στο περιαστικό δάσος της Θεσσαλονίκης ένα κτίριο με τον απαραίτητο εξοπλισμό εκπομπής τηλεοπτικού σταθμού. Διατάχθηκε επέμβαση της αστυνομίας, που κατεδάφισε τις εγκαταστάσεις και συνέλαβε τους υπευθύνους! Ακολούθησε η περίφημη “δίκη της κεραίας” που δικαίωσε τον Δήμαρχο Σωτήρη Κούβελα. Η Θεσσαλονίκη έγινε η πόλη που λειτούργησε ο πρώτος μη κρατικός τηλεοπτικός σταθμός. Ήταν η TV-100, που προηγήθηκε έστω και λίγο της επέλασης των ιδιωτικών καναλιών της Αθήνας που άρχισε στα τέλη του 1989.

Με έδρα τη Θεσσαλονίκη εκπέμπει πανελλαδικά το 1991 το TV Μακεδονία. Πολλοί συνάδελφοι δημοσιογράφοι, τεχνικοί και άλλα γνωστά πρόσωπα της πόλης πέρασαν από τα στούντιο του καναλιού που σήμερα λειτουργεί ως το μικρό αδελφάκι του ANT1.

Οι απόλυτοι κυρίαρχοι ωστόσο του παιχνιδιού όλα αυτά τα χρόνια ήταν τα μεγάλα ιδιωτικά κανάλια της Αθήνας. Στη Θεσσαλονίκη δημιούργησαν ανταποκριτικά γραφεία στελεχωμένα με αρκετούς δημοσιογράφους και τεχνικούς. Για πολλά χρόνια ο σκληρός ανταγωνισμός, αλλά και η συνεργασία μεταξύ τους, πρόσφεραν απίστευτες ιστορίες μπροστά και πίσω από τις κάμερες που ακόμα προκαλούν ενδιαφέρον. Ωστόσο η κρίση έφερε περικοπές! Μετά το κλείσιμο των ανταποκριτικών γραφείων του STAR και το λουκέτο στο ALTER, ήρθε το τέλος του Mega και ελάχιστοι πλέον δημοσιογράφοι στην πόλη εργάζονται σε αθηναϊκά κανάλια η κατάσταση χειροτερεύει συνεχώς. Τα πολυπληθή ανταποκριτικά γραφεία αποτελούν πλέον παρελθόν, όπως παρελθόν αποτελεί και η ενημέρωση από τη Θεσσαλονίκη και την υπόλοιπη περιφέρεια.

FREE PRESS ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ

Ένα “Πολιτιστικό έντυπο ελεύθερης σκέψης και έκφρασης” είναι το πρώτο free-press που κυκλοφορεί στην Ελλάδα. Ο λόγος για τον “Εξώστη” της Θεσσαλονίκης που δείχνει το δρόμο για πολλές άλλες δωρεάν εκδόσεις που θα κατακλύσουν την πόλη τη δεκαετία του ’90. Ποιός θα ξεχάσει το Φιξ Καρέ, το 14, τον Πιλότο αλλά και τα επί πληρωμή Οθόνη και τα Κινηματογραφικά τετράδια! Το επί 30 χρόνια εκδιδόμενο Εντευκτήριο του Γιώργου Κορδομενίδη. Με έμφαση στην πολιτιστική και κινηματογραφική επικαιρότητα τα περιοδικά αυτά θα γίνουν χώρος έκφρασης επιφανών λογοτεχνών, ποιητών και στοχαστών της πόλης.

Ο Εξώστης, ασπρόμαυρος από άποψη για πολλά χρόνια, μετά από ένα διάλειμμα το 2009, συνεχίζει να κυκλοφορεί κάθε Πέμπτη. Το άλλο έντυπο της χρυσής γενιάς των free-press που εξακολουθεί αδιάλειπτα να κυκλοφορεί, καινοτομώντας και παρεμβαίνοντας με μια ματιά που βλέπει τη “Θεσσαλονίκη Αλλιώς” είναι φυσικά η Parallaxi! Αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία!

