Οι θλιβερές εικόνες σε ένα μέρος έξω από την πόλη που κάποτε γράφτηκε ιστορία

Δέος και ταυτόχρονα μεγάλη απογοήτευση. Μπορούν δύο τόσο αλληλοσυγκρουόμενα μεταξύ τους συναισθήματα να σε κατακλύζουν την ίδια ώρα σε ένα μέρος, μετρημένα 17 λεπτά από το κέντρο της Θεσσαλονίκης;

Και όμως συμβαίνει. Στο Σιδηροδρομικό Σταθμό της Σίνδου, εκεί όπου κάποτε γράφτηκε ένα από τα πιο σημαντικά κεφάλαια στην ιστορία της παράδοσης της Θεσσαλονίκης στους Έλληνες από τους Τούρκους.

Ένας ιστορικός χώρος που θα έπρεπε να αποτελεί ζωντανό «φάρο» για την πόλη, αλλά τα σχέδια για τη δημιουργία ενός μουσείου Βαλκανικών Πολέμων που μπήκαν στις «ράγες» το 2019, εν συνεχεία… εκτροχιάστηκαν και οι εικόνες εγκατάλειψης είναι ένα μόνιμο σκηνικό τις τελευταίες δεκαετίες εκεί όπου το 1912, στην τότε τελευταία έδρα του Ελληνικού Γενικού Στρατηγείου, αναγγέλθηκε στον τότε Αρχιστράτηγο του ελληνικού στρατού η άνευ όρων παράδοση της Θεσσαλονίκης.

Το ιστορικό αυτό κτίριο βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τον Σιδηροδρομικό Σταθμό της Σίνδου.

Εγκαταλελειμμένο, ενίοτε και κατειλημμένο, δε συνάδει σε καμία περίπτωση με τις κάποτε ιστορικές στιγμές που διαδραματίστηκαν στο εσωτερικό του.

Η συμφωνία του 2019 για τη δημιουργία μουσείου – κέντρου διάδοσης τοπικής ιστορίας και λαογραφίας

Τον Απρίλιο του 2019 γινόταν γνωστή η παραχώρηση του ιστορικού κτιρίου του παλαιού σιδηροδρομικού σταθμού της Σίνδου από τη ΓΑΙΟΣΕ Α.Ε. στο Δήμο Δέλτα, με τις υπογραφές να «πέφτουν» από τους τότε δήμαρχο Δέλτα, Ευθύμιο Φωτόπουλο και τον Διευθυντή Βορείου Ελλάδος της ΓΑΙΑΟΣΕ Α.Ε. Βασίλη Διαμαντάκη.

Η συμφωνία προέβλεπε μακροχρόνια μίσθωση για τη δημιουργία μουσείου – κέντρου διάδοσης τοπικής ιστορίας και λαογραφίας.

Ο κ. Φωτόπουλος δήλωνε τότε:

«Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος και περήφανος που καταφέραμε να πείσουμε τη Διοίκηση της ΓΑΙΑΟΣΕ να μας παραχωρήσει το συγκεκριμένο κτίριο. Πρόκειται για ένα διώροφο κτίριο που κτίστηκε το 1894. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι εδώ συντελέστηκε η ουσιαστική παράδοση της Θεσσαλονίκης από τον Ταχσίν Πασά στους Έλληνες, αφού εδώ, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Ίωνα Δραγούμη, ο επικεφαλής του Ελληνικού Στρατού υποδέχθηκε το χαρμόσυνο νέο της αποδοχής των όρων και της παράδοσης της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους στους Έλληνες, μετά από σκληρές και κρίσιμες διαπραγματεύσεις.

Είναι μία ακόμη κίνηση που έχει να κάνει με την προσπάθειά μας να αναδείξουμε την τοπική ιστορία, η οποία εν προκειμένω έχει σημασία που ξεπερνά τα όρια του Δήμου μας, μιας και το συγκεκριμένο γεγονός καθόρισε τον γεωπολιτικό χάρτη της ευρύτερης περιοχής. Θέλω να ευχαριστήσω τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΓΑΙΑΟΣΕ Π. Νικολάου γιατί αντιλήφθηκε αμέσως τη σημασία της διάσωσης του συγκεκριμένου κτιρίου, όπως και τον εκπρόσωπο της εταιρίας Β. Διαμαντάκη. Είμαστε εδώ και συνεχίζουμε τη μεγάλη προσπάθεια για να αναδείξουμε και να προβάλλουμε την ιστορία του τόπου μας!».

