Ο «Αγαπητός» της ζάχαρης

Του Κωστή Ζαφειράκη

Να είσαι ο Πανοραμίξ της ζάχαρης και να σε λένε «Αγαπητό» ε, δε θέλει και πολλά για να γράψεις γλυκιά ιστορία: η μοίρα είχε μιλήσει για σένα προτού την πάρεις χαμπάρι. Ο Κωστής Ζαφειράκης γράφει για τον άνθρωπο που μας έμαθε να σβήνουμε κεράκια πάνω σε τούρτες Disney.

Από το Γομάτι στην Θεσσαλονίκη «Αν δεν έχεις φάει 300 Μαρκησίες και 400 Ευφροσύνες από τον Αγαπητό, δεν είσαι Θεσσαλονικιός» έλεγε κάποτε η Μαλβίνα Κάραλη, ενισχύοντας την άποψη, ότι η Θεσσαλονίκη εκτός από τα «καλύτερα παιδιά» βγάζει και τα «καλύτερα γλυκά». Η ιστορία ξεκινάει στο Γομάτι της Χαλκιδικής, το 1905, τη μέρα που γεννιέται ο Αγαπητός Βαλογιώργης. Χάνει τους γονείς του και μετακομίζει, στα 12 του, στην Θεσσαλονίκη, όπου εργάζονται τα μεγαλύτερά του αδέλφια. Για να μην επιβαρύνει οικονομικά τους δικούς του, αρνείται να συνεχίσει το σχολείο και πιάνει δουλειά. Νύχτα-μέρα στο μεροκάματο. Πότε σ’ ένα ψητοπωλείο, πότε στο ζαχαροπλαστείο ενός συγγενή, κοντά στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, πότε σ’ ένα παντοπωλείο, στην οδό Ιουλιανού. Είναι η εποχή της μεγάλης πυρκαγιάς (1917) που ρήμαξε την πόλη.

Τα πρώτα γλυκά βήματα Το πρώτο του σπίτι, περιστερώνας στο εμβαδόν του, ήταν πίσω από την Ροτόντα. Η πρώτη του σοβαρή δουλειά; Τεχνίτης στην σοκολατένια αυτοκρατορία του «Φλόκα». Έντιμος και εργατικός, ο Αγαπητός κερδίζει πολύ γρήγορα την εμπιστοσύνη του Φλόκα, ο οποίος του προσφέρει για στέγη το πατρικό του, πίσω ακριβώς από το Πειραματικό Σχολείο. Ο Φλόκας ήταν πάντα δίπλα του. Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όσο καιρό ο Αγαπητός βρισκόταν στο μέτωπο (γύρισε από την Αλβανία στην Θεσσαλονίκη με τα πόδια), ο μισθός του έτρεχε κανονικά, για να μην υποφέρουν η γυναίκα του και τα παιδιά του- τους φρόντιζε προσωπικά ο ίδιος ο Φλόκας. Κι όταν μετά την Κατοχή αποφασίζει να ξεκινήσει τον προσωπικό του θρύλο, ο Φλόκας είναι ο πρώτος που τον σπρώχνει να ακολουθήσει το μεράκι του και να ανοίξει φτερά. Φτερά καραμελωμένα.

Το μυθικό ροδίνι Η ζωή του αλλάζει. Στο επόμενο του σπίτι, στο Κουλέ Καφέ της Άνω Πόλης, μπαίνει γαμπρός. Παντρεύεται το 1928. Το πάθος του για την ζαχαροπλαστική, ωκεανός. Για να  συντηρήσει την οικογένειά του δουλεύει ασταμάτητα ακόμα και στο σπίτι του. Φτιάχνει τα πρώτα του αριστουργήματα, τα μεγάλα ατού της μελλοντικής του επιχείρησης, όπως το μυθικό ροδίνι και την αφράτη σαντιγί, φτιαγμένη από κρέμα γάλακτος και καραμέλα- τα εγγόνια του δεν έχουν προσθέσει στη παλιά συνταγή ούτε κόκκο ζάχαρης παραπάνω. Η πάστα αμυγδάλου και η κρέμα βουτύρου, είναι τα βασικά συστατικά της τέχνης του. Προμηθεύει με γλυκά δυο τρία ζαχαροπλαστεία της πόλης, προετοιμάζοντας αλάργα-αλάργα το δικό του καραμελέ άλμα. Μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, με δανεικά χρήματα, 50 λίρες, νοικιάζει το μαγαζί στην οδό Τσιμισκή 57- εκεί όπου βρίσκεται σήμερα το Massimo Dutti. Βάζει για πάγκο μια παλιά ντουλάπα, βγάζει τραπεζάκια έξω και κάνει εγκαίνια. Το ζαχαροπλαστείο «Αγαπητός» είναι, μετά το βιβλιοπωλείο «Μόλχο» (που δεν υπάρχει πλέον), το δεύτερο αρχαιότερο κατάστημα πάνω στην Τσιμισκή. Το 1987, από το 57 της Τσιμισκή, μετακομίζει στο 53, κι αργότερα, στη γωνία Τσιμισκή με Βενιζέλου.

