Ο Χάρτης της Πόλης: Τα Παλαιά Σφαγεία

της Κύας Τζήμου

Εικόνες: Θανάσης Σταθόπουλος

Στις  17 Οκτωβρίου του 1896 (χρονιά των Πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων  της Αθήνας), το δημαρχιακό συμβούλιο της Θεσσαλονίκης μετά από 3 πολύωρες συνεδριάσεις αποφασίζει μια σειρά δημόσιων έργων για τη βελτίωση των έργων υποδομής της πόλης. Μεταξύ αυτών είναι και η κατεδάφιση των Παλιών Σφαγείων και η ανέγερση νέων.  Ο Δήμος για την κατασκευή των Νέων Σφαγείων διέθεσε 3.000 τουρκικές λίρες και το έργο ξεκίνησε εντός του έτους σε παραθαλάσσια θέση κοντά στην περιοχή Μπες Τσινάρ και ολοκληρώθηκε το 1897. Πρόκειται για ένα εκλεκτικιστικό κτίριο, απόλυτα συμμετρικό, μονόχωρο, κατασκευασμένο σύμφωνα με τα τότε ευρωπαϊκά πρότυπα. Η στέγη είναι μεταλλική, αποτελούμενη από ζευκτά ειδικής μορφής, τύπου Polonceau, σύμφωνα με την τρέχουσα για την εποχή οικοδομική τεχνολογία. Η κεντρική αίθουσα του κτιρίου χωρούσε 350 ζώα, που σφάζονταν σε 10 ρείθρα. Τα Δημοτικά Σφαγεία λειτούργησαν μέχρι τον σεισμό του 1978, οπότε και υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Μετά την αποκατάστασή τους, τον Ιούνιο του 1980, άρχισαν και πάλι να λειτουργούν μέχρι το 1988 οπότε και κρίθηκε ασύμφορη η λειτουργία τους. Μετά το 1990 λειτούργησαν μαζί με το νεώτερο κτίριο που υπάρχει στον περιβάλλοντα χώρο σαν δημοτικό αθλητικό κέντρο.

Το 1994 το κτίριο χαρακτηρίστηκε «έργο τέχνης και ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με τον περιβάλλοντα χώρο του, διότι αποτελεί αξιολογότατο δείγμα Βιομηχανικής Αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ου αιώνα».

Η εικόνα είναι πριν την έναρξη του έργου.

Η περιοχή αυτή, άλλοτε γεμάτη ζωή, ως τόπος φιλοξενίας παραγωγικών δραστηριοτήτων, κατέληξε σε έναν χώρο εγκαταλειμμένο και υποβαθμισμένο,  όπου δεν πατούσε άνθρωπος. Η πληροφοριακή πινακίδα που ήταν τοποθετημένη στην είσοδο του χώρου από το δήμο Θεσσαλονίκης ενημέρωνε μέχρι πριν λίγα χρόνια για τη λειτουργία στον χώρο του αθλητικού κέντρου των δυτικών συνοικιών, στο οποίο περιλαμβάνονταν μεταξύ άλλων αίθουσες ξιφασκίας και άρσης βαρών, καθώς και πίστα πατινάζ. Το κέντρο στεγαζόταν στο νεότερο κτίριο που υπάρχει προς την κατεύθυνση της 26ης Οκτωβρίου στον οικόπεδο των Σφαγείων αλλά και στο κυρίως διατηρητέο όπου λειτουργούσε γήπεδο μπάσκετ. Ωστόσο, η επισκεψιμότητα στην περιοχή αυτή ήταν εξαιρετικά χαμηλή, δεδομένου ότι τόσο τα κτίρια όσο και ο περιβάλλων χώρος βρίσκονταν σε κακή κατάσταση και δεν συντηρήθηκαν ποτέ. Για το νεότερο κτίριο αυτό υπάρχει μελέτη που αφορά στην κατεδάφισή του και την ανέγερση στη θέση του διώροφου αθλητικού κέντρου, σχέδιο το οποίο έχει ακυρωθεί όπως μας ενημέρωσε ο κ. Ανδρέας Κουράκης, αφού χαρακτηρίστηκε ασύμφορο οικονομικά.  Τελικά το κτίριο που υπάρχει στον περιβάλλοντα χώρο του διατηρητεόυ (έκτασης περίπου 9 στρεμμάτων) κατέληξε να χρησιμοποιείται ως αποθήκη της Αντιδημαρχίας Αθλητισμού.

