NAOMI: Μια αχτίδα ελπίδας για τον προσφυγικό πληθυσμό στη Θεσσαλονίκη

Εικόνες: Ευθύμης Βλάχος 

Το 2011, μία ομάδα γυναικών της γερμανόφωνης κοινότητας στη Θεσσαλονίκης, με προεξάρχουσα τη Δωροθέα Βακάλη, πήρε την πρωτοβουλία να πραγματοποιήσει δράσεις υποστήριξης των προσφύγων και των οικογενειών, που διέμεναν στην πόλη. Αυτή η άτυπη ομάδα και οι δράσεις της, ήταν και το απαρχές για την ίδρυση της οργάνωσης «ΝΑΟΜΙ, ένα Οικουμενικό Εργαστήριο Προσφύγων» το 2016, η παρουσία της οποίας συνεχίζεται μέχρι και σήμερα στη Θεσσαλονίκη.

Mε σύνθημα, «Δίκαιες θέσεις εργασίας και ειρήνη για όλους», η NAOMI εφαρμόζει ολιστικά προγράμματα υποστήριξης της ένταξης αιτούντων/σών άσυλο, προσφύγων/ισών και άλλων ευάλωτων κοινωνικά ομάδων. Σκοπός της, είναι η βελτίωση της απασχόλησής τους σε επαγγέλματα γύρω από το ύφασμα και το ράψιμο, αλλά και η ενδυνάμωσή τους, μέσα από την ανάπτυξη δεξιοτήτων για την αναζήτηση θέσεων εργασίας και την πρόσληψη.

Η NAOMI, Οικουμενικό Εργαστήριο Προσφύγων είναι μια αχτίδα ελπίδας για τους ανθρώπους που βρίσκονται σε ανάγκη κι έχουν δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή ανεξάρτητη ζωή, σ’ ένα καλύτερο μέλλον. 

Η πορεία: Από μία άτυπη ομάδα το 2011, στην ίδρυση της ΝΑΟΜΙ

Η παρουσία της άτυπης αυτής ομάδας που ιδρύθηκε το 2011, συνεχίστηκε με ακόμα πιο έντονο και οργανωμένο τρόπο κατά τη διάρκεια των μεγάλων προσφυγικών εισροών το 2015, λόγω του πολέμου στην Συρία.

Σημαντικός σταθμός της δράσης ήταν η Ειδομένη, ένα μικρό χωριό στα σύνορα με τη Βόρεια Μακεδονία όπου είχε σχηματιστεί ένας άτυπος προσφυγικός καταυλισμός για τους πρόσφυγες και τις οικογένειές τους που μέσω της βαλκανικής διαδρομής συνέχιζαν το ταξίδι της φυγής προς τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Οι δράσεις ανθρωπιστικής βοήθειας που ανέπτυξε στην Ειδομένη ήταν πολυποίκιλες με κύρια τη δημιουργία κουζίνας Colors Open Kitchen που λειτουργούσε σε συνεργασία με την Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης και το Σωματείο Επαγγελματειών Μαγείρων Βορείου Ελλάδος διανέμοντας καθημερινά μέχρι και 4000 μερίδες ζεστό φαγητό.

Έκτοτε, οι συνεχείς δράσεις ανθρωπιστικής βοήθειας σε επείγουσες καταστάσεις, σε συνδυασμό με τις μεγάλες ανάγκες που προέκυψαν,  οδήγησαν στην ίδρυση της οργάνωσης το 2016 με τον τίτλο “ΝΑΟΜΙ: Οικουμενικό Εργαστήριο Προσφύγων”, που λειτουργεί στην Πτολεμαίων 29Α, στο 6ο όροφο.

Τα πρώτα χρόνια οι δράσεις επικεντρώθηκαν στην ανθρωπιστική βοήθεια και ψυχοκοινωνική υποστήριξη και εκπαιδευτικά προγράμματα εκμάθησης γερμανικής γλώσσας ιδιαίτερα γι’ αυτούς που θα επανενώνταν με τις οικογένειές τους που βρίσκονταν στη Γερμανία με ιδιαίτερη έμφαση στις γυναίκες και στις οικογένειες. Τότε δημιουργήθηκε και το πρώτο εργαστήριο ραπτικής, ένας χώρος εκμάθησης και ανάπτυξης δεξιοτήτων, δημιουργικής απασχόλησης αλλά κι ασφαλούς και φιλικού περιβάλλοντος μ’ έντονο τον σεβασμό στη διαφορετικότητα, χαρακτηριστικό του πληθυσμού που συμμετείχε σε αυτό.

