Όσα κρατάω για πάντα μαζί μου από το 20ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ

Εικόνες: Motion Team

Λέξεις: Βούλα Παλαιολόγου

Τώρα που η αυλαία του επετειακού 20ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ έχει πέσει, ο απολογισμός είναι γεμάτος από συνειρμούς και στιγμιότυπα:

_blue black Sara

Στο κατώφλι του ΟΛΥΜΠΙΟΝ, μετά από δύο προβολές. Το κορίτσι δίπλα μου έχει μπλε μαλλιά. Κρατάω και κρατάει το ωρολόγιο πρόγραμμα του #tdf20. Μουτζουρωμένα αμφότερα. Κυκλάκια φλούο κίτρινο οι σημερινές μου επιλογές. Φλούο ροζ οι δικές της. Μια πράσινη –παπαγαλί- ζακέτα κρέμεται άνισα στο άλλο χέρι. Τα μάγουλά της κόκκινα, από την πολύχνωτη ατμόσφαιρα της προβολής. «Αυτή ήταν, σου λέω!», λέει στο ξανθό αγόρι με το Iphone. «Γκούγκλαρε να δεις»… Χοροπηδώντας στα μπλε-μωβ παπούτσια της, μόλις εκείνος της δείξει την οθόνη, αναφωνεί με ενθουσιασμό: «Ήμασταν στο ίδιο ασανσέρ με τη Σάρα Ντράιβερ!, στο είπα, στο είπα… φίλε δεν υπάρχει, σε απόσταση αναπνοής!!! … Την είδες τη ζώνη της; Πολύ ροκ, φίλε, αυτά είναι…».

Σημεία των καιρών, σημεία της γλώσσας, σημεία… των χρωμάτων. Σε έναν πολύχρωμο κόσμο αντιθέσεων και συνδυασμών, σε μια βδομάδα με τόσες ποικιλίες επιλογών, ταινιών, θεμάτων, ιδεών, δεν παύω στιγμή να χαίρομαι όλες τις αποχρώσεις του φετινού #tdf20. Να απολαμβάνω αυτήν την 20χρονη γιορτή και να εξερευνώ μια διαρκώς εξελισσόμενη τέχνη, αυτή του ντοκιμαντέρ, που συνενώνει πληροφόρηση και ψυχαγωγία σε χρόνο ενεστώτα. Και χαίρομαι που οι πιτσιρικάδες αγαπάνε τη Σάρα. Που η Θεσσαλονίκη αγαπάει τη Σάρα. Χαίρομαι που η Σάρα είναι εδώ.

Πολυδιάστατη και δραστήρια καλλιτέχνης, σκηνοθέτις, ηθοποιός, φωτογράφος, το κορίτσι του ανεξάρτητου σινεμά που υπογράφει τις παραγωγές του συνεργάτη / συντρόφου της Τζιμ Τζάρμους, αγέραστο παιδί και η ίδια της εκρηκτικής γενιάς των ‘80’s, του παθιασμένου Σόχο στη Ν. Υόρκη που την ανάθρεψε. Όμορφη πάντα, προσηνής, μπλούζα παντελόνι total black, η Σάρα Ντράιβερ μίλησε για τη ζωηρή εκείνη εποχή. Την εποχή των Velvet Underground, των Ramones, των άδειων δρόμων ζωγραφισμένων με γκραφίτι και του θρυλικού CBGB, σκηνικό ζωής του νεαρού άστεγου καλλιτέχνη Ζαν Μισέλ- Μπασκιά (1960-1988), που υπέγραφε με το tag SAMO, με αφορμή το 78λεπτο ντοκιμαντέρ της Αληθινή έκρηξη: Η ύστερη εφηβεία του Ζαν-Μισέλ Μπασκιά / Boom for Real the Late Years of Jean-Michel Basquiat.

(…) «Ας παρατήσουμε τα Iphones, την υπερπληροφόρηση του ίντερνετ, ας αρχίσουμε να μιλάμε… Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον. Πώς να γράψεις ένα βιβλίο, αν δεν έχεις δει έναν πίνακα, πώς να μιλήσεις για τα εικαστικά αν δεν έχεις δει μια ταινία… Η τέχνη γεννιέται μόνο από επικαλυπτόμενους χώρους. Σήμερα ζούμε μια κατάτμηση των τεχνών» (…), δηλώνει η ίδια στο κοινό του φεστιβάλ, και πιστεύω πως θα συμφωνήσει μαζί της το κορίτσι με τα μπλε μαλλιά, τα μωβ μποτάκια και το ασημί Iphone…

