Μια μικρή ιστορία για ένα μεγάλο αρχοντικό

Κάπου στη Βασιλίσσης Όλγας και λίγο μετά τη Σχολή Τυφλών έρχεσαι πρόσωπο με πρόσωπο με ένα κτίριο που παρά την εγκατάλειψή του συνεχίζει να εκπέμπει την πρωταρχική του ομορφιά. Πρόκειται για την «Οικία Σαλέμ» ή πιο γνωστή ως «Ιταλικό Προξενείο». Χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, ωστόσο όπως συμβαίνει με πολλά κτίρια της εποχής εκείνης δε γνωρίζουμε τον αρχιτέκτονά της. Ανεπίσημες φήμες την αποδίδουν στο μεγάλο έλληνα αρχιτέκτονα Ξενοφών Παιονίδη. Αρχικά, ιδιοκτήτης ήταν ο γαλλικής υπηκοότητας Εβραίος έμπορος, Τζεμποργά ο οποίος το αγόρασε το 1878 από τον Αλή Εφέντη. Περίπου δέκα χρόνια αργότερα το σπίτι πέρασε στα χέρια της Ελβετίδας Άννας Εβελμάν ενώ τον Οκτώβριο του 1894 το ακίνητο πωλήθηκε στον Ισραηλίτη Εμμανουήλ Ραφαήλ Σαλέμ. Έπειτα, το 1924 μισθώθηκε από το ιταλικό κράτος (στο οποίο ανήκει ως σήμερα) με στόχο να εγκατασταθεί εκεί το ιταλικό προξενείο. Εκατό χρόνια μετά την ανέγερσή του, το αρχοντικό ερήμωσε, μετά το σεισμό του 1978. Το 1984 έγιναν κάποιες εργασίες συντήρησης αλλά έκτοτε παραμένει αναξιοποίητο. Παρά τη φθορά του χρόνου με μια βόλτα γύρω από το κτίριο εύκολα παρατηρεί κανείς την εξαιρετική αρχιτεκτονική του και διακρίνει την έντονη επίδραση του αναγεννησιακού ρυθμού. Το κεντρικό τμήμα τραβάει τα βλέμματα επειδή προεξέχει έντονα μιας και ο εξώστης ακολουθεί κατασκευαστικά τη γραμμή της εισόδου. Υπάρχει μια πληθωρική, ανάγλυφη διακόσμηση ενώ εντύπωση προκαλούν τα περίτεχνα κιγκλιδώματα των παραθύρων και οι κόγχες που καταλήγουν σε ανθεμωτά ανοίγματα. Φυσικά, ο αρχιτέκτονας εκμεταλλεύτηκε τον παραθαλάσσιο χαρακτήρα του οικοπέδου και στη νότια όψη υπάρχει ένας μεγάλος (και αξιοζήλευτος) εξώστης.

Αξίζει να σημειώσουμε πως παρατηρώντας την εγκατάλειψη της πανέμορφης οικίας Σαλέμ ο αντιδήμαρχος Αστικού Σχεδιασμού, Πολεοδομίας και Δικτύων, Ανδρέας Κουράκης με επιστολή του στον επίτιμο πρόξενο της Ιταλίας στη Θεσσαλονίκη είχε γνωστοποιήσει τη διάθεση του δήμου «με αφορμή και τον εορτασμό των 100 ετών από την απελευθέρωση της πόλης της Θεσσαλονίκης, να συμβάλει στη βελτίωση της κατάστασης διατήρησης και στην επισκεψιμότητα σημαντικών μνημείων της πόλης». Όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά, το κτίριο στην οδό Β. Όλγας ήδη από το 1977 χαρακτηρίστηκε έργο τέχνης, που χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας. Στο πλαίσιο αυτό ο κ. Κουράκης ζητά να ενημερωθεί εάν το προξενείο συμφωνεί να είναι επισκέψιμο ένα τμήμα του ακινήτου ώστε να λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος προσβάσιμος στο κοινό. Παράλληλα, ζητά να ενημερωθεί κατά πόσο το προξενείο μπορεί οικονομικά να καταβάλει τη δαπάνη στερέωσης και συντήρησης του κτιρίου.

Έκτοτε νέο ουδέν…