Όταν οι Γερμανοί μπήκαν στη Θεσσαλονίκη
Στις 9 Απριλίου του 1941 οι Γερμανοί καταλαμβάνουν τη Θεσσαλονίκη
Η 9η Απριλίου είναι μια ιδιαίτερη μέρα για την Θεσσαλονίκη. Είναι η ημέρα όπου η πόλη καταλήφθηκε από τους Γερμανούς το 1941, εν μέσω Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με βαθιές συνέπειες για την πόλη. Ο λόγος; Το ολοκαύτωμα της μεγάλης εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης.
Τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά της ανθρωπότητας βρήκαν την Θεσσαλονίκη την άνοιξη, έπειτα από ηρωική αντίσταση. Και η συνέχεια είναι πάνω-κάτω γνωστή. Και τραγική. Ας θυμηθούμε λοιπόν τα γεγονότα αυτής της “μαύρης” επετείου, που έμελλε να αλλάξει την φυσιογνωμία της πόλης και δη της εβραϊκής κοινότητας αυτής.
Η αντίσταση
Παρά την ηρωική αντίσταση της χώρα, που οδήγησε σε αποτυχία του Μουσολίνι να καταλάβει την Ελλάδα, δεν στάθηκε αρκετή για να αποτρέψει το μοιραίο: Κυριακή των Βαΐων, 6 Απριλίου του 1941, το Γ’ Ράιχ επιτίθεται στην Ελλάδα. Τσ ξημερώματα, 11 γερμανικές μεραρχίες εφορμούν εναντίον της χώρας (ταυτόχρονα άλλες 15 μεραρχίες εφορμούν εναντίον της Γιουγκοσλαβίας), ενώ παράλληλα σφυροκοπούν με πυροβολικό και αεροπορία τις ελληνικές θέσεις. Ταυτόχρονα, το βράδυ της 6ης Απριλίου και την επομένη, η Λουφτβάφε επιτίθεται στον Πειραιά, βυθίζοντας 11 ελληνικά και συμμαχικά πλοία.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Μανώλης Γλέζος στο βιβλίο του “Εθνική Αντίσταση 1940-1945”, η Ελλάδα “γίνεται το μόνο ευρωπαϊκό έθνος που υποχρεώνεται να πολεμήσει ταυτόχρονα εναντίον δύο μεγάλων δυνάμεων, που διαθέτουν φοβερή υπεροπλία”.
Η εξέλιξη των πραγμάτων είναι γρήγορη. Παρά την αντίσταση, στις 8 Απριλίου τα στρατεύματα βρίσκονται μόλις 20 χιλιόμετρα έξω από την πόλη της Θεσσαλονίκης. Η κατάληψη της πόλης μοιάζει- και είναι- αναπόφευκτη. Εκείνη τη μέρα, οι Γερμανοί παρακάμπτουν τα οχυρά και δια της ελληνογιουγκοσλαβικής μεθορίου και εισέρχονται σε ελληνικό έδαφος. Οι δύο τεθωρακισμένες μεραρχίες περνούν αστραπιαία από την όχθη της λίμνης Δοϊράνη και την αφύλακτη κοιλάδα του Αξιού, πριν καν οι Βρετανοί προλάβουν να ανατινάξουν την τελευταία γέφυρα, και στις 9 Απριλίου καταλαμβάνουν τη Θεσσαλονίκη.
Η Θεσσαλονίκη και η τριγύρω περιοχή, θεωρήθηκε ζωτικής στρατηγικής σημασίας και για αυτό τον λόγο την κράτησε υπό τον έλεγχό του ο γερμανικός στρατός. Η αιφνίδια είσοδος στην πόλη σχετίζεται με την απροσδόκητα γρήγορη κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας, την πλημμελή πολεμική προετοιμασία, καίρια λάθη στην πολεμική τακτική (όπως ο εγκλωβισμός μεγάλων δυνάμεων στο αλβανικό μέτωπο), τα πισωγυρίσματα των Συμμάχων και η καταφανής στρατιωτική υπεροπλία του Γ’ Ράιχ.
Οι Γερμανοί στη Θεσσαλονίκη και η “εξέλιξη” των Εβραίων
Οι Γερμανοί, λοιπόν, μπαίνουν στη Θεσσαλονίκη στις 9 Απριλίου. Τους κατακτητές υποδέχεται στην Πλατεία Βαρδαρίου ο δήμαρχος Κωνσταντίνος Μερκουρίου, ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Γεννάδιος και ο γερμανοσπουδασμένος και εθνικοσοσιαλιστικών απόψεων, Καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Περικλής Βιζουκίδης.