_μόνο αγάπη, Μαριάν

Συνειρμών συνέχεια. Από τα χρώματα στις νότες, αυτή τη φορά. Από τις μαύρες λέξεις που ζωγράφιζε ο Μπασκιά και τις ασπρόμαυρες νεουρκέζικες καρτ ποστάλ filmed day-in/day-out δια χειρός Σάρα Ντράιβερ, φτάνω στα γαλάζια μάτια της Μαριάν… Στη 2η ταινία, λοιπόν, της Ντράιβερ, το When Pigs Fly (1993), πρωταγωνιστεί η Μάριαν Φέιθφουλ, μια από τις επιδραστικότερες γυναικείες μορφές του rock’n’roll. Βρετανή αυτή. Η βραχνή -συνάμα βελούδινη- φωνή της στο θρυλικό As Tears Go By συνόδευσε τη νιότη πολλών από μας (τρέξαμε μάλιστα να την ακούσουμε live στον Μύλο, τα ωραία εκείνα χρόνια που στέκια, κέφια, δράσεις, συναυλίες έδιναν μπρος στη ζωή της Θεσσαλονίκης).

Το ντοκιμαντέρ Faithfull παρακολουθεί προσωπικές στιγμές και αποσπάσματα της καλλιτεχνικής διαδρομής της, από την ανακάλυψή της ως ποπ ενζενί και τη μεταμόρφωσή της σε επιδραστική φιγούρα των ’60s, μέχρι τα άγρια χρόνια της δίπλα στον Μικ Τζάγκερ, την τζάνκικη ζωή στα λονδρέζικα σοκάκια, την 20χρονη μάχη της με τους εθισμούς, την επάνοδό της και τη νηφάλια και γόνιμη περίοδο των τελευταίων χρόνων, τις συνεργασίες με σημαντικούς καλλιτέχνες, που τη βοήθησαν να αποδράσει σώα από το παρελθόν και να επανεφεύρει τον εαυτό της, χαρίζοντάς μας μερικούς εξαιρετικούς δίσκους.

Στο έλεος του φακού από τα 17 της. Μια ντροπαλή μικροπαντρεμένη (με τον καλλιτέχνη Τζον Ντάνμπαρ), ήδη μητέρα ενός αγοριού, που ψελλίζει κοριτσίστικα τραγουδάκια. Μια fashion icon της λονδρέζικης σκηνής των ‘60’s, μοντέλο και ερωμένη του Μικ. Η θυελλώδης ζωή της περνάει από τα μάτια μας, στα ασπρόμαυρα πλάνα που δείχνουν το ξανθό αγγελούδι να μιλάει …σπασμένα γαλλικά, να δίνει συνεντεύξεις φορώντας μίνι φούστες Mary Quant με το μωρό στην αγκαλιά, να περιδιαβαίνει τους δρόμους με μια λευκή Bentley, να καβαλάει τη μοτοσυκλέτα της σε πλάνα από το Girl on a motorcycle (1968) με τον Αλέν Ντελόν.

Κόρη φιλόλογου με ιρλανδικές ρίζες και μιας αυστριακής βαρόνης (απόγονη του Léopold von Masoch, που έδωσε το όνομά του στον μαζοχισμό), κληρονόμησε το μικρόβιο της μητέρας, που ήταν χορεύτρια. Σήμερα η Μαριάν της τρίτης ηλικίας, μιλάει direct στο φακό της Σαντρίν Μπονέρ (η γνωστή Γαλλίδα ηθοποιού, που ασχολείται το ίδιο πετυχημένα με τη σκηνοθεσία ντοκιμαντέρ. Δουλειά της είδαμε εδώ στο φεστιβάλ, το Elle s’appelle Sabine, 2007, για τη ζωή της αυτιστικής αδελφής της), για τα ταραγμένα εκείνα χρόνια αλλά και για το σήμερα.