Τραπεζάκια έξω, στην Τσιμισκή Στο παλιό ζαχαροπλαστείο της Τσιμισκή, κοσμοσυρροή. Τα τραπεζάκια φτάνουν ως την Αγίας Σοφίας, τα ζευγαράκια ξημερωβραδιάζονται μέσα στα σιρόπια, η κοσμική Θεσσαλονίκη βρίσκει νέο στέκι κι αρχίζει σιγά- σιγά να υφαίνεται ο θρύλος. Όλη η οικογένεια είναι στο πόδι για να προλαβαίνουν τις δουλειές. Η γυναίκα και η πεθερά του Αγαπητού πλένουν πιάτα στο μαγαζί, ο ίδιος δουλεύει 20 ώρες τη μέρα, δοκιμάζοντας συνταγές, φτιάχνοντας αθάνατα προφιτερόλ, δοξασμένες μαρκησίες, ροδίνια και άλλα 300 περίπου διαφορετικά γλυκά. Τα παιδιά του μεταφέρουν τα ταψιά για ψήσιμο στους φούρνους του Βαρδάρη και της Διαγωνίου. Σκεφθείτε την εικόνα, βάλτε και για σκηνοθέτη τον Ζακ Τατί κι έχετε έτοιμο το φιλμ. Φήμες λένε ότι στο «καλό ταμείο» του ζαχαροπλαστείου, συμβάλλουν και οι ανταγωνιστές που μπαινοβγαίνουν (είτε οι ίδιοι, είτε οι κατάσκοποι τους) ιδρώνοντας να ανακαλύψουν τι βάζει μέσα στα γλυκά του ο μπαγάσας… Ποδοσφαιριστές και μπασκετμπολίστες του Ηρακλή συχνάζουν εδώ, μιας και ο Αγαπητός είναι ορκισμένος Ηρακλειδέας. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη, ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ ήταν σταθεροί στις σχέσεις τους με τον «Αγαπητό», όπως και ο Κώστας Καραμανλής, από τα φοιτητικά του χρόνια. Στον «Αγαπητό» κλείνονται πολιτικές, καλλιτεχνικές και άλλες συμφωνίες. Λίγη ζάχαρη βοηθάει πάντα το μυαλό να πάρει στροφές.  

Η «Ευφροσύνη» ήταν υπαρκτό πρόσωπο Ταξιδεύοντας συχνά στο Παρίσι, ο γιος του Δημήτρης, μπαίνει με φόρα και με καινούργιες ιδέες στην επιχείρηση. Με δική του πρωτοβουλία, αλλάζουν οι συσκευασίες των γλυκών- από το αρχαίο χάρτινο σκαφάκι περνάμε στο κουτί που δημιουργεί, στα μέσα της δεκαετίας του ΄70, νέα κοινωνικά ήθη: τα γλυκά, τυλιγμένα, πλέον, σε καλαίσθητες συσκευασίες, προσφέρονται και ως δώρα. Η Θεσσαλονίκη μαθαίνει την «Ευφροσύνη», ένα σοκολατένιο θαύμα, αφιερωμένο στην Ευφροσύνη Σαμαρινοπούλου (έμενε στο διαμέρισμα κάτω από την οικογένεια του Αγαπητού, στην οδό Θ. Σοφούλη), η οποία σ’ έναν απογευματικό καφέ στο σπίτι της, σερβίρει «κάτι μικρό που έφτιαξα, έτσι για να σας γλυκάνω», χωρίς να έχει ιδέα ότι πάει πρόσω ολοταχώς για θρύλος.

