Μονάδα Εφήβων ΑΧΕΠΑ στη Θεσσαλονίκη: Ένα πολυ-εργαλείο που αδικήθηκε

Λέξεις: Νίκος Ζηλίκης, Καθηγητής Ψυχιατρικής Παιδιού-Εφήβου Α.Π.Θ. Επιστημονικός Υπεύθυνος Μονάδας Εφήβων ΑΧΕΠΑ τ. Πρόεδρος Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας Ελλάδος

Η Μονάδα Εφήβων του Π.Γ.Ν.Θ. ΑΧΕΠΑ ιδρύθηκε ως μια πολυδύναμη Δομή Ψυχικής Υγείας και ξεκίνησε να λειτουργεί το 2009 ως αποκεντρωμένη, κοινοτική υπηρεσία στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, Αλεξάνδρου Σβώλου και Ιπποδρομίου γωνία. Με χρηματοδότηση από δύο Ευρωπαϊκά Προγράμματα, αποτέλεσε μια σημαντική επένδυση στον χώρο της Ψυχικής Υγείας για εφήβους, αρκετά χρόνια μετά την προηγούμενη ίδρυση μιας τέτοιας μονάδας στην πόλη μας. Φορέας υλοποίησης του έργου ήταν το Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ και η Μονάδα εντάχθηκε επιστημονικά στην Γ΄ Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική με απόφαση της Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ.

Από τον αρχικό σχεδιασμό, η Μονάδα Εφήβων στήθηκε ως μια καινοτόμος, πολυδύναμη Υπηρεσία, η οποία περιλάμβανε Υπηρεσία Εξωτερικών Ασθενών, Ημερήσια Νοσηλεία και Ξενώνα Βραχείας Φιλοξενίας εφήβων σε ψυχοκοινωνική κρίση. Εξαρχής υπήρχε εξοπλισμός για εργαστήριο πηλού και οργανωμένος χώρος θεραπείας μέσω τεχνών (μουσικοθεραπεία, δραματοθεραπεία, ψυχοθεραπεία μέσω κίνησης). Με το δεύτερο πρόγραμμα (ΕΣΠΑ) έγινε, μεταξύ άλλων, προμήθεια σύγχρονου εξοπλισμού για τη λειτουργία Συμβουλευτικής Τηλεφωνικής Γραμμής (θα ήταν η πρώτη στη Βόρεια Ελλάδα) και ενός λεωφορείου για τις ανάγκες των εφήβων του Ξενώνα.

Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι η εν λόγω Μονάδα, μετά από μακρόχρονες προσπάθειες και διαδικασίες υλοποίησης των σχετικών προγραμμάτων, όχι χωρίς εμπόδια, ξεκινούσε πολύ φιλόδοξα, το 2009, ως μια νέα δομή, στην ουσία ένα Κοινοτικό Κέντρο Ψυχικής Υγείας για Εφήβους, που κάτι ανάλογο δεν υπήρχε πουθενά στη χώρα μας. Με την όλη δομή και οργάνωσή της, εντυπωσίασε όσους συναδέλφους και γνώστες του αντικειμένου την επισκέφτηκαν, από Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό. Μάλλον, αυτό δεν συνέβη με τους εδώ «αρμοδίους», τόσο σε επίπεδο τοπικό (Νοσοκομείο, ΔΥΠΕ) όσο και κεντρικά (Υπουργείο Υγείας).

Η κρίση μας στέρησε σημαντικά μέλη της ομάδας, με τις θέσεις παιδοψυχιάτρων να καλύπτονται τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη λειτουργίας και άλλες (γραμματεία, εργοθεραπευτής, ψυχολόγοι) να μην έχουν καλυφθεί. Συνέπεια της υποστελέχωσης, η υπολειτουργία ή η μη λειτουργία επιμέρους υπηρεσιών, όπως η Τηλεφωνική Γραμμή και η Ημερήσια Νοσηλεία. Παρ’ όλα αυτά, με την έλευση τριών παιδοψυχιάτρων και τελευταία δύο ψυχολόγων από μετάταξη, κρατήσαμε τη μονάδα σε ένα επίπεδο αξιοπρεπούς λειτουργίας, τόσο στις υπηρεσίες εξωτερικών ασθενών όσο και στον Ξενώνα, ο οποίος είναι ο μοναδικός του είδους στο Δημόσιο και καλύπτει ανάγκες άμεσης φιλοξενίας εφήβων σε κοινωνική κρίση, σε συνεργασία με τις Εισαγγελίες Ανηλίκων Θεσσαλονίκης και άλλων Νομών.

