Η ώρα του Γιάννη Αναστασάκη στο ΚΘΒΕ

Είναι ο πλέον γνωστός τίτλος θεατρικού έργου, ακόμα και σε «χρήστες» που αγνοούν τον συγγραφέα -ίσως και το ίδιο το θέατρο ως είδος τέχνης. «Περιμένοντας τον Γκοντό» …

Κάποιοι υποστηρίζουν πως είναι ο Θεός. Είναι και η ετυμολογική εγγύτητα του ονόματος Godot με την αγγλική λέξη God. Αν και στον Ιρλανδό συγγραφέα Σάμουελ Μπέκετ που έγραψε το έργο το 1948 στα γαλλικά-αποφεύγοντας τη στολισμένη με ψιμύθια ύφους και νοημάτων μητρική του γλώσσα- δεν ενδιέφερε τόσο – όπως δήλωσε- η ταυτότητα του Γκοντό, όσο το «Περιμένοντας».

«Το έργο που κατατάχθηκε στο λεγόμενο “Θέατρο του Παραλόγου”, φωτίζει τα αδιέξοδα της μεταπολεμικής Ευρώπης. Η Ρώσικη Επανάσταση του ΄17, που με το ξέσπασμά της δημιούργησε τεράστιες προσδοκίες, έχει γίνει πλέον καθεστώς, έχουν λήξει δυο παγκόσμιοι πόλεμοι που άφησαν εκατομμύρια νεκρούς κι ερείπια κι ο άνθρωπος στα μισά του 20ού αιώνα προσπαθεί να βρει την ελπίδα. Μετέωροι σε ένα έρημο τοπίο ο Βλαδίμηρος κι ο Εστραγκόν μιλούν, σιωπούν και περιμένουν. Ο Γκοντό υποσχέθηκε πως θα ρθει. Μάλλον Αυτός θα δώσει και τη λύση! Προφανώς υπάρχει και δοκιμάζει την πίστη τους. Ή μήπως αδιαφορεί για αυτούς και τους έχει ξεχάσει; ” αναρωτιέται στο σκηνοθετικό σημείωμα του, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΚΘΒΕ Γιάννης Αναστασάκης.

Και…καθώς «τα σπουδαία έργα θέτουν ερωτήματα κι όχι θαυμαστικά» όπως ο ίδιος έλεγε στη σκηνική παρουσίαση αποσπασμάτων της παράστασης στη …χαώδη σκηνή του Βασιλικού θεάτρου (είναι η μεγαλύτερη σκηνή του ΚΘΒΕ με χωρητικότητα 683 θεατών ) το ΑΠΕ-ΜΠΕ άδραξε την ευκαιρία και ζήτησε …απαντήσεις:

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του καλλιτεχνικού διευθυντή του ΚΘΒΕ Γιάννη Αναστασάκη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και τη Βίκυ Χαρισοπούλου.

Στο γραφείο σας -στον τοίχο πίσω σας, και στο παλιό καβαλέτο στα δεξιά σας «επιβάλλεται» η ασπρόμαυρη μορφή του Μίνωα Βολανάκη. Ο «Γκοντό» είναι η δεύτερη σκηνοθεσία σας (μετά τους «Ψύλλους στ’ αυτιά» του Φεντώ) που «συνδέεται» μαζί του (παρέμεινε «θρυλική» σχεδόν η παράσταση που σκηνοθέτησε στα 1965 για το ΚΘΒΕ). Είναι μιας μορφής hommage στον αγαπημένο σας δάσκαλο; Δε «φοβάστε» τη σύγκριση;

Ο Μίνως Βολανάκης υπήρξε σπουδαίος σκηνοθέτης αλλά και εξαίρετος μεταφραστής. Προσπάθησα όντως να τιμήσω τη μνήμη του ανεβάζοντας δυο από τις μεταφράσεις του στο ΚΘΒΕ. Λογαριάζουμε, μάλιστα, τον Απρίλη να διοργανώσουμε ένα ολοήμερο αφιέρωμα για εκείνον και να δώσουμε την ευκαιρία στη νέα γενιά να τον γνωρίσει μέσα από το έργο που μας άφησε ακριβή παρακαταθήκη. Με το «Ψύλλοι στ΄αυτιά» και με τον «Γκοντό» δε διανοήθηκα να συγκριθώ μαζί του ως σκηνοθέτης. Χαίρομαι πολύ όμως που ήταν ο μεσολαβητής μας για να μπούμε στον κόσμο του Φεντώ πέρσι και του Μπέκετ φέτος. Ήταν μια ανέλπιστη τύχη και μαζί ένα δώρο που θέλω να το απολαύσουν κι οι θεατές.