Μιλάει (όταν θέλει, όταν δεν θέλει ζητάει από τη Σαντρίν να κλείσει την κάμερα) για τον συχωρεμένο Μπράιαν Τζόουνς, φίλο της και σύντροφο στον εθισμό της με τα ναρκωτικά, για τα πρωτοσέλιδα του 1967 (όταν η αστυνομία βρίσκει στο σπίτι του Κιθ Ρίτσαρντς επτά νεαρούς υπό την επήρρεια LSD και μια γυμνή γυναίκα, σκεπασμένη με μια φλοκάτη: τη μυστηριώδη Μαριάν), για την άτυχη εγκυμοσύνη της στο παιδί του Μικ, για τον επώδυνο χωρισμό, την απόπειρα αυτοκτονίας σε πτήση προς το Σίδνευ και τις μέρες που βρέθηκε σε κώμα, για την αποτοξίνωσή της. Εξηγεί πως δεν είναι αυτή η Sister Morphine, παρότι έζησε άστεγη στις γειτονιές του Σόχο, λέει για τις περιπέτειες υγείας (νοσηλεύτηκε σε νοσοκομείο της Ρόδου μετά από ατύχημα που είχε σε κάποιες διακοπές της εκεί), χαίρεται τη μουσική αλλά και την ησυχία της, ενώ σήμερα, στο γαλήνιο παρόν, μελετάει το οικογενειακό δένδρο, επιθυμώντας να γράψει την ιστορία των προγόνων της, δοκιμάζει νέες μουσικές συνεργασίες και δεν σταματάει στις live εμφανίσεις, διαχρονικά αποσπάσματα των οποίων βλέπουμε στην οθόνη. «Τελικά το μόνο που μένει», εξομολογείται η θρυλική ροκ σταρ, «δεν είναι παρά η αγάπη…»

_ μην πετάξεις τίποτα, Ανιές

Το Σάββατο Βαλκάνιοι αντιφασίστες στην Εγνατία. Η Κυριακή οι Παοκτσήδες στη σέντρα. Η βδομάδα όμως του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ αρχίζει και τελειώνει με Ανιές Βαρντά. Την Ανιές του Ντεμί, της οδού Νταγκέρ, της Αριστερής Όχθης. Την Ανιές στην Κούβα του Κάστρο, στην πολύχρωμη από γκραφίτι Venice Beach του L.A. ή στις αγαπημένες της παραλίες. Την Ανιές με σηκωμένη τη γροθιά στους Μαύρους Πάνθηρες, την σταχομαζώχτρα Ανιές, την Ελληνίδα Ανιές (με πατέρα Σμυρνιό, τον Ευγένιο Ιωάννη Βάρδα, γεννημένο στη …Θεσσαλονίκη). Την Ανιές του φεστιβάλ και της καρδιάς μας. Οι συνειρμοί μου καδράρουν κορίτσια σήμερα, που γράφω… Τί να πεις, αγάπες είναι αυτές…

Φωτογράφος, σκηνοθέτης, παραγωγός, εικαστικός, ακτιβίστρια, cult προσωπικότητα του γαλλικού σινεμά, η τελευταία της νουβέλ βαγκ, βραβευμένη με τιμητικό Σεζάρ (2001), τιμητικό Χρυσό Φοίνικα (2015) και τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο της καριέρας της (που της παρέδωσε η Αντζελίνα Τζολί τον Νοέμβριο του 2017). Η γιαγιά Βαρντά, λίγο πριν τα 90ά γενέθλιά της, προεκτείνει την ήδη αντισυμβατική συνεργασία με τον 35χρονο καλλιτέχνη του δρόμου με το ψευδώνυμο JR (γνωστό για τις μαυρόασπρες φωτογραφίες που εκτίθενται δημόσια, όπως αυτή με το γιγάντιο κεφάλι ενός βρέφους που κρυφοκοιτάζει το τείχος μεταξύ Μεξικού – ΗΠΑ), επιβιβάζεται στο photomaton «μαγικό του φορτηγάκι» και, διασχίζοντας τη γαλλική επαρχία συναντούν απλούς ανθρώπους, αγρότες, λιμενεργάτες, τον ταχυδρόμο του χωριού, τους φωτογραφίζουν όπως και τα μέρη απ’ όπου περνούν, εστιάζοντας στα πρόσωπα.

Στο ντοκιμαντέρ Visages Villages /Πρόσωπα & Ιστορίες που άνοιξε το φετινό 20ό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, ένα «road documentary», μελέτη χαρακτήρων, κολάζ ανθρώπινης μνήμης «hommage στη Nouvelle Vague», η Ανιές παρουσιάζει τοιχογραφίες προσώπων (Visages) στη γαλλική ύπαιθρο (Villages) και χαρίζει ελπίδα σε όλους ημάς τους τυχερούς. «Στις ταινίες μου πάντα ήθελα να κάνω τους ανθρώπους να δουν σε βάθος. Δεν θέλω να δείξω πράγματα, αλλά να τους δώσω την επιθυμία να δουν».

Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης γιόρτασε τα 20ά γενέθλιά του με αφιέρωμα στη θρυλική Ανιές, παρουσιάζοντας 10 ταινίες της κατά τη διάρκεια του:«Je suis là! Είμαι ένας άνθρωπος που ζει στο σινεμά. Αυτό είναι το σπίτι μου. Ένας οίκος όπου θα μένω για πάντα».