Οι τούρτες Spiderman Με την κατακόρυφη άνοδο στις πωλήσεις των γλυκών (τα περίφημα πακέτα), το καφενείο καταργείται και ο «Αγαπητός» εδραιώνεται ως το βάλσαμο στην υπογλυκαιμία. Το επόμενο μεγάλο βήμα, είναι οι παραμυθένιες τούρτες γενεθλίων με σχέδια από καρτούν και παιδικά παιχνίδια. Πόσα και πόσα πιτσιρίκια δεν ξεροσταλιάζαμε ώρες ατελείωτες στις βιτρίνες του Αγαπητού, μπροστά στον Spiderman και την Barbie; Βγαίναμε και φωτογραφίες μπροστά στα νέα «μνημεία». Οι τούρτες υπερθέαμα γίνονται το καινούργιο έθιμο. Σάλος ξεσπάει επίσης και με τα σοκολατάκια-μικρά γλυπτά.

«Αγαπητός»- το μουσείο Η επιθυμία του παππού Αγαπητού να υπερβεί τα σύνορα της Θεσσαλονίκης, γίνεται πραγματικότητα. Του έτρωγαν τα αυτιά οι Αθηναίοι φίλοι του, κι ευτυχώς, πρόλαβε τα εγκαίνια του πρώτου ζαχαροπλαστείου στο Σύνταγμα. Την επόμενη φορά, που θα μπείτε στο κατάστημα της Τσιμισκή, κατεβείτε στο υπόγειο, στο μικρό μουσείο με τα σκεύη και τις σημειώσεις του Πανοραμίξ παππού, που γλύκανε με τα χεράκια του την ιστορία της πόλης.

Υ.Γ. Από την Πρωτοχρονιά του 2002 που ο παππούς, Αγαπητός Βαλογιώργης θα φύγει από τη ζωή σε ηλικία 97 ετών, τα ηνία της επιχείρησης κρατούν τα τρία εγγόνια, οι Θεόδωρος, Αγαπητός και Αλέξης. Οι τρεις κληρονόμοι θα δημιουργήσουν αλυσίδα 11 καταστημάτων και μία γκάμα 500 προϊόντων. Θα στραφούν επίσης και στην ανάπτυξη του «Αγαπητού» μέσω franchising. Τα επιχειρηματικά ανοίγματα, όμως, η κρίση και ο ανταγωνισμός θα οδηγήσουν σε χρεωκοπία. Από τις 28/7/2005 η εταιρεία Μαρία Βαλογιώργη Μονοπρόσωπη Ε.Π.Ε.  (ιδιοκτησία του πρωτότοκου υιού του ιδρυτή Αγαπητού, Αθανασίου Βαλογιώργη αλλά και της εγγονής του ιδρυτή Αγαπητού, Μαρίας Βαλογιώργη) με τον διακριτικό τίτλο «Αγαπητός  Άριστον», που εδρεύει στη Παύλου Μελά 6 περιοχή Λευκού Πύργου έχει διαχωριστεί νομικά και οριστικά από τα υπόλοιπα καταστήματα που έχουν ως διακριτικό τίτλο το «Αγαπητός Γαστρονομία Α.Ε.». Τον Οκτώβρη που μας πέρασε ο 44χρονος εργοδότης της εταιρείας «Αγαπητός Γαστρονομία», Αγαπητός Βαλογιώργης, οδηγήθηκε τον εισαγγελέα Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης για μη καταβολή ασφαλιστικών εισφορών στο ΙΚΑ για μη καταβολή ασφαλιστικών εισφορών στο ΙΚΑ ύψους 154.877,36 ευρώ. Τα προβλήματα για την Αγαπητός Γαστρονομία Α.Ε. ξεκίνησαν τα τρία τελευταία χρόνια, στην αρχή της οικονομικής κρίσης, με αποτέλεσμα να οφείλει δεδουλευμένα στους εργαζομένους και να αυξάνονται τα υπέρογκα χρέη προς τους προμηθευτές. Σε πτώχευση κηρύχθηκε και επισήμως με την απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης (24090/22-11-2013) η “Αγαπητός Γαστρονομία Α.Ε.”, αφού το δικαστήριο δεν έκανε δεκτό το αίτημα περί ανασυγκρότησης της «Αγαπητός Γαστρονομία» για την ένταξή της στο άρθρο 107 του Πτωχευτικού Κώδικα, θεωρώντας ότι ο σχεδιασμός της διοίκησης για τη διάσωση της εταιρείας δεν ήταν επαρκής.

Σήμερα εργαζόμενοι της παλαιάς εταιρίας που πτώχευσε και νέοι ιδιοκτήτες της εταιρίας Αγάπη ΙΚΕ, διατηρούν πλέον κατάστημα στη γωνία Τσιμισκή και Βενιζέλου.