Η περιοχή του Δήμου Δέλτα υπήρξε πεδίο δράσης στην περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα, ενώ οι κάτοικοί της έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το 1912. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες και τις πηγές, οι κάτοικοι της Κουλακιάς με πρώτο τον ξυλουργό Γιώργο Νταλιγκάρη έδωσαν ψυχή και νου της νύχτα της 22ας Οκτωβρίου 1912 για να στήσουν τις αυτοσχέδιες γέφυρες πάνω από τις οποίες πέρασε ο ελληνικός στρατός το δυσχερές εμπόδιο του Αξιού ποταμού για να φτάσει πρώτος (πριν τους Βούλγαρους) και να απελευθερώσει τη Θεσσαλονίκη, στις 26 Οκτωβρίου 1912.

Κατά την επέλαση προς τη Θεσσαλονίκη, οι στρατηγοί κατέλυσαν στο κτίριο του Σιδηροδρομικού Σταθμού της Σίνδου, όπου το μεσημέρι της 26ης Οκτωβρίου εγκαταστάθηκε το στρατηγείο του τότε διαδόχου Κωνσταντίνου, Αρχιστρατήγου του ελληνικού στρατού. Εκεί συντελέστηκε η ουσιαστική παράδοση της Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με τον ερευνητή Ιστορίας Θ. Γκλαβέρη, καθώς εκεί έφτασε το χαρμόσυνο νέο της παράδοσης της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς στους Έλληνες. Από τον ίδιο σταθμό αναχώρησαν με το τρένο ο Δούσμανης και ο Μεταξάς για το Διοικητήριο ώστε να υπογράψουν το πρωτόκολλο παράδοσης της πόλης. Από εκεί αναχώρησε και ο Αρχιστράτηγος για να παρελάσει ως απελευθερωτής στη Θεσσαλονίκη.

Τα γεγονότα αυτά αναδείχτηκαν με τον πλέον επίσημο τρόπο το 2016 με την παρουσία του Προέδρο της Δημοκρατίας κ. Πρ. Παυλόπουλου, το 2017 με μεγάλη εκδήλωση στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών με ομιλητές τον π. Πρύτανη του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Ηλ. Κουσκουβέλη και τον ερευνητή Ιστορίας Θ. Γκλαβέρη, το 2018 με μεγάλη εκδήλωση με θέμα «Από το Μακεδονικό Αγώνα στην απελευθέρωση» με ομιλητή τον καθηγητή Αθ. Καραθανάση, με την παραγωγή ντοκιμαντέρ «Αξιός 1912: οι γέφυρες που απελευθέρωσαν τη Θεσσαλονίκη & Η Σίνδος ως τόπος παράδοσης της Θεσσαλονίκης και τελευταία έδρα του Γενικού Στρατηγείου», αλλά και με την πραγματοποίηση μουσικοθεατρικού δρωμένου στην πλατεία της Χαλάστρας με τίτλο «Ήρθι του Ιλλινικό!» και τη συμμετοχή των πολιτιστικών συλλόγων του Δήμου Δέλτα.

Στο σήμερα…

Λίγους μήνες πριν το θέμα επανήλθε στην επικαιρότητα μέσα από ένα ρεπορτάζ της ΕΡΤ3 στο οποίο ο νυν δήμαρχος Δέλτα, κ. Γιάννης Ιωαννίδης εξηγούσε ότι:

«Ο Δήμος δεν έχει αυτή τη στιγμή ούτε την ανάλογη τεχνική υπηρεσία, ούτε μπορεί να χρηματοδοτήσει τη μελέτη για να εξωραϊστεί αυτό το κτήριο.

Μάλιστα υπάρχουν καταληψίες μέσα, ο δήμος σε συνεργασία με την ΓΑΙΟΣΕ, με αλλεπάλληλες συζητήσεις και έγγραφα που έχουμε ανταλλάξει έχουμε κάνει όλες τις νομικές ενέργειες ώστε να φύγουν οι καταληψίες, αλλά την κύρια ευθύνη την έχει και η ΓΑΙΟΣΕ».

Ο δικηγόρος, και ιστορικός Ερευνητής, Θεόδωρος Γκλαβέρης σε δηλώσεις του για το ίδιο θέμα, στέκονταν στη σημαντικότητα της διατήρησης ενός ιστορικού κτιρίου για την πόλη, που χρονολογείται τη δεκαετία του 1890.

«Στο κτίριο του παλιού σιδηροδρομικού σταθμού της Σίνδου, υπήρχε η τελευταία έδρα του γενικού ελληνικού στρατηγείου. Πρέπει να διατηρηθεί αυτό το κτίριο, γιατί σε αυτό συντελέστηκε η ουσιαστική παράδοση της Θεσσαλονίκης».