Είμαστε … όλοι εμείς οι πρωταγωνιστές του «Γκοντό»; Και τι ακριβώς περιμένουμε; Το Θεό, μια ιδεολογία, τον έρωτα, τον θάνατο;

Είναι παιδιά μαζί και γέροι. Η ηλικία τους αιωρείται ανάμεσα στα 11 και στα 70. Είναι άλλοτε αστείοι κι άλλοτε τραγικοί. Είναι κλόουν και μαζί φιλόσοφοι. Είναι εύπιστοι. Είναι καθάρματα. Είναι φιλάνθρωποι. Είναι ωφελιμιστές. Είναι πεινασμένοι. Είναι άνεργοι. Είναι τρυφεροί. Είναι ανελέητοι. Είναι κουρασμένοι. Είναι γεμάτοι ενέργεια. Είναι βλάσφημοι. Είναι ονειροπόλοι. Ο κατάλογος δεν έχει τέλος. Μας μοιάζουν και τους μοιάζουμε. Όσο για το τι περιμένουμε εμείς , αυτό είναι μια αυστηρά…προσωπική υπόθεση. Ο θεατής μπορεί να επιλέξει από έναν εξίσου ατελείωτο κατάλογο. Το μόνο που ίσως μας διαφοροποιήσει από τους ήρωες του έργου είναι ότι εμείς ίσως τολμήσουμε να πάμε να συναντήσουμε το Γκοντό. Να τον αναζητήσουμε, έστω. Ελπίζω να βρούμε αυτή τη δύναμη μέσα μας. Δεν έχω το δικαίωμα να μιλήσω εξ ονόματος όλων. Και δεν θα αποκαλύψω τον δικό μου…Γκοντό! Άλλωστε, όπως παραδέχονται ο Βλαδίμηρος κι ο Εστραγκόν, «ούτε τον ξέρω καλά καλά. Ακόμη και να τον δω δεν θα τον γνωρίσω». Το παράδοξο είναι – ή μάλλον το… παράλογο;- πως υποθέτω ότι τις ίδιες φράσεις θα μπορούσαν να τις χρησιμοποιήσουν κι άλλοι συνομιλητές σας. Κι αν έχω δίκιο, τότε ο Εστραγκόν κι ο Βλαδίμηρος θα αναφωνούσαν κρυφογελώντας: «είναι πολλών ανθρώπων τα λόγια μας». Κι ύστερα- μυστήριο πράγμα!- θα κυλούσε ένα δάκρυ στο μάγουλό τους. Θα το σκούπιζαν μετά και θα ξανάπιαναν την κουβέντα: -Δεν πήγε κι άσχημα η παρτίδα!-Ναι, αλλά τώρα πρέπει να βρούμε κάτι άλλο!

Γυμνή σκηνή, κι ένα δέντρο. Το σκηνικό εισχωρεί στο σώμα της πλατείας. Η σκηνική πράξη-απραξία εισχωρεί στο νου των θεατών… Ο όρθιος κύκλος του σκηνικού που έστησε ο Ιρλανδός (κι αυτός..) σκηνογράφος Κέννυ ΜακΛένναν έχει αιχμές…

Το σχήμα του κύκλου που σχεδιάζει ο Μπέκετ (στις σκηνικές του οδηγίες) σε συνδυασμό με τη συμμετρία των δυο πράξεων του έργου δημιουργεί την αίσθηση ενός κλειστού κυκλώματος, του εγκλωβισμού και της ακινησίας, «Ένας δρόμος είναι που δεν οδηγεί πουθενά. Ποτέ δεν φεύγουμε… Σαν κύκλος. Απλώς …σήκωσα τον κύκλο. Είναι ένας όρθιος κύκλος στη σκηνή του Βασιλικού θεάτρου. Υπήρχε η ανάγκη να εισχωρήσουμε στο κοινό» … λέει ο σκηνογράφος της παράστασης του ΚΘΒΕ.

Εκτός από το «άτοπο» και το «άχρονο» τού έργου, η διάσταση του φύλου είναι ανύπαρκτη στο «Γκοντό». Οι πρωταγωνιστές του είναι όλοι άνδρες. Ή είναι απλώς υπογράμμιση του ά-φυλου των ανθρώπων (κάποιοι σκηνοθέτες να επέλεξαν γυναίκες για τους ρόλους αλλά … ο συγγραφέας τους «δίνει» αντρικά ονόματα: «Εστραγκόν», Πόντζο,- Γκοντό…).

Αυτό το έργο μας άφησε ο Μπέκετ. Ένα έργο με τέσσερις άνδρες κι ένα αγόρι. Αυτά τα πλάσματα είναι οι ήρωες ή οι…αντι-ήρωές του. Και συγκεντρώνουν πάνω τους και θηλυκά χαρακτηριστικά- αλίμονο αν δεν ήταν έτσι. Δε με απασχόλησε να αλλάξω το φύλο τους. Μπορεί ο Βλαδίμηρος κι ο Εστραγκόν να είναι ζευγάρι, ε και; Μπορεί κι ο Πότζο κι ο Λάκυ να είναι ζευγάρι! Αυτό όμως που με απασχόλησε ήταν να αναδείξουμε το ότι…αμφότεροι ανά δύο είναι «δεμένοι»! Συμπληρωματικοί κι αλληλοεξαρτώμενοι. Και γι αυτό …τυχεροί κατά μία έννοια. Δισεκατομμύρια ανθρώπων στη Γη περίμεναν και περιμένουν ακόμη ΜΟΝΟΙ τους τον Γκοντό. Ο Βλαδίμηρος κι ο Εστραγκόν περιμένουν ΜΑΖΙ. Κι ο Λάκυ με τον Πότζο παραμένουν αιωνίως ΔΕΜΕΝΟΙ! Και το Αγόρι θα μείνει για ΠΑΝΤΑ στην υπηρεσία του Γκοντό. Και η ταυτότητα του Γκοντό θα μένει εσαεί μυστική.

