Ο γρήγορος θάνατος των εμπόρων στο Καπάνι

Εικόνες: Μυρτώ Τούλα

Με αργούς ρυθμούς, προκαλώντας προβλήματα στα καταστήματα, προχωράει το έργο της αναβάθμισης της ιστορικής αγοράς Βλάλη – γνωστής στο ευρύ κοινό και ως Καπάνι – στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, όπως τονίζουν επιχειρηματίες της περιοχής.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία οικονομικά κατεστραμμένη περιοχή, η οποία έχει περάσει από διάφορες φάσεις. Οι άνθρωποι της έζησαν την οικονομική κρίση, τα lockdown λόγω της πανδημίας, αλλά και την αλλαγή της γενικότερης καταναλωτικής συμπεριφοράς (online shopping).

Βέβαια τώρα το μεγάλο ζήτημα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρηματίες είναι οι εξαιρετικά αργοπορημένοι ρυθμοί με τους οποίους προχωράει το έργο της ανάπλασης της ιστορικής αγοράς, που αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο δρόμος να μοιάζει με εργοτάξιο και ως εκ τούτου ο κόσμος να μην περνάει καν από το σημείο.

Η ζημιά της ανάπλασης

Πιο συγκεκριμένα οικογενειάρχες της οδού Ασκητού που διατηρούν χρόνια τα καταστήματα τους στον δρόμο αναφέρουν πως λόγω αυτών των εργασιών έχει χαθεί εντελώς η περατζάδα από το σημείο. Μάλιστα πολλοί είναι εκείνοι που ανοίγουν είτε πιο αργά τα καταστήματα τους είτε και καθόλου γιατί υπάρχουν ελάχιστα έσοδα.

Όπως αναφέρει ο κ. Θοδωρής, ιδιοκτήτης οικογενειακής επιχείρησης δεκαετιών, μετά το Πάσχα στις 18 Απριλίου οι εργασίες, που αυτή την ώρα βρίσκονται στην οδό Σπανδώνη, θα μεταφερθούν μπροστά από το κατάστημα τους στην οδό Ασκητού, με αποτέλεσμα να χρειαστεί να κλείσουν για άγνωστο χρονικό διάστημα που μπορεί να φτάσει μέχρι και τις 4-5 εβδομάδες, κρίνοντας από τους ρυθμούς που κινούνται οι εργασίες στον άλλο δρόμο.

«Εμείς πως θα ζήσουμε; Πως θα πληρώσουμε τους λογαριασμούς και τα έξοδα που τρέχουν; Θα έρθουν οι προμηθευτές και θα ζητήσουν τα χρήματα τους. Τι θα τους δώσουμε; Έχουμε οικογένειες και παιδιά να μεγαλώσουμε. Μας είπαν πως θα απαλλαχθούμε από τα δημοτικά τέλη αλλά αυτά τα 100-200 ευρώ δεν μπορούν να μας σώσουν όταν θα χρειαστεί να είμαστε κλειστά για τόσο καιρό» αναφέρει.

Όπως τονίζουν οι επιχειρηματίες της οδού είναι υπέρ της ανάπλασης καθώς αυτή θα δώσει νέα εικόνα στην περιοχή, όμως είναι αντίθετοι στο γεγονός πως εκείνοι ζημιώνονται της κατάστασης χωρίς να φταίνε κάπου.

«Φτάνουν οι ημέρες του Πάσχα, όπου η περατζάδα θα ήταν μεγαλύτερη και εμείς θα βγάζαμε κάτι παραπάνω, όμως με αυτή την εικόνα που υπάρχει τώρα ο κόσμος δεν θα έρθει από εδώ. Κατ’ αρχάς βλέποντας ένας άνθρωπος το προστατευτικό δίχτυ δεν υπάρχει περίπτωση να περάσει από εδώ», συμπληρώνει.

Σύμφωνα με τους ανθρώπους που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, οι εργασίες στο συγκεκριμένο σημείο γίνονται τουλάχιστον εδώ και 1,5 μήνα. 

