Oι φοιτητές Αρχιτέκτονικής του Α.Π.Θ ανασχεδιάζουν τους στάβλους στο στρατόπεδο Παύλου Μελά

Στα τέλη του 19ου αιώνα και ενώ ακόμα η Θεσσαλονίκη τελεί υπό Οθωμανική κυριαρχία, κατασκευάζονται στην πόλη μεγάλοι στρατώνες σε ελεύθερους χώρους εκτός των τειχών. Ένας από τους στρατώνες αυτούς είναι και ο στρατώνας ιππικού στην περιοχή του Στρατοπέδου Παύλου Μελά, κατασκευασμένος μεταξύ των ετών 1890 και 1905.

Το παλαιότερο τμήμα του στρατοπέδου έχει κηρυχθεί το 2003 ως «ιστορικός τόπος» διότι όπως αναφέρει η απόφαση “είναι ο πυρήνας του αρχικού στρατοπέδου που χρονολογείται στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας και είναι ένα από τα πρώτα δείγματα οργανωμένου στρατοπέδου σε έδαφος ελληνικό. Επίσης, αποτελεί χώρο ιστορικών γεγονότων της νεώτερης ελληνικής ιστορίας, στον οποίο περιέχονται αξιόλογα κτίρια μεταγενέστερα του 1830″.

Μέχρι πριν λίγα χρόνια τα κτίρια σώζονταν με μικρές αλλοιώσεις. Όμως σήμερα έχουν αλλοιωθεί ανεπανόρθωτα μετά από πυρκαγιά. Μόνο ένα από αυτά διατηρεί ακόμα τμήμα  της αρχικής του στέγης. Τα κτίρια δεν είναι χαρακτηρισμένα διατηρητέα μνημεία, ωστόσο εντάσσονται εντός του ιστορικού τόπου. Το στρατόπεδο Παύλου Μελά αποδόθηκε μόλις πριν από λίγο καιρό στο Δήμο Παύλου Μελά και στους πολίτες του. Τα κτίρια του στρατοπέδου είναι θέμα χρόνου να βρουν νέες χρήσεις καθώς το αίτημα των πολιτών για τη δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου στην έκταση του στρατοπέδου είναι επιτακτικό.

Το ενδιαφέρον πρόβλημα του ανασχεδιασμού και της αναζωογόνησης των ιστορικών κτιρίων των στάβλων κρίθηκε σκόπιμο να ενταχθεί στη θεματολογία το μαθήματος “Ανασχεδιάζοντας την Αρχιτεκτονική Κληρονομιά” του 5ου εξαμήνου σπουδών του Τμήματος Αρχιτεκτόνων.

Ο στόχος που τέθηκε στις φοιτήτριες και τους φοιτητές του μαθήματος ήταν ο επανασχεδιασμός και η αναδιοργάνωση των χώρων των στάβλων, ώστε να μπορεί να ανταποκριθούν στις νέες απαιτήσεις του σύγχρονου πλαισίου, με σεβασμό στις ιστορικές και αρχιτεκτονικές αξίες των κτιρίων και του τόπου.

Η αντιμετώπιση βασίστηκε στην ελεύθερη θεώρηση των ιστορικών κτιρίων και όχι στο αυστηρό πλαίσιο της συντήρησης αποκατάστασης, ακριβώς για να απελευθερώσει τη δημιουργική έκφραση των φοιτητριών και φοιτητώ. Το πιλοτικό πρόγραμμα επανάχρησης των ιστορικών κτιρίων των στάβλων, προτάθηκε από το Δήμο Παύλου Μελά και προβλέπει την επανάχρηση του κτιριακού συγκροτήματος ως ενότητα γραφειακών – εμπορικών χώρων για την προώθηση της νεανικής επιχειρηματικότητας στον τομέα των τεχνών, του πολιτισμού και των υπηρεσιών.

Την Παρασκευή  3 Μαρτίου  2017 στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Α.Π.Θ φοιτήτριες και φοιτητές του μαθήματος, παρουσίασαν  τις προτάσεις τους για τον επανασχεδιασμό των ιστορικών κτιρίων των στάβλων του στρατοπέδου Παύλου Μελά, συμμετέχοντας σε φοιτητικό διαγωνισμό. Μέσω της εκδήλωσης αυτής δόθηκε η  ευκαιρία στους φοιτητές και στις φοιτήτριες να παρουσιάσουν τη δουλειά τους και να διαγωνιστούν κρινόμενοι από εξωτερικούς κριτές.

