Νέο Παιδιατρικό Φιλύρου και παλιές «φαβέλες»

Λέξεις / Εικόνες: Κοστί Νευμά

Ένα από τα αγαπημένα επικοινωνιακά τρικ των νεοφιλελεύθερων πολιτικών είναι αυτή του κοντράστ των ποιοτήτων. Πρέπει να δείχνεται με πειστικό τρόπο το τι καταφέρνουν οι «πετυχυμένοι» σε αντίθεση με τους παρίες της ζωής. Είναι το διάσημο δίδυμο του λιονταριού και της ζέβρας.

Πριν τρεις μήνες επισκέφτηκαν τον χώρο ανέγερσης του Παιδιατρικού Νοσοκομείου στο Φίλυρο ο Πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης συνοδευόμενος από κλιμάκιο υπουργών, μεταξύ άλλων του Υπουργού Υγείας κ. Γεωργιάδη, όπου δήλωσε «συγκινημένος».

Από τον επιφανή Γενουάτη αρχιτέκτονα Renzo Piano, φημισμένο για την μεταφορά της μετα-δομιστικής Γαλλικής φιλοσοφικής σκέψης στην αρχιτεκτονική (βλ. Κέντρο Pompidou στο Παρίσι), επελέγη η τοποθεσία του άγνωστου ως τα σήμερα Οικισμού «Αγνάντι».

Να τονίσουμε πως ο ο Piano περιγράφοντας τις αρχές της αρχιτεκτονικής του για το Pompidou είπε πως αυτή πιστεύει «ότι πρέπει να προάγει την κοινότητα και να μοιράζεται αξίες». Επηρεασμένος από την φιλοσοφική σκέψη του G. Deleuze υιοθετεί την αγωνία για μια αρχιτεκτονική που θα μπορεί να σχεδιάζει για να παράγει κοινωνικές συνδέσεις.

Η επιλεγείσα περιοχή, πριν την απελευθέρωση από τους Οθωμανούς, αποτελούσε εκδρομικό προορισμό για την Εβραϊκή κοινότητα των Χασιδητών της Θεσσαλονίκης. Με βάση μάλιστα ενημέρωση του δασαρχείου Θεσσαλονίκης, οι Σαλονικιοί Εβραίοι είχαν αγοράσει οικόπεδα στην περιοχή (μια άλλη αθέατη και ανεξερεύνητη πληγή).

Οι σημερινοί ελάχιστοι κάτοικοι του Οικισμού, περί τις 80 οικογένειες, στην πλειονότητα τους υπέργηροι και μικρής οικονομικής επιφάνειας, ζουν στο «Αγνάντι» και αγωνίζονται την τελευταία 40 ετία για να βελτιώσουν την ήδη καθημαγμένη ποιότητα της ζωής τους. Μια μικρή περιήγηση στον Οικισμό δίνει την εικόνα αυτού που όλοι γνωρίζουμε ως βραζιλιάνικες «φαβέλες». Ο κύριος αγώνας τους τριάντα χρόνια τώρα είναι να γίνει η ασφαλτόστρωση του κεντρικού άξονα που διασχίζει τον Οικισμό τους μήκους 1200 μέτρων.

Κατά το παρελθόν έχουν βιώσει τραγικά συμβάντα, όπως να μην μπορεί να προσεγγίσει νεκροφόρα για να παραλάβει το σκήνωμα νεκρού, ή ασθενοφόρο ασθενή ή τα παιδιά τους να πάνε στο σχολείο και οι ίδιοι στις δουλειές τους στις κακοκαιρίες.

Έτσι οι κάτοικοι αγκάλιασαν την προοπτική του Νοσοκομείου στον τόπο τους και με ιωβηλαία υπομονή επί ένα χρόνο ακούν το σφυροκόπημα από το σπάσιμο των βράχων, ενώ εισπνέουν τόνους σκόνης από τις δεκάδες βαρέλες της Interbeton καθημερινά όταν αυτές διασχίζουν επί 24ωρο τον χωματόδρομο του Οικισμού τους. Όταν ο εκπρόσωπος του συλλόγου τους στην τελευταία ενημέρωση του Ιδρύματος Νιάρχος παρακάλεσε για την διευθέτηση του τελευταίου προβλήματος, η υπεύθυνη του ομίλου ΑΚΤΩΡ «επιδεικνύοντας τον βαθμό ενσυναίσθησής της και την υγιεονομική της ευαισθησία, μια και η εταιρεία της είναι ο ανάδοχος που κατασκευάζει το Νοσοκομείο», απάντησε: «του χρόνου δεν θα έχετε σκόνη!». Σε απλά ελληνικά, «όσες ζέβρες επιζήσετε δεν θα ταλαιπωρείστε από του χρόνου με την σκόνη ημών των λιονταριών!» Έχει σημασία το αν καταπατούν την ενυπόγραφη δέσμευση τους κατά την ανάληψη του έργου να μην σηκώνεται σκόνη;