«Δεν γίνεται να αποκλείουν έναν δρόμο και τους ανθρώπους που δραστηριοποιούνται εκεί για τόσο καιρό, χωρίς να υπάρχει απολύτως καμία αποζημίωση», δηλώνει καταστηματάρχης.

Από την πλευρά του ο Δήμος και ο Αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων, Εφραίμ Κυριζίδης αναφέρει ότι:

«Δεν γίνεται να γίνουν οι εργασίες ανάπλασης με τα καταστήματα μπροστά ανοιχτά. Έρχεται η ΕΥΑΘ αλλάζει τους αγωγούς αποχέτευσης, βάζει νέο δίκτυο νερού και ύστερα έρχεται ο Δήμος για τα ηλεκτρολογικά, για τα πλακόστρωτα κλπ. Είναι αδύνατον να είναι σε λειτουργία όταν γίνονται όλα αυτά. Δεν θα υπάρξει καμία αποζημίωση. Είναι η ανάπλαση, η ανακαίνιση της αγοράς, είναι προς το καλό των ιδιοκτησιών. Γι’ αυτό τον λόγο χωρίσαμε το Καπάνι σε πέντε τμήματα για να μην κλείσουμε ολόκληρη την αγορά και όπου ολοκληρώνονται οι εργασίες ανοίγουμε»

Στα χνάρια της Μοδιάνο και της ανάπτυξης…

Στα βήματα της ανακαινισμένης στοάς Μοδιάνο θέλει να βαδίσει, όπως φαίνεται, το Καπάνι, καθώς μετά από 25 χρόνια, που δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία συντήρηση, ο δήμος Θεσσαλονίκης υπέγραψε την σύμβαση για την υλοποίηση σειράς παρεμβάσεων που θα την αναβαθμίσουν.

Αυτό μπορεί να διαπιστωθεί και από το γεγονός πως δεν είναι λίγοι οι ιδιοκτήτες που επισκέπτονται τα καταστήματα και προειδοποιούν τους επιχειρηματίες ακόμα και με εξώσεις καθώς τα ενοίκια θα αυξηθούν μετά και την λειτουργία του Μετρό.

«Αυτό συμβαίνει σε αρκετά μαγαζιά καθώς οι ιδιοκτήτες προσδοκούν να βγάλουν όσα περισσότερα χρήματα μπορούν, έχοντας την ελπίδα πως η περιοχή θα αναβαθμιστεί», τονίζει επιχειρηματίας.

Επίσης η πώληση του εμβληματικού κτιρίου της Βενιζέλου από Ρώσους Αγοραστές θα δώσει νέα πνοή στην περιοχή και θα μεταμορφωθεί σε ένα σύγχρονο κτίριο γραφείων. Το κτίριο είναι γνωστό  γιατί ακριβώς από κάτω δολοφονήθηκε ο Γρηγόρης Λαμπράκης.

Στο βάθος όλων αυτών βρίσκεται βέβαια μια μαγική λέξη που χαρακτηρίζει τις περισσότερες πόλεις του πλανήτη πια: Gentrification. O περίφημος εξευγενισμός, με βίαιο τρόπο, με εξωραϊσμό μιας πλατείας ή η πεζοδρόμηση μιας οδού, που σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί ολοκληρωμένη αστική ανάπλαση, φέρνει αυξήσεις στις τιμές των ακινήτων, έξωση των παλιών παραδοσιακών επιχειρηματιών και κατοίκων και μετατροπή των περιοχών σε τουριστικό κυρίως φιλέτο. Η βίαιη αλλαγή είναι πια φανερή και σε αυτή τη γειτονιά καθώς ιδιοκτήτες ακινήτων αρνούνται να ανανεώσουν τα συμβόλαια προαναγγέλοντας εξώσεις ενώ οι εξαγορές γειτονικών κτιρίων από ξένα μεγάλα funds δείχνουν το δρόμο της γειτονιάς που σε λίγο δεν θα είναι πια το Καπάνι που γνωρίζαμε.

