Ο Χάρτης της πόλης: Πλατεία Άθωνος

Πλατεία, ώρα 8:30 π.μ.

Όταν ήμουν παιδί κάθε Σάββατο πρωί παίρναμε με τον πατέρα μου το λεωφορείο, κατεβαίναμε στάση Ερμού και πηγαίναμε στην Άθωνος. Ένας φίλος του είχε ένα χρωματοπωλείο στην αρχή της Καστριτσίου και ενώ εκείνοι έπιναν το καφεδάκι του Σαββάτου εγώ έβρισκα την ευκαιρία να το σκάσω στην πλατεία. Χωρίς να έχω ανακαλύψει σε κείνα τα χρόνια το Μοδιάνο ή την πλατεία Εμπορίου είχα την αίσθηση πως αυτή η γειτονιά ήταν η καρδιά της πόλης. Κοιτάζω την πλατεία είκοσι πέντε χρόνια μετά και ελάχιστα πράγματα είναι ίδια στο πέρασμα του χρόνου. Το χρωματοπωλείο του Κοσμά έγινε βιβλιοπωλείο νομίζω, η ντίσκο λίγο παραπέρα έκλεισε αφού στην παρακμή της φιλοξένησε χορούς φιλιππινέζων και τους μεταφορείς που έδιναν το χρώμα στην πλατεία τους βρίσκεις πια μονάχα πολύ πρωί. Μια κανονική μέρα στην Άθωνος ξεκινά με μια βόλτα στα ετερόκλητα μαγαζιά που την έχουν κατακλύσει και τελειώνει με στάση φαγητού σε ένα από τα δεκάδες ίδια φαγάάδικα, βαφτισμένα με ονόματα λαϊκής ποίησης.

Ραγιάν, ώρα 10:00 π.μ.

Πόντιοι όλου του κόσμου ενωθείτε, έλεγε παλιά το σλόγκαν στη βιτρίνα. Έρχομαι εδώ γιατί είναι το μόνο μέρος που βρίσκω σπιτικά ποντιακά πράματα. Στη βιτρίνα πίτες, βαζάκια και αναμνήσεις από εποχές που οι φυλές της πόλης είχαν τα δικά τους στέκια. Τα μαγαζιά με ονομασία προέλευσης, τα κρεοπωλεία με ντόπια κρέατα από τους τόπους καταγωγής, τα καφενεία που μαζεύονταν συγχωριανοί. Λίγο παραπέρα ένα κηροπωλείο. Στα στενά της πλατείας βρίσκεις ακόμα τα πιο παράξενα πράγματα. Από κανναβούρι για τα πουλιά μέχρι ψιλό γλασέ. Ρύζι χύμα, βότανα παντός είδους, πλιγούρι, μέλι θυμαρίσιο. Μελισσοβότανο να πάρεις, μου λέει ένας ηλικιωμένος καθώς με βλέπει σκυμμένο πάνω από τα σακιά με τα χρωματιστά βοτάνια. Άκου με και ξέρω. Οι πιο τακτικοί θαμώνες της πλατείας τα πρωινά είναι ηλικιωμένοι που έρχονται από όλη την πόλη να πάρουν πράγματα που δεν βρίσκεις αλλού. Από παράξενους σπόρους μέχρι περιστέρια. Όταν κάηκε η πόλη το 17 οι αρχιτέκτονες που σχεδίασαν ξανά την πόλη προέβλεψαν την περιοχή από την αγορά Βλάλη μέχρι την Άθωνος για την εγκατάσταση μικρών επιτηδευματιών που έστησαν εδώ τα μαγαζάκια με τα προϊόντα που δεν συναντάς αλλού. Στη γωνία πουλάνε γλυκά του πάθους. Νομίζω πως θα τα τιμήσω φεύγοντας. Τα ονόματα εδώ έχουν βαλθεί να σε ξεγελάσουν.

Δρομίσκοι εξόδου, ώρα 2:00 μ.μ.