Η Θεσσαλονίκη αγαπά τα περιοδικά. Το Close up, το Soul, το About και το City, το Glow και το Biscotto, τα ένθετα των εφημερίδων, Επιλογές και Sunday και πολλά άλλα βρήκαν για λίγο ή βρίσκουν ακόμη ανταπόκριση στο αναγνωστικό κοινό που, είτε τα αγοράζει στα περίπτερα είτε τα συναντά στα καφέ του κέντρου, στα λεωφορεία και στα stand, κάθεται και τα ξεφυλλίζει. Τί ωραία συνήθεια, χωρίς μέλλον όμως αφού τα περισσότερα υπήρξαν θνησιγενή.

ΡΑΔΙΟΦΩΝΑ

Τα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης τα οποία σήμερα επιδιώκουν τη διαδραστικότητα και τη δημιουργία πιστών κοινοτήτων, μάλλον θα έπρεπε να ζηλεύουν και ίσως να «κοπιάρουν» τις πρακτικές που ακολούθησαν οι ιστορικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί στα 90s, τη δεκαετία της μεγάλης ακμής τους. Τότε που το κοινό ήταν φανατικό, οι παραγωγοί συντροφιά του και οι σταθμοί «κοινωνικοί πυρήνες».

Στα τέλη του ’80 άρχισε η έκρηξη της ονομαζόμενης ελεύθερης ραδιοφωνίας, όταν οι «πειρατές» κατέβασαν τις κεραίες από τις ταράτσες, εγκατέλειψαν τις κονσόλες στα μικρά δωμάτια των σπιτιών τους και έμπλεξαν με… business.

Η αρχή της ελεύθερης ραδιοφωνίας γίνεται από τα δημοτικά ραδιόφωνα, με το FM-100 να εκπέμπει για πρώτη φορά στις 7 το πρωί της 3ης του Σεπτέμβρη του 1987. Στο δημοτικό ραδιόφωνο Θεσσαλονίκης προστέθηκαν στη συνέχεια για να διαγράψουν τη δική τους πορεία ο FM 100,6 και ο 101. Στο πλαίσιο της Δημοτικής Ραδιοφωνίας προκύπτει και το Ένατο Κύμα, μία προσπάθεια για Διαδημοτικό Ραδιόφωνο στη Θεσσαλονίκη, η οποία δεν θα αντέξει στο χρόνο.

Πρωτοπόρα η Θεσσαλονίκη και στη Ραδιοφωνία, φιλοξενεί ως σήμερα το πρώτο ιδιωτικό ραδιοφωνικό σταθμό της χώρας. Ο λόγος για το Ράδιο Θεσσαλονίκη το οποίο γρήγορα αγκαλιάζεται από την πόλη και μετατρέπεται στο φόρουμ της συζήτησης της. Έτσι προέκυψε και το συλλαλητήριο διαμαρτυρίας, όταν οι αρχές προσπάθησαν να το κλείσουν, με τους Γιώργο Παπανδρέου και Κώστα Λαλιώτη να καταθέτουν ως μάρτυρες στη δίκη που ακολούθησε.

Σημείο αναφοράς στα ραδιοφωνικά δρώμενα της πόλης και το Ράδιο Παρατηρητής. «Σχολή» για μία σειρά δημοσιογράφων, οι οποίοι στελέχωσαν στη συνέχεια τα Μέσα Ενημέρωσης της πόλης.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 η ενημέρωση δίνει τη θέση της στη μουσική και η στροφή αυτή γεννά σταθμούς οι οποίοι γράφουν τη δική τους ιστορία: Μουσικός ∆ίαυλος, Star FM, Ερωτικός, Κοσµοράδιο, Rock Radio κ.α. Και ποιος δεν πέρασε από τα events και τα parties του 88μισό; Ο ραδιοφωνικός σταθμός του Μύλου, που έβγαινε στον αέρα από ένα βαγόνι τρένου, έθετε για χρόνια σε …τροχιά τη ζωή της πόλης.

Σήμερα αν εξαιρέσεις το Ράδιο Θεσσαλονίκη και τον Ερωτικό που παραμένουν τα μακροβιότερα, τα δυο ραδιόφωνα του Αντώνη Κανάκη και το συγκρότημα Ανδρώνη με Metropolis, Ζοο κλπ τα πράγματα ούτε για το ραδιόφωνο πηγαίνουν καλά.