Για το τι ακριβώς συμβαίνει μιλάει στη Parallaxi, η αρχιτέκτονας Αθηνά Βιτοπούλου, η οποία αναφέρεται στο φαινόμενο του εξευγενισμού, στο τι συμβαίνει στο εξωτερικό, στο εάν μπορεί όλο αυτό να αποτραπεί στην περίπτωση της Αγοράς Βλάλης καθώς και στο ποιοι τελικά επωφελούνται και ποιοι ζημιώνονται από αυτή την βίαια αλλαγή.

«Τέτοιου τύπου επεμβάσεις, οι οποίες βασίζονται στην κληρονομία, στα αγγλικά ονομάζονται Heritage Led Regeneration projects, έχουν ως βασικό στοιχείο τους την μόχλευση στοιχείων της αστικής πολιτιστικής κληρονομιάς, ούτως ώστε αυτό να προκαλέσει ανάπτυξη.

Το κακό είναι ότι οι περισσότερες απ’ αυτές τις επεμβάσεις επειδή βάζουν ως κεντρικό στόχο την οικονομική ανάπτυξη, στο τέλος αυτό που καταφέρνουν είναι να απομακρύνουν σε μεγάλο βαθμό τους μέχρι τότε επιχειρηματίες, καταστηματάρχες, πολλές φορές και κατοίκους, που αυτό είναι το γνωστό Gentrification. Έχουν γίνει πάρα πολλές παρεμβάσεις τα τελευταία χρόνια και συνεχώς πολλαπλασιάζονται. 

Σε όλες τις περιπτώσεις τα ενοίκια είναι πιο ακριβά, οι καταστηματάρχες φεύγουνε. Χάνεται η αυθεντικότητα που είχε η περιοχή, όπως συνέβη και στην Αγορά Μοδιάνο ως προς τους καταστηματάρχες και τους καταναλωτές που απευθύνεται.

Ήταν δεδομένο πως αφού έγινε μια τέτοια επέμβαση στην «καρδιά της πόλης», αυτό θα παρασύρει και την γύρω περιοχή. 

Τέτοιου είδους αναπλάσεις θα πρέπει να γίνονται μέσα από μία συμμετοχική διαδικασία, ούτως ώστε να συμμετέχουν οι υπάρχοντες καταστηματάρχες και κάτοικοι για να μπορούν να δουν τις ανάγκες. Δεν είναι πως όσοι μένουν εκεί δεν θέλουν να αλλάξει κάτι, όλοι καταλαβαίνουν τα προβλήματα που υπάρχουν και τις ανάγκες αναβάθμισης του δημόσιου χώρου, όλοι θέλουν κάτι καλύτερο. Αλλά αυτό πρέπει να γίνεται με την τοπική κοινωνία. Όταν λαμβάνουμε υπ’ όψιν τα κοινωνικά χαρακτηριστικά της περιοχής, τις ανάγκες των επιχειρηματιών και το μυαλό μας είναι περισσότερο σε μία βιώσιμη επέμβαση και όχι μόνο στο κέρδος και στην οικονομική ανάπτυξη, τότε αυτές οι παρεμβάσεις έχουν λιγότερο αρνητικές επιπτώσεις. Κάτι που προφανώς στη Θεσσαλονίκη δεν συνέβη και ούτε πρόκειται να συμβεί.

Στο εξωτερικό επεμβάσεις αστικής αναγέννησης γίνονται εδώ και 40 χρόνια. Την τελευταία δεκαετία έχει γίνει μεγάλη στροφή σ’ αυτό που ονομάζεται Heritage Led Regeneration, γιατί έχει αποδειχθεί πως ελκύει τουρίστες οπότε δίνει μια ώθηση στην τοπική οικονομία και επίσης μ’ αυτό τον τρόπο διατηρείτε ο τοπικός χαρακτήρας. 

Ο εξευγενισμός αυτός στο Καπάνι δεν μπορεί να αποτραπεί πλήρως. Όμως αν είχε γίνει μία συνολική μελέτη και αν είχαν παρθεί μέτρα έτσι ώστε η διαδικασία να μην ήταν καθαρά βασισμένη στην ιδιωτική πρωτοβουλία, τότε θα μπορούσε να αποφευχθεί. Τώρα το μόνο που μπορεί να γίνει είναι να υπάρξει μια πολύ μεγάλη αντίδραση από την πλευρά της τοπικής κοινωνίας και τότε ίσως να καταλάβουν οι τοπικές αρχές πως κάτι πρέπει να κάνουν. 