H Parallaxi επισκέφτηκε τον χώρο μέσα στον οποίον δραστηριοποιείται η ΝΑΟΜΙ, μίλησε με τα μέλη της και είδε από κοντά τη διαδικασία παραγωγής στα εργαστήριά τους. 

Οι δράσεις: Κοινωνικό Τμήμα, Τμήμα Παραγωγής και Casa Base. 

Στην ξενάγησή μας, επισκεφθήκαμε αρχικά το κοινωνικό τμήμα, το οποίο μέσα από την Ακαδημία Υφάσματος προσφέρει μαθήματα πατρόν, κοπτικής, ραπτικής για όλα τα επίπεδα (αρχαρίων, προχωρημένων κι εξειδικευμένων). Στόχος του συγκεκριμένου τμήματος, είναι όχι μόνο η προσωπική αυτάρκεια, αλλά και η επαγγελματική εκπαίδευση και προετοιμασία των ανθρώπων που επιθυμούν να γίνουν επαγγελματίες ράφτες/τριες και να εργαστούν στον τομέα της υφαντουργίας και της βιοτεχνίας.

Η ΝΑΟΜΙ παρέχει επίσης συμβουλευτική σταδιοδρομίας και δυνατότητα εκμάθησης ελληνικής γλώσσας και τεχνικής ορολογίας του επαγγέλματος. Είναι μία οργάνωση η οποία έχει υιοθετήσει τη φιλοσοφία μηδενικού αποβλήτου (zero waste) και βάσει αυτής, εκπαιδεύει περιβαλλοντικά τα μέλη της για τη βιώσιμη χρήση των υλικών και των υφασμάτων, με τεχνικές δημιουργικής ραπτικής και upcycling.

Ακόμη, μέσα από τα εργαστήρια εστιασμένα σε γυναίκες και τις δράσεις για την ενδυνάμωση γυναικών, προωθεί την προσωπική αυτάρκεια και ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Κάτω από την ομπρέλα του κοινωνικού τμήματος λειτουργεί και η κοινωνική υπηρεσία, η οποία συνδέεται άμεσα και με τα υπόλοιπα προγράμματα της κοινωνικής υποστήριξης και διαμεσολάβησης για τις ιδιαίτερα ευάλωτες περιπτώσεις. Μέσα από την κοινωνική υπηρεσία, υλοποιεί παρεμβάσεις έκτακτης ανθρωπιστικής βοήθειας για άτομα που δεν συμπεριλαμβάνονται σε κρατικά προγράμματα στήριξης και φροντίδας.

Η Αγγελική Γαβριέλλα Σαμψωνίδου, συντονίστρια του κοινωνικού τμήματος τονίζει ότι η «η ένταξη είναι μια διαδικασία μακροπρόθεσμη, χρειάζεται χρόνο και σταθερά βήματα και προπάντων στρατηγική»: 

«Η εργασία μας στο πεδίο και η άμεση επικοινωνία με τους ανθρώπους που συμμετέχουν στις δραστηριότητές μας αποδεικνύουν το πόσο σημαντικό είναι να αισθάνονται μέλη μιας κοινότητας στην οποία συμπεριλαμβάνονται από την πρώτη στιγμή. Αυτή είναι η ανατροφοδότηση που παίρνουμε. Η ασφάλεια και το φιλικό περιβάλλον, η καθημερινότητα της χαράς της μάθησης, της γνώσης που αποκτιέται, της κατάρτισης που παρέχεται, της δημιουργικότητας, των θέσεων εργασίας που κερδίζονται, της οικονομικής αυτάρκειας που κατακτιέται, όλα αυτά ενδυναμώνουν και κινητοποιούν, για να χτιστεί η προοπτική για μια ζωή με αξιοπρέπεια έναντι όλων αυτών των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι αυτοί αλλά και του συναισθήματος ματαιότητας κι εγκατάλειψης που βιώνουν από πλευράς του κράτους». 