Η εκδήλωση αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο της εξωστρέφειας του Τμήματος Αρχιτεκτόνων της Π. Σ. του ΑΠΘ, και έχει ως στόχο την επαφή των φοιτητών -τριών με τους επαγγελματικούς φορείς της πόλης μας ενώ ταυτόχρονα συμβάλλει στην επαφή τους, μέσω της ευγενούς άμιλλας με το περιβάλλον του επαγγέλματος. Δίνει επίσης  την ευκαιρία στις φοιτήτριες και στους φοιτητές να διαπραγματευτούν με τα πραγματικά προβλήματα της πόλης μας και να αντιμετωπίσουν την κριτική αξιόλογων συναδέλφων που συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση του σύγχρονου περιβάλλοντος της Θεσσαλονίκης.

Μέλη της κριτικής επιτροπής του φοιτητικού διαγωνισμού ήταν οι  διακεκριμένοι αρχιτέκτονες: Γιώργος Χορόζογλου, εκπρόσωπος του Τ.Ε.Ε./Τ.Κ.Μ,  Δημήτρης Χατζόπουλος, πρόεδρο Σ.Α.Θ, Παρασκευή Κούρτη, από το Δήμο Παύλου Μελά, και Bernard Cuomo, ελεύθερος επαγγελματίας.

Η επιτροπή απένειμε 3 βραβεία και έναν έπαινο στις ακόλουθες φοιτητικές ομάδες:

ΠΡΩΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ – INSIDE THE BOX

Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός μας στηρίχθηκε στα βασικά μορφολογικά στοιχεία των στάβλων, την αξονικότητα, την επαναληπτικότητα και την συμμετρία. Η ογκοπλασία της νέας κατασκευής προκύπτει από την αντιστροφή της κλίσης του εδάφους, και αναγεννάται μέσα από τα ερείπια, προσδίδοντας τον δυναμισμό που αντιστοιχεί στην νέα χρήση. Το νέο κέλυφος  βρίσκεται εγκιβωτισμένο στον κάθε στάβλο και σε απόσταση από αυτόν, ώστε να μην χαθεί η γραμμικότητα του συγκροτήματος και να μην αλλοιωθεί η σχέση των τριών στάβλων, στοιχείο το οποίο κάνει ξεκάθαρη τη διαφοροποίηση παλιού και νέου. Επίσης, η αποστασιοποίηση της νέας κατασκευής από την παλιά επιλύει το πρόβλημα φωτισμού των στάβλων με τη δημιουργεία φεγγιτών. Η συνέχεια του κελύφους σε κάθε στάβλο διακόπτεται επιτρέποντας φυσικό φωτισμό ανάλογα με την εκάστοτε χρήση που εξυπηρετεί. Ιδιαίτερη αντιμετώπιση έγινε στον τρόπο ένταξης της νέας κατασκευής στον στάβλο β, όπου διατηρείται ένα τμήμα της στέγης της αρχικής φάσης. Το νέο κέλυφος αποστασιοποιείται από το παλιό ούτως ώστε να συνυπάρχουν αρμονικά.  Στο σημείο αυτό δημιουργείται αίθριο, όπου διατηρείται η βλάστηση ως ανάμνηση της περιόδου όπου είχε εισχώρησει η φύση στο εσωτερικό των εγκαταλλελημένων στάβλων.

ΔΕΥΤΕΡΟ ΒΡΑΒΕΙΟ – SPINE PROJECT

Παύλος Συμιανάκης,  Δέσποινα Γρηγοριάδου, Μάνος Νικηφόρος, Ασπασία Αντωνία Κουριδάκη.

Η νέα επέμβαση καλείται να αντιμετωπίσει τόσο το ζήτημα της ομαλής ένταξης της νέας χρήσης, όσο και την στέγαση και στατική ενίσχυση των ιστορικών κελυφών. Επομένως, προτείνεται μια σπονδυλωτή μεταλλική κατασκευή με μειωτική τάση του ύψους, πάνω στη διαγώνιο της κάτοψης, από την οποία αναρτάται η νέα στέγη. Η ιστορική τοιχοποιία εξαρτάται άμεσα από την νέα κατασκευή, ενισχύοντας την στατική της επάρκεια. Τέλος, τα πλαίσια προεκτείνονται κατα τον εγκάρσιο άξονα, με σκοπό την δημιουργία της σύνδεσης μεταξύ των κτιρίων. Η νέα στέγη προκύπτει από την μελέτη και μετάφραση της μορφολογίας της παλαιότερης στέγης. Αποτελεί μια αλληλουχία διαπερατών και αδιαπέρατων επιφανειών με διαφορετικές αναλογίες από αυτές της παλιάς στέγης, δίνοντας την δυνατότητα κατασκευής παταριών.

ΤΡΙΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ- TETR-AXIS

Βασικές Κινήσεις Αποκατάστασης: Όλες οι ενέργειες αποκατάστασης κινούνται στο πλαίσιο της αναστρεψιμότητας και της διακριτότητας των επεμβάσεων. Γι’αυτό οι πρόσθετες κατασκευές, όπως οι νέες στέγες, είναι αυτοφερόμενες με βασικό υλικό το μέταλλο. Επίσης, χρησιμοποιούνται υλικά, όπως γυαλί και φύλλα χαλκού. Στους στάβλους Α και Γ όπου οι αρχικές στέγες δε σώζονται, οι νέες σχεδιάζονται επίπεδες. Τα στοιχεία του κανάβου 2×2 παρουσιάζουν εναλλαγή κενών (γυαλί) και πλήρων (φύλλα χαλκού), τα οποία διαμορφώνονται ανάλογα με τις απαιτήσεις φυσικού φωτισμού που απαιτεί η διαμόρφωση των κατόψεων, ενώ δημιουργούν σκιάσεις που δίνουν ένταση και προσφέρουν πλούσια χωρική εμπειρία. Επίσης, τοποθετούνται 40  εκατοστά πιο κάτω από το ανώτερο σωζόμενο τμήμα της τοιχοποιίας, ώστε να μην παρεμβαίνουν στην εξωτερική όψη των κτιρίων αλλά και εσωτερικά να είναι εμφανής η διαφοροποίηση κελύφους και στέγασης. Οι αλλοιώσεις που έχει υποστεί το επίχρισμα στις όψεις αφού εξυγιανθούν, διατηρούνται, προκειμένου να τονίσουν το χρονικό αποτύπωμα στα κτίρια. Χρήσεις: Για την χωροθέτηση των χρήσεων, κριτήριο αξιολόγησης τέθηκε ο βαθμός ιδιωτικότητας του κάθε στάβλου. Έτσι, ο στάβλος Α, ως ο αμεσότερα προσβάσιμος, συμπεριλαμβάνει τις χρήσεις που απευθύνονται στο κοινό (εκθεσιακός χώρος, πολυχώρος-παραστάσεων και συναυλιών-, χώρος ηχογραφήσεων) και σχετίζονται με τη σκηνή στα ανατολικά του στάβλου που χρησιμοποιεί την όψη του ως φόντο. Ο στάβλος Β, ο πιο κεντρικός, συμπεριλαμβάνει τους κοινόχρηστους χώρους (τραπεζαρία, βιβλιοθήκη, ανοικτά γραφεία). Ο στάβλος Γ, ως ο πιο απομονωμένος στεγάζει τους γραφειακούς και εργασιακούς χώρους των χρηστών (πολυμορφικά γραφεία, που από ατομικά μετατρέπονται σε συλλογικά, ατελιέ εικαστικών και  συλλογικά εργαστήρια).

ΕΠΑΙΝΟΣ – THE NET PROJECT

Αθανασία Τάτλη, Κατερίνα Αρετάκη,  Χρήστος Σαραφέρας

Κύρια ιδέα ήταν η δημιουργία ενός χωροδικτυώματος από ισόπλευρα τρίγωνα που θυμίζουν δίχτυ, εξού και το όνομα the net project. Βασικό χαρακτηριστικό της κατασκευής είναι ο διπλός της ρόλος ως στέγαστρο και ως κέλυφος. Αξίζει να αναφερθεί ότι η κατασκευή αυτή είναι αυτοφερόμενη και έρχεται σε ελάχιστα σημεία σε επαφή με την υπάρχουσα τοιχοποιία, αλλά δε στηρίζεται σε αυτήν. Ο εσωτερικός χώρος είναι ενιαίος, ενώ οι επιμέρους χρήσεις εγκυβωτίζονται μέσα σε γυάλινους όγκους. Η μορφή τόσο των γυάλινων αυτών όγκων όσο και των επίπλων προκύπτουν από περασιές της στέγης. Στα σημεία που δεν καλύπτονται από το χωροδικτύωμα προτείνεται μια κατασκευή πιο ορθοκανονική που απέχει από την υπάρχουσα τοιχοποιία προς τα μέσα 1,70 μέτρα και στεγάζεται από δύο κεκλειμένες πλάκες. Το εσωτερικό της χαρακτηρίζεται από ευελιξία και προσαρμοστικότητα, λόγω των κινητών γυάλινων πάνελς. Σχετικά με την υπάρχουσα στέγη στο στάβλο β, προβλέπεται η αποκατάστασή της στην αρχική της μορφή.

Οι φοιτητικές ομάδες που διακρίθηκαν έλαβαν ως βραβεία εκδόσεις του ΤΕΕ/ΤΚΜ, το οποίο στηρίζει ενεργά αυτή την προσπάθεια. Πηγή www.teetkm.gr