Λίγες μέρες αργότερα απαγορεύουν την είσοδο των Εβραίων σε καφενεία, ζαχαροπλαστεία κ.λπ., επιτάσσουν το νοσοκομείο Χιρς και πολλά εβραϊκά σπίτια, φυλακίζουν τα μέλη του κοινοτικού Συμβουλίου, διατάζουν τουs Εβραίους να παραδώσουν τα ραδιόφωνα τους και λεηλατούν τα γραφεία της Κοινότητας και τις πλουσιότερες εβραϊκές βιβλιοθήκες. Συνελήφθη όλο το συμβούλιο της εβραϊκής κοινότητας και ο αρχιραβίνος Κόρετς στάλθηκε στη Βιέννη. Οι Εβραίοι περιορίστηκαν στην κοινότητα Χιρς, οι περιουσίες τους δημεύτηκαν και μοιράστηκαν μεταξύ Γερμανών αξιωματικών και Ελλήνων συνεργατών τους. Λέγεται πως η Γκεστάπο πραγματοποιούσε εφόδους σε εβραϊκές λέσχες και η φασιστική ΕΕΕ ανασυστάθηκε. Οι εβραϊκές εφημερίδες έκλεισαν, ενώ ενθαρρύνθηκαν οι ντόπιοι αντισημίτες να κολλήσουν αντιεβραϊκές αγγελίες στα μαγαζιά και στα καφενεία. Πολλοί από τους Εβραίους που συνελήφθησαν τουφεκίστηκαν ως «κομμουνιστές».
Η Θεσσαλονίκη γίνεται η πρώτη μεγάλη ελληνική πόλη που πέφτει στα χέρια του Άξονα, η οποία και θα παραμείνει υπό γερμανική κατοχή 42 ολόκληρους μήνες. Επίσης, αποτελεί την μόνη πόλη, που αν και υπό αποκλειστική γερμανική κατοχή, ιστορικά της κτίρια επιτάσσονται για να στεγάσουν ιταλικές και βουλγαρικές υπηρεσίες, σηματοδοτώντας έτσι την αρμονική συνεργασία Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων στην καταπίεση και την καταλήστευση του λαού της Βόρειας Ελλάδας. Είναι όμως και η πόλη όπου, στις 15 Μαΐου 1941, ιδρύεται η «Ελευθερία», η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση στην Ευρώπη! Και έως το τέλος της Κατοχής, η νεολαία και ο λαός της Θεσσαλονίκης πρωτοστατούν στην Εθνική Αντίσταση, κρατώντας ψηλά τη σημαία της Ελευθερίας, της Εθνικής Ανεξαρτησίας και των ιδεωδών του ανθρωπισμού.
Τελικά, ολόκληρος ο Εβραϊκός πληθυσμός της πόλης οδηγήθηκε στα Ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης του Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου και του Μπέργκεν-Μπέλζεν. Περίπου 46.000 Εβραίοι της Θεσσαλονίκης εξοντώθηκαν εκείνη την περίοδο.
Το τέλος και ο απολογισμός
Οι Γερμανοί αποχώρησαν από τη Θεσσαλονίκη στα τέλη Οκτωβρίου 1944. Από τους 54.000 Θεσσαλονικείς Εβραίους που μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης επέζησαν μόνο 1950 και ξαναγύρισαν στην Ελλάδα σε κατάσταση εξαθλίωσης, χωρίς περιουσίες και πόρους διαβίωσης. Το κολαστήριο του ναζιστικού στρατοπέδου Παύλου Μελά, το Επταπύργιο, τα Διαβατά, η πλατεία Ελευθερίας, το κατεστραμμένο εβραϊκό νεκροταφείο είναι μερικοί μόνο τόποι που συμβολίζουν το ανείπωτο δράμα του ελληνικού λαού κατά την Κατοχή. Μόνο το 1/3 εξ αυτών είχε τη δυνατότητα να ασκήσει μία τέχνη για να επιβιώσει. Το Ελληνικό κράτος δήλωσε αδυναμία να παράσχει βοήθεια, με τη δικαιολογία ότι θα μπορούσαν να απευθυνθούν στις διεθνείς εβραϊκές οργανώσεις. Η πρώτη ελληνική κυβέρνηση ωστόσο, αποφάσισε με νόμο του Παπανδρέου τον Νοέμβριο του 1944, την επιστροφή των εβραϊκών περιουσιών.
Πηγή: Wikipedia