“Ο εξευγενισμός οδηγεί στο γεγονός πως φεύγουν οι υπάρχοντες επιχειρηματίες και κάτοικοι και έρχονται άλλοι που είναι σε καλύτερη οικονομική κατάσταση. Ή ακόμα και ξένα μεγάλα funds”

Σίγουρα από όλο αυτό κερδίζουν οι ιδιοκτήτες των καταστημάτων, που αυξάνεται η αξία των ακινήτων τους καθώς και οι νέοι επιχειρηματίες που θα επενδύσουν στην περιοχή.»

Σύμφωνα με την μέτρηση της Parallaxi στο Καπάνι αυτή τη στιγμή υπάρχουν 38 κλειστά καταστήματα. Όπως εξηγεί επιχειρηματίας της περιοχής τα περισσότερα έκλεισαν την περίοδο του covid, ενώ το 20-25% έκλεισε λόγω εξώσεων.

Από την πλευρά του ο μεσίτης του Easy Home Real Estate, Κωνσταντίνος Κοσκίδης τονίζει ότι αυτή τη στιγμή η διαθεσιμότητα στην Αγορά Βλάλη είναι μεγάλη, η οποία όλο και αυξάνεται. 

«Δύσκολα κάποιος καινούργιος ενοικιαστής θα επιλέξει το συγκεκριμένο μέρος για να ανοίξει την επιχείρηση του, ενώ ακριβώς απέναντι η Αγορά Μοδιάνο, που είναι πολύ πιο σύγχρονη»

Αναφορικά με τις εξώσεις, ο ίδιος αναφέρει πως αυτές περισσότερο ίσως γίνονται σε πολύ παλιούς ενοικιαστές, οι οποίοι έχουν υπογράψει παλιά συμβόλαια με λίγα λεφτά.

«Οπότε η ιδέα της ανάπτυξης είναι το έναυσμα για εκείνους για να βγάλουν τους παλιούς ενοικιαστές και να προσπαθήσουν να μισθώσουν τα ακίνητα τους σε υψηλότερες τιμές»

Αναφορικά με τις τιμές των ακινήτων τη δεδομένη στιγμή ο κ. Κοσκίδης αναφέρει πως ένα κατάστημα 30-50 τ.μ με ημιυπόγειο 70-80τ.μ ( τα οποία συνήθως είναι σε άθλια κατάσταση) ενοικιάζεται περίπου στα 200-300 ευρώ. Βέβαια μεγάλο ρόλο στη τιμή παίζει η ακριβώς τοποθεσία, το αν βρίσκεται σε γωνία, σε ποιο κάθετο δρόμο είναι κλπ.

Σε ό,τι αφορά τη λειτουργία του Μετρό και τις αλλαγές που θα φέρει στην λειτουργία της αγοράς, ο μεσίτης εκφράζει την άποψη πως σίγουρα θα αυξηθεί ο τουρισμός. Βέβαια για εκείνον μεγάλες αυξήσεις σε τιμές των ενοικίων θα σημειωθούν κυρίως στα ανατολικά της πόλης (Καλαμαριά, Μαρτίου) και όχι τόσο στο κέντρο.

Η σύμβαση για την ανάπλαση της Αγοράς 

Τη σύμβαση για τη δημιουργία ανοιχτού κέντρου εμπορίου στο Καπάνι υπέγραψε στις 5 Σεπτεμβρίου του 2022, ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Ζέρβας, παρουσία του Αντιδημάρχου Τεχνικών Έργων και Βιώσιμης Κινητικότητας Εφραίμ Κυριζίδη και του τεχνικού συμβούλου Δημήτρη Μήτρου.