Το βοηθητικό κτίριο στον αύλειο χώρο των Σφαγείων δεν έχει καμιά αρχιτεκτονική αξία και εφόσον η μελέτη που προβλέπει την αντικατάσταση του με διώροφο βιοκλιματικό αθλητικό κέντρο κρίθηκε ασύμφορη, ίσως θα έφτανε απλώς να κατεδαφιστεί, για να αναδειχτεί το διατηρητέο στην είσοδο από την 26ης Οκτωβρίου.

Τον Απρίλιο αναμένεται να ολοκληρωθούν οι εργασίες στο διατηρητέο κυρίως κτίριο των Δημοτικών Σφαγείων, που θα μετατρέψουν το παλιό βιομηχανικό κτίριο σε ένα σύγχρονο πολιτιστικό πολυχώρο. Το έργο της αποκατάστασης του διατηρητέου και της επανάχρησής του για πολιτιστικές δραστηριότητες έχει ενταχθεί και χρηματοδοτείται από το επιχειρησιακό πρόγραμμα «Μακεδονία-Θράκη» και τον άξονα προτεραιότητας «Αειφόρος ανάπτυξη και ποιότητα ζωής στην περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας». Το έργο, συνολικού προϋπολογισμού 1,7 εκ. ευρώ, άρχισε τον Ιανουάριο 2012 και μόλις ολοκληρωθεί θα έχει μεταμορφώσει το διατηρητέο κτίριο σε ένα αρχιτεκτονικό κόσμημα. Η αποκατάσταση γίνεται με τη συνεχή επίβλεψη της 9ης Εφορίας μνημείων με φυσικό επακόλουθο ορισμένες καθυστερήσεις στην εξέλιξη του έργου που αφορούν στην έγκριση των υλικών και των εργασιών σε κάθε βήμα.

Σύμφωνα με το σχεδιασμό της αντιδημαρχίας Αστικού Σχεδιασμού, Πολεοδομίας και Δικτύων στο διατηρητέο κτίριο και υποστηρικτικά στον αύλειο χώρο του θα οργανώνονται μουσικές συναυλίες νεότερων σχημάτων μουσικής έκφρασης, θεατρικές και αθλητικές παραστάσεις, χορευτικά δρώμενα, εκδηλώσεις του θεσμού των «Δημητρίων», εκθέσεις ζωγραφικής, αφίσας, φωτογραφίας και άλλα εικαστικά δρώμενα, καθώς και ομιλίες, παρουσιάσεις και διαλέξεις.

Με την ολοκλήρωση των έργων για τη στατική ενίσχυσή του και την αποκατάσταση της αισθητικής ταυτότητάς του το κτίριο των παλαιών δημοτικών σφαγείων θα φιλοξενήσει εκδηλώσεις της Ευρωπαϊκής Πρωτέυουσας Νεολαίας 2014.

Η αποκατάσταση του διατηρητέου κτιρίου των Δημοτικών Σφαγείων στα δυτικά της πόλης αναμένεται να φέρει ξανά ζωή και την ανθρώπινη παρουσία στην υποβαθμισμένη περιοχή που κάποτε έσφυζε από ζωή και βιομηχανική δραστηριότητα.

Η αμεση γειτνίαση του κτιρίου με το λιμάνι, θα προσφέρει μια υπέροχη θέα προς τους γερανούς του λιμανιού και τη θάλασσα μόλις πέσουν οι λαμαρίνες αποκατασταθεί και η περίφραξη του χώρου.

*Πηγή για την ιστορία του κτιρίου: Θεσσαλονίκη 1896 των Γιάννη Μέγα και Μανώλη Ανδριωτάκη, εκδ. Ζήτρος **Δείτε τα σχέδια της αποκατάστασης του διατηρητέου εδώ ***Και τα χαρακτηριστικά της μελέτης εδώ