Ο Χάρτης της πόλης: Βίλλα Μοδιάνο

Ο χάρτης της πόλης σήμερα σταματά κάπου στη Βασιλίσσης Όλγας. Στην άλλοτε γνωστή περιοχή των Πύργων ή των Εξοχών. Εκεί δηλαδή που εύποροι Θεσσαλονικείς διαφόρων εθνοτήτων όπως Έλληνες, Εβραίοι, Αρμένιοι, Τούρκοι κατασκεύαζαν τις επαύλεις τους. Κάπου εκεί, λοιπόν, για την ακρίβεια στο νούμερο 68 βρίσκεται το κεντρικό κτίριο του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας-Θράκης.

Πρόκειται για την έπαυλη που χτίστηκε γύρω στο 1906 από τον αρχιτέκτονα Ελί Μοδιάνο, γνωστό για την αγορά Μοδιάνο αλλά και για τον επιβατικό σταθμό στο λιμάνι. Ο Ελί Μοδιάνο, λοιπόν, χτίζει για τον τραπεζίτη Γιάκο Μοδιάνο και την οικογένειά του την «έπαυλη Μοδιάνο». Το κτίριο είναι γνωστό και με το όνομα «Παλαιό Κυβερνείο» μιας και φιλοξενούσε τον εκάστοτε Διοικητή Μακεδονίας και αργότερα τον Υπουργό Βορείου Ελλάδος.

Ο Ελί Μοδιάνο εμφανώς επηρεασμένος από τις σπουδές του στη Γαλλία, έφτιαξε ένα υπέροχο δείγμα εκλεκτικισμού με πολλές Art Nouveau λεπτομέρειες. Ειδικότερα, ο εκλεκτικισμός επιδεικνύεται στα κιγκλιδώματα και στα μεταλλικά θυρόφυλλα της κεντρικής εισόδου.

Το κτίριο αποτελείται από τέσσερα επίπεδα, συνολικής έκτασης 1200 τετραγωνικών μέτρων. Κάθε επίπεδο περιέχει στο κέντρο του ένα μεγάλο οκταγωνικό χώρο, περιμετρικά του οποίου αναπτύσσονται ασύμμετρα τα δωμάτια της έπαυλης. Η ασυμμετρία αυτή, δε θα μπορούσε να «κρυβόταν» στις όψεις, όπου προβάλλεται χαρακτηριστικά και αποτελεί δείγμα της εκλεκτικιστικής διάθεσης αλλά και της γραφικότητας του συνολικού ύφους αυτών των επαύλεων. Ένας διώροφος εξώστης στη νοτιοδυτική γωνία του κτιρίου με κίονες και τόξα στην περίμετρο προσδίδει μια καμπυλότητα στο κτίριο.

Η άρτια κατασκευή της έπαυλης την έκανε να ξεχωρίζει από τις άλλες, επειδή όχι μόνο ήταν σε πλεονεκτική θέση δίπλα στη θάλασσα, αλλά κυρίως επειδή απολάμβανε πλήρως τα οφέλη αυτής της θέσης όπως την απεριόριστη θέα στη θάλασσα.

Ωστόσο, ως κατοικία των Μοδιάνο το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ελάχιστα: το 1913, αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, αγοράστηκε από το ελληνικό δημόσιο και παραχωρήθηκε στη βασιλική οικογένεια, κατόπιν στο Γενικό Διοικητή Μακεδονίας, για να ξαναγίνει ανάκτορο για τον Γεώργιο Β΄, ο οποίος πρόσθεσε το 1937 το φυλάκιο στην ανατολική όψη. Κατά τη διάρκεια των επόμενων χρόνων εγκαταστάθηκαν εκεί διαδοχικά η Στρατιωτική Ιατρική Σχολή κι έπειτα η Ιερατική Σχολή. Τέλος, το 1970 ο Υπουργός Βορείου Ελλάδος παραχωρεί το κτίριο στο Λαογραφικό κι Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας.

Δυστυχώς, όλες αυτές οι αλλαγές των χρήσεων του κτιρίου επέφεραν συνεχείς αλλαγές και προσαρμογές, ενώ ακόμη κι ο διάκοσμος υπέστη σημαντική φθορά.

Γι’ αυτόν το λόγο έγιναν δύο αποκαταστάσεις στο κτίριο. Μία μεταξύ 1970-1972 και μία μεταξύ 1995-2000. Κατά τη διάρκεια της πρώτης έγινε η διαμόρφωση του κτιρίου σε Μουσείο, ενώ κατά τη δεύτερη επιστεγάστηκε το αίθριο του 3ου ορόφου και κατασκευάστηκε ο πύργος με το κλιμακοστάσιο διαφυγής στον ακάλυπτο. Εξαιτίας των καταστροφών και των αποκαταστάσεων η βόρεια πλευρά του κτιρίου δεν ακολουθεί τον ίδιο κατασκευαστικό αλλά κι αρχιτεκτονικό τύπο με τις υπόλοιπες όψεις.

Από το 1980 το κτίριο του Λαογραφικού κι Εθνολογικού Μουσείο είναι κηρυγμένο ως διατηρητέο μαζί με τον αύλειο χώρο του και στεγάζει μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις του ιδρύματος. Επίσης, διαθέτει βιβλιοθήκη-αναγνωστήριο, αλλά και αίθουσες όπου φιλοξενούνται εκπαιδευτικά προγράμματα του μουσείου. Ο κήπος του Μουσείου έκτασης 2500 τ.μ., ο μισός σχεδόν της αρχικής ιδιοκτησίας της έπαυλης Μοδιάνο, παραμένει ένας από τούς λίγους μεγάλους αύλειους χώρους της περιαστικής Θεσσαλονίκης των αρχών του 20ου αιώνα. Έτσι, πρόσφατα το Υπουργείο Πολιτισμού ενέκρινε τη χρηματοδότηση για την ανάπλασή του.

Επομένως, γίνεται αντιληπτό πως αρχιτεκτονική του, η αυλή του, η θέα του μα κυρίως οι πολιτιστικοί θησαυροί που φιλοξενούνται σ’ αυτό το μουσείο αποτελούν το τέλειο κίνητρο για να το επισκεφτείς!