Από μοχλός οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης της περιοχής σε… βομβαρδισμένο τοπίο

Στην πτυχιακή εργασία της Αλμπάνη Δήμητρα (Φλώρινα, 2022) «Η ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΣΙΝΔΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ» διαβάζουμε για την ιστορία της κατασκευής της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκη – Μοναστήρι το 1871 από την Εταιρεία Ανατολικών Σιδηροδρόμων, που ολοκληρώθηκε δύο χρόνια αργότερα και είχε συνολικό μήκος 243 χιλιόμετρα.

Το Τεκελή (Σίνδος) αποτελούσε τον πρώτο σταθμό της Σιδηροδρομικής Γραμμής Salonique-Monastir (S.M.). Οι σταθμοί του δικτύου ήταν δεκαπέντε και το τρένο ξεκινούσε την διαδρομή του από τον σταθμό των Ανατολικών Σιδηροδρόμων, συνέχιζε στο Τεκελή, στο Κίρτζιλαρ (Άδενδρο), τον Γιδά (Αλεξάνδρεια), την Καραφερία (Βέροια), Άγκοστος (Νάουσα), τον Βέρτεκοπ (Σκύδρα), τον Βοδενά (Έδεσσα), το Βλάδοσο (Άγρας), τον Οστροβό (Άρνισσα), το Σόροβιτς (Αμύνταιο), Εκσίσου (Ξινό Νερό), Μπανίτσα (Βεύη), το Μεσονήσιο (Φλώρινα), την Κεναλή (Κρεμένιτσα) και κατέληγε στα Μπίτολα (Μοναστήρι), όπου ήταν το τέλος του δρομολογίου (Γρηγορίου, 2002).

Τα έντεκα κτίρια του σιδηροδρομικού δικτύου ήταν διώροφα με στέγη, ενώ τα υπόλοιπα τέσσερα ήταν ισόγεια. Επιπλέον, τα κτίρια είχαν αποθήκη και χώρο για κήπο. Οι σταθμοί δεν είχαν αποβάθρες, ούτε στέγαστρο για την αναμονή των επιβατών. Οι πινακίδες που αναγράφονταν οι ονομασίες των σταθμών ήταν γραμμένες στα τούρκικα και στα γαλλικά, ενώ μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας απέκτησαν ελληνική ονομασία (Γρηγορίου, 2002). Τέλος, οι σταθμοί που αναφέρθηκαν παραπάνω έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον Μακεδονικό Αγώνα, καθώς βοηθούσαν στην μεταφορά όπλων και αλληλογραφίας (Παπαγεωργίου, 2002).

Στον σταθμό της Σίνδου έχει διασωθεί το κτίριο των επιβατών δίπλα από την νέα αποβάθρα που κατασκευάστηκε την δεκαετία του 1950. Τότε κατασκευάστηκαν διαβάσεις και στέγαστρα για τους επιβάτες. Το διώροφο κτίσμα του σιδηροδρομικού σταθμού στο Τεκελή, είχε κατασκευαστεί την ίδια χρονιά (1891) με το τριώροφο κονάκι του Hamdi Bey.

Ο σιδηροδρομικός σταθμός έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Σίνδου, καθώς την κατέστησε σημαντικό κόμβο διακίνησης επιβατών και εμπορευμάτων (Γκλαβέρης, 1998). Η μεταφορά των εμπορευμάτων, των γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων πραγματοποιούνταν πιο γρήγορα προς κάθε κατεύθυνση (Παπαγεωργίου, 2002).

Η κατάσταση στο σήμερα αποκαρδιωτική. Το ασανσέρ εκτός λειτουργίας, η πεζογέφυρα σε τραγική κατάσταση με το στέγαστρο στο μεγαλύτερο του τμήμα να είναι διαλυμένο.

Στην αίθουσα αναμονής ο χρόνος φαίνεται να έχει σταματήσει.

Ένα κτίριο γιαπί, που σε καμία περίπτωση δεν αρμόζει σε έναν σιδηροδρομικό σταθμό ο οποίος είναι ο κοντινότερος στη Θεσσαλονίκη.

*βιβλιογραφικές αναφορές

Γκλαβέρης, Θ., (1998). Ο κάμπος της Θεσσαλονίκης. Θεσσαλονίκη: Κοινότητα Καλοχωρίου

Γρηγορίου, Α., (2002). Θεσσαλονίκη, Έκτος Τόμος. Επιστημονική Επετηρίδα του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης του Δήμου Θεσσαλονίκης