«Σε 18 μήνες ένα έργο περίπου δύο εκατ. ευρώ θα δώσει μια άλλη εικόνα σε μια ιστορική αγορά της πόλης και θα κάνει το κέντρο της Θεσσαλονίκης -είτε εμπορικό είτε τουριστικό- πολύ ελκυστικότερο», ανέφερε ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Ζέρβας. Όπως πρόσθεσε ο ίδιος, το εμπορικό κέντρο, που για δεκαετίες ήταν εγκαταλειμμένο, αλλάζει με σειρά παρεμβάσεων, μεταξύ των οποίων η αγορά Μοδιάνο αλλά και η ανάπλαση εμπορικών δρόμων γύρω από τους σταθμούς του μετρό, έπειτα από την ένταξη του Δήμου σε σχετικό πρόγραμμα του Ταμείου Ανάκαμψης.

Το έργο αφορά την ανάπλαση της αγοράς Βλάλη και συγκεκριμένα την περιοχή που περικλείεται από τις οδούς Εγνατία, Αριστοτέλους, Ερμού και Βενιζέλου. Όπως προβλέπεται, θα αναβαθμιστούν οι πεζόδρομοι Μενεξέ, Βλάλη, Σολωμού, Ασκληπιού, Χαλκέων, Κυδωνιάτη, Σπανδωνή, κ.ά., ενώ παράλληλα θα γίνουν ανακατασκευές πεζοδρόμων και οδών ήπιας κυκλοφορίας, δενδροφυτεύσεις και χρήση εφαρμογών έξυπνης πόλης.

Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) -Άξονας Προτεραιότητας «Ανάπτυξη επιχειρηματικότητας με Τομεακές προτεραιότητες»- του Ε.Π. «Ανταγωνιστικότητα Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία». Στο πλαίσιο κατασκευής του έργου, η ΕΥΑΘ πρόκειται να προχωρήσει στην αντικατάσταση των αγωγών αποχέτευσης ακαθάρτων και ομβρίων υδάτων με νέο αγωγό σύγχρονης τεχνολογίας, που θα έχει τη δυνατότητα εύκολου και άμεσου ελέγχου.

Η ιστορίας της Αγοράς 

Το όνομα «Καπάνι», προέρχεται από την τουρκική φράση Ουν-Καπάν, που σημαίνει αλευραγορά.

Η Αγορά Βλάλη είναι μία από τις παραδοσιακές αγορές της πόλης, που περικλείεται από πολυώροφες οικοδομές μεταξύ των οδών Εγνατίας, Αριστοτέλους, Ερμού και Βενιζέλου.

Αποτελεί τμήμα του ευρύτερου ιστορικού εμπορικού κέντρου και ως τόπος αγοράς υφίσταται από την πηγή της Τουρκοκρατίας. Στις αρχές του 20ου αιώνα, δεν αποτελούσε πια αγορά αλεύρων, αλλά μια αγορά με κάθε είδους εμπορεύματα. Πωλούνταν κυρίως ασβέστης από το Ασβεστοχώρι, τενεκεδένια και πήλινα σκεύη, όσπρια, κρέας και θαλασσινά.

Από το αρχικό σχέδιο του Εμπράρ, η αγορά Βλάλη ορίστηκε ως περιοχή λιανικού εμπορίου, στην οποία οι μονάδες των καταστημάτων έχουν επιβεβλημένη όψη και εγγράφονται σε αυστηρή γεωμετρική χάραξη, στο κέντρο της οποίας βρίσκεται το δημοτικό κτίριο “Καπάνι”. Ο σεισμός του ’78 προξένησε στα κτίρια της αγοράς μεγάλες ζημιές και στις δύο αγορές. Προέκυψαν υποστυλώσεις, αποκατάσταση ορόφων που είχαν καταρρεύσει και κατεδαφίσεις παλαιών κτιρίων. Συνολικά έγιναν γύρω στις 280 κατεδαφίσεις ορόφων καταστημάτων των αγορών Βλάλη και Βατικιώτη.

Το 1986, η αγορά χαρακτηρίστηκε ως “ιστορικός τόπος” και πεζοδρομήθηκε, ενώ στο γενικό πολεοδομικό σχέδιο προβλέπεται η διατήρηση του εμπορικού της χαρακτήρα.

Κατά τη διάρκεια της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας επιχειρήθηκε μια γενναία πρώτη ανάπλαση με τη δημιουργία στεγάστρων και την αισθητική ομογενοποίηση με την γειτονική αγορά της Άθωνος.