Το λεγόμενο «παράλογο» στο θέατρο είναι και ταυτόσημο με την έννοια του διαχρονικού; Το «Περιμένοντας τον Γκοντό» θα μας αφορά πάντα;

Το ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΓΚΟΝΤΟ είναι ένα έργο που μιλά για το σήμερα κι ας έχει γραφτεί 70 χρόνια πριν. Θεωρώ τον Μπέκετ πολύ σπουδαίο συγγραφέα- θα τον έβαζα πλάι στον Αισχύλο, το Σοφοκλή, τον Ευριπίδη, τον Σαίξπηρ και τον Τσέχωφ. Και υποπτεύομαι πως πολλοί έχουν την ίδια γνώμη. Ανεξάρτητα όμως από τέτοιου είδους θεατρολογικές αποτιμήσεις, η ΑΝΑΜΟΝΗ, που είναι για μένα το κυρίαρχο θέμα του έργου είναι μια συνθήκη που πυροδοτεί την ύπαρξή μας. Συνυφασμένη απόλυτα με την τραγικοκωμική ανθρώπινη μοίρα. Με αυτήν την έννοια πάντα ο καθένας μας θα περιμένει έναν…Γκοντό.

Στο πολύπαθο ΚΘΒΕ, ήρθε ο Γκοντό;

Αν ερχόταν θα το ξέρατε ήδη! Αυτό που διαφοροποιεί όμως τους ανθρώπους του ΚΘΒΕ από τον Βλαδίμηρο και τον Εστραγκόν είναι ότι δεν περιμένουν κανένα Γκοντό. Η τέχνη του θεάτρου απαιτεί την αμφίδρομη σχέση με το κοινό και πολεμάμε κάθε μέρα για να κρατήσουμε αυτή τη σχέση ζωντανή και γόνιμη. Δεν είμαστε σε ένα μή τόπο με ένα κατάξερο δέντρο δίπλα μας. Έχουμε τα προβλήματά μας ακόμη- πολύ λιγότερα, αλλά έχουμε!-, υπάρχουν στιγμές που λυγίζουμε, αλλά παίρνουμε δύναμη από τους θεατές μας και σηκωνόμαστε ξανά, είμαστε σε συνεχή επαφή με την κοινωνία γύρω μας. Τουλάχιστον, αυτό πιστεύουμε κι αυτό εισπράττουμε. Και νιώθουμε πως το υπουργείο Πολιτισμού στηρίζει τον αγώνα αυτό και το έχει αποδείξει έμπρακτα τα τελευταία 2,5 χρόνια. Καλύφθηκαν πολλά χρέη του παρελθόντος κι έτσι όταν έρθει ο Γκοντό- αν έρθει κάποτε- δε θα μας βρει καταχρεωμένους κι ανυπόληπτους! Πιστεύω πως θα κάτσει στην πλατεία, θα δει την παράστασή μας και θα αποχωρήσει ήσυχα στο τέλος, λίγο θυμωμένος που δεν αφήσαμε το χρόνο να περνάει περιμένοντας την αφεντιά του.

Για την παράσταση του ΚΘΒΕ που κάνει πρεμιέρα απόψε (Σάββατο στις 21:00 στο Βασιλικό θέατρο), στην επίσημη «ανακοίνωσή» της η διεύθυνση του θεάτρου τονίζει:

Ο κύριος Γκοντό είναι επίσημος προσκαλεσμένος μας στο Βασιλικό. Μπορεί νάρθει όποτε αποφασίσει εκείνος. Εμείς από το Σάββατο και μετά θα τον περιμένουμε. Τώρα είμαστε στις ετοιμασίες…

Η πρωτότυπη μουσική Σύνθεση («ηχοτοπία») είναι του Μάνου Μυλωνάκη, και οι φωτισμοί του Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Τους ρόλους (απ’ τους δυσκολότερους του παγκόσμιου ρεπερτορίου) ανέλαβαν να ερμηνεύσουν: ο Γιώργος Καύκας (Βλαδίμηρος), ο Παναγιώτης Παπαϊωάννου (Πότζο), ο Θανάσης Ραφτόπουλος (Λάκυ), ο Κωνσταντίνος Χατζησάββας (Εστραγκόν) και το Αγόρι ο Φούλης Μπουντούρογλου.

Βίκυ Χαρισοπούλου/ΑΠΕ