Στη συνέχεια της ξενάγησής μας, επισκεφθήκαμε το τμήμα παραγωγής της ΝΑΟΜΙ, όπου δημιουργούνται με τέχνη και μεράκι, τα προϊόντα της. Είδαμε τους ανθρώπους μπροστά από τις ραπτικές μηχανές, με ψαλίδια στα χέρια και μέτρα γύρω από τον λαιμό, αγγίξαμε τα απαλά υφάσματα και τα μοναδικά αξεσουάρ της. 

Μεγάλη εντύπωση μας προξένησε η ιδιαιτερότητα των προϊόντων, καθώς γύρω μας υπήρχαν αξεσουάρ από σαμπρέλες ποδηλάτων, φούτερ και ζακέτες από κουβέρτες του project “Ειδομένη”, αλλά και ρούχα που είχαν δημιουργηθεί από πολλά και διαφορετικά υφάσματα τζιν.

Η κεντρική αρχή της “δίκαιες θέσεις εργασίας και ειρήνη για όλους”, υποδεικνύει τις θέσεις της ΝΑΟΜΙ σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης στην εργασία υπό δίκαιες συνθήκες. Στο τμήμα παραγωγής της ΝΑΟΜΙ, προσλαμβάνονται και απασχολούνται επαγγελματίες ράφτες/φτρες πρόσφυγες/ισες, αιτούντες/ούσες άσυλο και μετανάστες/στριες.

Στόχος του τμήματος παραγωγής, είναι η δημιουργία και συντήρηση των θέσεων εργασίας τους. Δημιουργούν προϊόντα όπως αξεσουάρ, τσαντάκια, μπλούζες, γιλέκα, T-Shirts, σύμφωνα με τις αρχές της βιώσιμης παραγωγής και της κυκλικής οικονομίας. Τα προϊόντα που δημιουργούνται στο τμήμα παραγωγής για τη συλλογή της ΝΑΟΜΙ, προέρχονται είτε από παραγγελίες, είτε διανέμονται σε κοινωνικά ευαίσθητες ομάδες. Τα προϊόντα είναι προσβάσιμα στο μαγαζί στους χώρους της ΝΑΟΜΙ, καθώς και στο ηλεκτρονικό κατάστημά της.

Η Ζωή Κεσκινίδου, συντονίστρια του τμήματος παραγωγής, εξηγεί πώς ο πρώτος μισθός γεννά την ελπίδα για μια κανονική ζωή σε αυτούς τους ανθρώπους:

«Στο Τμήμα Παραγωγής τις ΝΑΟΜΙ προσλαμβάνονται επαγγελματίες ράφτες. Πολύ από αυτούς έχουν μετά από χρόνια η και για πρώτη φορά μια νόμιμη εργασία, με ασφάλεια, επιδόματα Χριστουγέννων κλπ. Μετά από τον πρώτο μισθό γεννιέται η ελπίδα για μια κανονική ζωή σε μια ευρωπαϊκή χώρα, όπως και η δυνατότητα να νοικιάσουν ένα σπίτι στην πόλη για να φύγουν απο τα κάμπ και να ενταχθούν κοινωνικά. Όταν θα φύγουν από τη ΝΑΟΜΙ έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες να βρουν δουλειά στο επάγγελμα τους, η να ανοίξουν τη δική τους επιχείρηση όπως κάποιο ραφείο η φασόν».

Οι πηγές πληροφόρησης για τους ανθρώπους της ΝΑΟΜΙ είναι δύο, όπως αναλύει η κ. Σαμψωνίδου: 

«Αφενώς σημαντικό ρόλο στην διάχυση της πληροφορίας και την ενημέρωση του πληθυσμoύ όσον αφορά στις δραστηριότητές μας, παίζει η δικτύωση και η αγαστή συνεργασία με οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο πεδίο του προσφυγικού. Η συμμετοχή μας σε ομάδες εργασίας όπως αυτή της ομάδας εργασιακών συμβούλων οργανώσεων employability working group Θεσσαλονίκης που ασχολούνται με το προφυγικό στη Θεσσαλονίκη, καθώς και στα Δίκτυα Select Respect και Urban Spaces, είναι παραπάνω από χρήσιμη και στον τομέα της συνηγορίας. Αφετέρου, η «από στόμα σε στόμα» πληροφορία ανάμεσα στον προσφυγικό πληθυσμό. Πολλοί άνθρωποι έρχονται να εγγραφούν ή να υποστηριχθούν, από πληροφορία που έχουν λάβει από ήδη ή πρώην συμμετέχοντες. Η εμπιστοσύνη που μας δείχνουν, είτε οι οργανώσεις είτε και οι συμμετέχοντες στις δραστηριότητές μας, είναι κάτι που μας τιμά και αυξάνει το μερίδιο ευθύνης μας σε αυτό που κάνουμε».