Στον ξεσηκωμό των κατοίκων πριν δύο χρόνια, και πριν καν πέσουν τα θεμέλια του Παιδιατρικού, ο Δήμαρχος Πυλαίας-Χορτιάτη και Προέδρος της Περιφερειακής Ένωσης των Δήμων της Κεντρικής Μακεδονίας κ. Ι. Καϊτετζίδης εγίνε αυτόπτης μάρτυρας στις 11/07/2023 της κατάστασης δεσμευόμενος για την επίλυση του προβλήματος.

Παρόλαυτα οι Τεχνικές Υπηρεσίες του Δήμου και ο προϊστάμενος τους ροκανίζουν συστηματικά τον χρόνο προτεραιοποιώντας άλλα έργα. Αναβάλλουν την σύνταξη μιας τοπογραφικής μελέτης την οποία ζητά το Δασαρχείο έτσι ώστε να δρομολογηθεί το έργο. Απροκάλυπτη χλεύη για τους «πολίτες-ζέβρες». Και όλα αυτά με επανειλημμένα εκπεφρασμένη την θέληση της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, αλλά και του Δασαρχείου Θεσσαλονίκης για συνδρομή στην διευθέτηση του θέματος. Σε αυτό το αδιέξοδο ο σύλλογος του Οικισμού απευθύνθηκε στο Ίδρυμα Νιάρχος για την ανάληψη της τοπογραφικής μελέτης.

Η απάντηση την οποία έλαβε; μια θορυβώδης εκκωφαντική «σιωπή» απαξίωσης. Πως όχι; Τα προβλήματα στα οποία σκοντάφτει, είτε η ανέγερση του Παιδιατρικού, είτε η ασφαλτόστρωση του κεντρικού δρόμου λύνονται με ταχύτητες φωτός για τους «πολίτες-λιοντάρια»! Φαίνεται πως ενώ ο Renzo Piano σχεδιάζει συμπεριληπτικές πτυχώσεις στα κτίριά του ακολουθώντας την λογική του Minor-Architecture το οποίο στέκεται απέναντι σε ιεραρχίες «λιονταριών και ζεβρών», στην καθ’ ημάς κοινωνική γεωγραφία οι δωρητές, οι κατασκευαστικές εταιρείες και οι δημόσιες τεχνικές υπηρεσίες συντηρούν τον προμοντέρνο Οθωμανισμό, απλά ψεκάζοντάς τον με το νεοφιλελεύθερο άρωμα του κυνισμού τους.

Το νεοφιλελεύθερο failed state αδυνατεί ακόμη να δει πως ο εξωστρακισμός των φτωχών και των φαβέλων από την εικόνα του πτυχωτικού κτίσματος του Piano μοιάζει αδύνατος, ίσως πολύ πιο αδύνατος από την ασφαλτόστρωση 1500 μέτρων…χωματόδρομου. Γιατί; Διότι όπως ο ίδιος διακηρύσσει «η έμπνευση μου πηγάζει από το έδαφος (land)», και το κτίριο του Νοσοκομείου προκύπτει μέσα από το έδαφος του οικισμού «Αγνάντι».

Πιο απλά δεν υπάρχει αρχιτεκτονικά το Παιδιατρικό δίχως τον Οικισμό, είναι ένα σώμα, όσο κι αν εμφαντικά τοποθετήθηκε η πινέζα απομόνωσής του από το Google Map.

Εφόσον τα «λιοντάρια» προέκριναν την συμπεριλιπτική προσέγγιση του Renzo Piano επέλεξαν όλο το οικοσύστημα από το οποίο προκύπτει, είτε τους αρέσει, είτε όχι. Ένα όμως αμείλικτο ερώτημα τίθεται: πόσο ικανοί είναι να την υπηρετήσουν; Ο Piano γράφει, πως «architects spend an entire life with this unreasonable idea that you can fight against gravity», αλλά στον λόφο του ανεγηρόμενου Ασκληπιείου μοιάζει να κάμπτεται και να νικιέται η αρχιτεκτονική του από την «βαρύτητα» ενός σχεδόν αλγοριθμικού κυνισμού…

*Ο Κοστί Νευμά είναι Διδάκτορας Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Γλασκόβης και Πρόεδρος του Συλλόγου «Οικισμός Αγνάντι»