Η Άθωνος μια πλατεία με διέξοδο σε εντελώς διαφορετικούς δρόμους αποκαλύπτει το παλιό και το νέο πρόσωπο της πόλης. Όταν ονομάστηκε η Οδός Καρόλου Ντηλ το 1920, ο ίδιος ο Κάρολος Ντηλ παρευρέθηκε. Μια νέα εποχή ξεκινούσε για την πλατεία και τα πρακτορεία λεωφορείων που βρίσκονταν εκεί σύντομα έπαιρναν το δρόμο προς την άκρη της πόλης. Από τα χρόνια εκείνα, τα μικρά κτίσματα επιβίωσαν, αναμορφώθηκαν και σκεπάστηκαν με ένα παράξενο σκέπαστρο που έδωσε στην πλατεία μια νέα όψη. Η έξοδος στην Ερμού, την Εγνατία ή την Αγίας Σοφίας δίνει την μοντέρνα εκδοχή της πόλης. Η πορεία προς την Αριστοτέλους είναι η στάση στο χτες. Οι φυλές της Άθωνος, μιας πλατείας με μικρή ιστορία και μεγάλο μέλλον είναι εντελώς ανόμοιες τη μέρα και τη νύχτα. Όσοι ψωνίζουν στα ψάθινα καρέκλες σκηνοθέτη και καλάθια, κοσμήματα και κεραμικά διαφέρουν από τους παλιούς που επιμένουν στα φλισκούνια και όσα έμαθαν από τους γονείς τους. Όλοι μαζί παντός συναντιούνται τις νύχτες στις ταβέρνες που σταδιακά εξοβέλισαν την παραδοσιακή χρήση της πλατείας και τη μεταμόρφωσαν σε μια ακόμα διασκεδασούπολη τύπου λαδάδικων.

Μεζεδοπωλείο, ώρα 9:30 μ.μ.

Καθώς περνάς από τα στενά της πλατείας διάφορα χέρια σε αρπάζουν στην κυριολεξία. Σχεδόν σε τραβούν σε τραπέζια που έχουν στρωθεί για σένα. Η βιομηχανία του φαγητού στην πλατεία την έχει μετατρέψει σε ένα hot προορισμό για κείνους που δεν έχουν και πολύ μεγάλες απαιτήσεις, είτε αισθητικές, σε ότι αφορά το χώρο, είτε γαστριμαργικές. Έλα σε μας, έχουμε αυθεντικά βολιώτικα πιάτα, πουθενά δεν θα τα βρεις, μου λέει σαν να ερμηνεύει ρόλο ένας από τους κράχτες της πλατείας. Κοιτάζοντας στα τραπέζια βέβαια διαπιστώνεις πως αυτά που δεν θα έβρισκες πουθενά τα έχει πανομοιότυπα σε όλα τα τραπέζια, όλων των μαγαζιών. Ερχόμαστε εδώ γιατί είναι φτηνά, δεν μας τρελαίνει το φαί αλλά δεν μπορούμε να πάμε στα μοδάτα εστιατόρια, μου λέει ένας φοιτητής. Η Άθωνος, το Μπεζεστένι και τα Λαδάδικα μια νοητή γιγαντιαία Ντίσνεϊλαντ του φαγητού δίνει τη μάχη της στα σουτζουκάκια και τις κροκέτες. Μια μάχη δίχως ξεκάθαρο νικητή, αφού το θολό μυαλό από το φτηνό χύμα κρασί δεν μπορεί να απονείμει εύσημα. Η βουή από τα γέλια μιας παρέας σε ένα γωνιακό τραπεζάκι διαλύει τις ψευδαισθήσεις.

Καρόλου Ντιλ, ώρα 2:30 π.μ.

Ένα σκουπιδιάρικο μαζεύει τις μαύρες σακούλες. Ένα τρίκυκλο έχει έρθει από νωρίς για να πιάσει θέση. Κοιτάζω ψηλά τις πολυκατοικίες, πίσω από τα λιγοστά φωτισμένα παράθυρα λάμπει το υπνωτικό μπλε της τηλεόρασης. Η πλατεία είναι σχεδόν έρημη. Το υπερυψωμένο πλακόστρωτο της μοιάζει με σκηνή που δεν παίζει κανείς. Χαζεύω το κτήριο “Παρακαταθηκών και Δανείων” κατεβαίνοντας. Ένα ζευγάρι φιλιέται έξω από την πόρτα του, σε ένα σκηνικό που θα μπορούσε να είναι και ταινία του Φελίνι.

*Οι φωτογραφίες είναι της Ελένης Βράκα