«Αυτή την στιγμή υπηρεσίες της ΝΑΟΜΙ λαμβάνουν πάνω από 100 άτομα και θα ήταν περισσότερα εάν δεν είχε προηγηθεί η μετακίνηση του πληθυσμού από τα αστικά κέντρα σε καμπ, εκτός των αστικών κέντρων βάσει της τελευταίας αλλαγής στο μεταναστευτικό που πραγματοποίησε η κυβέρνηση τον τελευταίο χρόνο. Αυτό από μόνο του, βάζει μεγάλα εμπόδια στη συνέχιση της κοινωνικοοικονομικής τους ενταξιακής διαδικασίας, απομονώνοντάς τους ακόμα περισσότερο από τον κοινωνικό ιστό και αποκλείοντάς τους από βασικά κοινωνικά αγαθά», τονίζει η κ. Σαμψωνίδου. 

Όσον αφορά τους εθελοντές της ΝΑΟΜΙ, η κ. Σαμψωνίδου εξηγεί πως είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κοινότητας: 

«Είναι άνθρωποι που έρχονται από το εξωτερικό αλλά και από την τοπική κοινότητα και προσφέρουν για κάποιο χρονικό διάστημα εθελοντικά τον χρόνο, τη γνώση, την ενέργεια, μοιράζονται μαζί μας τις αρχές μας για κοινωνική και περιβαλλοντική δικαιοσύνη, την αρχή της αλληλεγγύης. Αναζητούμε εθελοντές και εθελόντριες να συμμετάσχουν στις δράσεις μας, ν’ αποκτήσουν εμπειρίες που θα τους/τις συνοδεύουν μια ζωή. Ο κόσμος που μαθαίνει για εμάς, νιώθει μεγάλη έκπληξη που υπάρχει στην πόλη μας με ένα προφίλ ολιστικής προσέγγισης στην υποστήριξη και την ένταξη». 

«Τι να πρωτοθυμηθούμε…», ήταν η απάντηση που έλαβα όταν ρώτησα για μια ιστορία ανθρώπου που να έχει μείνει αξέχαστη στη ΝΑΟΜΙ: 

«Πολλές ιστορίες θα μπορούσαμε να διηγηθούμε… Ο Ταουφίκ που ερχόταν από το Κιλκίς για να εργαστεί στη ΝΑΟΜΙ, ο Άχμαντ που στήριζε 20 χρονών την τετραμελή οικογένεια του, ο Ρέζγκαρ, ο νεαρός Χασάν, ο Jawid που περίμενε το λεωφορείο από το Βαγιοχώρι στις 5 το πρωί για να έρθει στη Θεσσαλονίκη για την εργασία του, η Καμπάνα που αυτή την στιγμή βρίσκεται στη Γερμανία και προσπαθεί να στήσει τη ζωή της με την οικογένειά του, τη Νίνα που μετά την εργασία της στη ΝΑΟΜΙ άνοιξε τη δική της μικρή επιχείρηση εδώ στη Θεσσαλονίκη, η Rosemary και η Nirogini που ξεκίνησαν ως εκπαιδευόμενες στην Ακαδημία και τώρα εργάζονται στο τμήμα παραγωγής της ΝΑΟΜΙ. Αυτοί είναι μερικοί από τους ανθρώπους της ΝΑΟΜΙ που κατάφεραν να ξεπεράσουν τις συμπληγάδες αλλά συνεχίζουν να παλεύουν για μια καλύτερη ζωή. 

Έχουμε αποχαιρετήσει πολλούς ανθρώπους όλα αυτά τα χρόνια. Οι περισσότεροι, με το που λάβουν τα ταξιδιωτικά τους έγγραφα φεύγουν από τη χώρα και μετακινούνται ως επί το πλείστον στη Γερμανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ελπίζοντας για ένα καλύτερο αύριο. Δεν ξεχνούν όμως τη ΝΑΟΜΙ. Αυτοί που μένουν εδώ, είτε εργάζονται σε άλλες επιχειρήσεις, είτε ανοίγουν το δικό τους ραφείο. Οι τελευταίοι βέβαια, είναι ελάχιστοι». 