Οι οικονομικές δυσκολίες στα χρόνια της κρίσης, αλλά και η απουσία κουλτούρας «Ψ», δηλαδή ευαισθητοποίησης των Διοικήσεων ενός Γενικού Νοσοκομείου σε θέματα Ψυχικής Υγείας, ειδικά για παιδιά-εφήβους, δεν επέτρεψαν ποτέ την πλήρη λειτουργία όλων των επιμέρους υπηρεσιών της Μονάδας. Όπως προαναφέρθηκε, δεν λειτούργησε ποτέ η Τηλεφωνική γραμμή, που θα ήταν η πρώτη στη Βόρεια Ελλάδα, μια περιοχή με τεράστια κενά σε Υπηρεσίες Παιδιών-Εφήβων. Για ένα αστείο για τον προϋπολογισμό του ΑΧΕΠΑ ποσό, δεν δόθηκε η δυνατότητα για παρεμβάσεις προληπτικού χαρακτήρα, παρέμβαση στην κρίση, συμβουλευτική και ενημέρωση, με τον ακριβό εξοπλισμό να κοιμάται στους χώρους της Μονάδας…

Με τη συμπλήρωση δέκα ετών λειτουργίας, αντί για τη μεγάλη επετειακή εκδήλωση που σκεφτόμασταν, εμείς αρχίσαμε να τρέχουμε με άγχος να διασφαλίσουμε τη συνέχιση της λειτουργίας της Μονάδας. Κι αυτό, γιατί από τον Δεκέμβριο του 2018 έχει λήξει η σύμβαση για τη μίσθωση του κτηρίου στο οποίο στεγάζεται η Μονάδα και με δεδομένη την επιθυμία των ιδιοκτητών να μην ανανεωθεί η σύμβαση αυτή, η προηγούμενη διοίκηση του ΑΧΕΠΑ δεν έκανε, παρά μόνο προσχηματικά, τις απαιτούμενες ενέργειες για την ανεύρεση χώρου μετεγκατάστασης της Υπηρεσίας. Ειρωνική σύμπτωση, στις 19 του περασμένου Σεπτέμβρη, ημέρα των 10ων «γενεθλίων» της Μονάδας, έγινε το δικαστήριο για την έξωση και παράδοση του κτηρίου. Σε παρέμβαση της Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας Ελλάδος, η απάντηση της απελθούσας διοίκησης έμμεσα αναγνώριζε τον αργό θάνατο της υπηρεσίας, λέγοντας οι ενέργειες που μπορούσε να κάνει εξαντλήθηκαν. 

Αισιόδοξα μηνύματα ήρθαν από τη νέα Διοίκηση της 4ης Υγειονομικής Περιφέρειας με τη δήλωση ότι μια τέτοια Μονάδα δεν νοείται να κλείσει, κάτι που ήταν πάγια θέση και της Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας όλα τα χρόνια της κρίσης: να μη κλείσει καμιά υφιστάμενη μονάδα ψυχικής υγείας. Γίνονται συζητήσεις για μετεγκατάσταση σε κατάλληλο χώρο του Παπάφειου, ο οποίος εξυπηρετούσε την ίδια λειτουργία (Φιλοξενείο). Για πολλούς και διάφορους λόγους, κάτι τέτοιο δεν είναι όχι μόνο αυτονόητο, αλλά ούτε καν απλό. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους τους αρμόδιους ότι μια τέτοια Υπηρεσία, η οποία στήθηκε με τόσο κόπο και αποτέλεσε μια μεγάλη επένδυση στον χώρο της Ψυχικής Υγείας για την πόλη μας, αλλά και για όλη τη Βόρεια Ελλάδα, όχι μόνο δεν γίνεται να σταματήσει να λειτουργεί, αλλά θα πρέπει να αναπτυχθεί εκ νέου και σε πλήρη λειτουργία, προσφέροντας όλες τις υπηρεσίες που τη καθιστούν μοναδική στη χώρα, ως ένα σύγχρονο, πολυδύναμο Κέντρο Ψυχικής Υγείας για Παιδιά και Εφήβους. Πολύ δε περισσότερο που αποτελεί τη μόνη τέτοια δημόσια υπηρεσία που καλύπτει τις ανάγκες του Κεντρικού και Ανατολικού Τομέα Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων της 4ης Υγειονομικής Περιφέρειας.