Κεφάλαιο CASA BASE: Ένα καταφύγιο για κορίτσια και γυναίκες στα Διαβατά

Το CASA BASE βρίσκεται δίπλα στο καταυλισμό προσφύγων στα Διαβατά, 15 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη. Αυτή τη στιγμή ζουν εκεί 600 άτομα πίσω από έναν ψηλό τσιμεντένιο τοίχο. Οι επισκέψεις δεν επιτρέπονται. Η είσοδος ελέγχεται από μια εταιρεία ασφαλείας. Η ζωή εκεί δεν είναι εύκολη, ειδικά για τα κορίτσια και τις γυναίκες. Οι εγκαταστάσεις στα κοντέινερ είναι πολύ βασικές, χωρίς τραπέζι για να φάει μια οικογένεια μαζί ή να μελετήσει ήσυχα το παΐδι, ενώ συχνά ο κλιματισμός ή η κουζίνα δεν λειτουργούν. Η οικογενειακή ζωή ή η ήσυχη μελέτη είναι δύσκολη. Η ιατρική περίθαλψη που παρέχεται από το κρατικό κέντρο υγείας είναι ανεπαρκής, ιδίως σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.

«Όσο η φροντίδα και η υποστήριξη για τους πρόσφυγες είναι τόσο ανεπαρκής, εμείς θα είμαστε κοντά τους. ‘Έχω γνωρίσει θαυμάσιους ανθρώπους, τόσο μεταξύ των προσφύγων όσο και μεταξύ των ακτιβιστών», εξηγεί ο Dorothee Vakalis, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΝΑΟΜΙ. 

Είναι σημαντικό για την ΝΑΟΜΙ να προσφέρει στα κορίτσια και τις γυναίκες από το Καμπ ένα όμορφο και προστατευμένο χώρο ελευθερίας και αναψυχής. Η Μαρία Ελευθεριάδη, μαζί με εθελοντές καλωσορίζουν τον κόσμο στον μεγάλο κήπο και την αυλή, όπου υπάρχουν χώροι για παραμονή και παιχνίδι. Στο κτίριο στεγάζονται οι αίθουσες διδασκαλίας, για ειδικές δραστηριότητες και η κουζίνα. Εκεί βρίσκεται η αποθήκη για κουβέρτες, ρούχα, παιδικές τροφές και πολλά άλλα και με την μπουτίκ ρούχων, όπου πολλές οικογένειες έχουν ήδη ντυθεί πλήρως. Κάθε εβδομάδα διανέμονται τρόφιμα σε οικογένειες με παιδιά, ιδίως σε εκείνες που δεν λαμβάνουν πλέον βασική φροντίδα από το κράτος επειδή η αίτηση ασύλου τους έχει γίνει δεκτή ή απορριφθεί.

Η NAOMI συλλέγει ιδιωτικές δωρεές για να συγκεντρώσει 4.000 ευρώ το μήνα για τρόφιμα, βρεφικό γάλα και προϊόντα υγιεινής. Κάθε μέρα, έως και 40 άτομα συμμετέχουν στα προγράμματα: γλώσσες, τέχνη, μουσική, γιόγκα, εργαστήρια ραπτικής, αναρρίχηση σε τοίχο – υπό την καθοδήγηση εθελοντών η έρχονται για παρέα και πληροφορείς.

Η επικοινωνία με τους εθελοντές, μεταξύ των οποίων δάσκαλοι, νοσηλευτές και γιατροί από διάφορες χώρες, δίνει νέο κουράγιο και ελπίδα. Με την πάροδο του χρόνου, οι νεαρές γυναίκες αναπτύσσονται στον προστατευμένο χώρο και είναι σε θέση να μπορούν να αποκτήσουν απόσταση από τις τραυματικές τους εμπειρίες στην χώρα τους. Αρχίζουν να κάνουν και πάλι σχέδια για τον εαυτό τους. 

*Για περισσότερες πληροφορίες για τη ΝΑΟΜΙ Ecumenical Workshop for Refugees: www.naomi.gr | e-mail: naomi.thess@gmail.com | E-shop: https://shop.naomi.gr/ | FB: @NAOMIPROJECT1 | ΤΗΛ.: 2311 243415 | Πτολεμαίων 29 Α , 54630 Θεσσαλονίκη, 6ος όροφος