Π. Γεωργιάδης: Η αισχροκέρδεια στην αγορά και η περίφημη λίστα των 50 προϊόντων

Λέξεις Παναγιώτης Γεωργιάδης*

Το φαινόμενο της ακρίβειας άρχισε να γίνεται αισθητό την περίοδο πριν από το Πάσχα του 2020 και συνεχίστηκε έκτοτε με αμείωτους ρυθμούς ανατιμήσεων σε μία σειρά από είδη πρώτης ανάγκης, που σε συνδυασμό με την τεράστιες αύξηση στις τιμές των καυσίμων και της ενέργειας εκτροχίασαν τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς.

Οι συνέπειες της πανδημίας, η γενικότερη πολιτικοοικονομική αστάθεια στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα, η παγκόσμια σύγκρουση σε όλα τα επίπεδα λόγω του πολέμου μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας που αποτελεί τον βασικό προμηθευτή φυσικού αερίου στην Ευρώπη έχουν εκτινάξει τις τιμές.

Ωστόσο πέραν των ανατιμήσεων που οφείλονται στις ανωτέρω αιτίες επειδή κατά την λαϊκή παροιμία ΄΄ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται΄΄, πληθαίνουν στην αγορά οι αποκλίνουσες ή παραβατικές συμπεριφορές κάποιων επιτήδειων, όπως υπερβολικές ανατιμήσεις ή παράνομες συμπράξεις μεταξύ επιχειρήσεων και εφαρμογή πρακτικών εναρμόνισης τιμών ΄΄καρτέλ΄΄ εις βάρος των καταναλωτών και του δημοσίου συμφέροντος.

Ενδεικτικά φέτος καταγράφηκαν τεράστιες αυξήσεις χωρίς προφανή λόγο σε κάποια προϊόντα, όπως είναι τα κεράσια (έφτασαν να πωλούνται ακόμα και προς 24 ευρώ το κιλό!) από τα 2,5-4,5 ευρώ της αγοράς τους τον Ιούνιο του 2021, φέτος πωλήθηκαν κατά 33-60% ακριβότερααπό 3,99 έως 5,99 ευρώ το κιλό, και η σαρδέλα, πέρυσι άγγιζε τα 3 ευρώ το κιλό και φέτος πωλείται προς 5 ευρώ, αύξηση που προσεγγίζει το 66%!

Τα φαινόμενα αισχροκέρδειας καταγράφονται κυρίως σε προϊόντα μικρής αξίας πχ. έως ένα ευρώ, που οι καταναλωτές πολλές φορές λόγω της αξίας τους δεν προσέχουν την αισχροκέρδεια που παρατηρείται συστηματικά σε αυτά τα προϊόντα.

Δυστυχώς η αγορά λειτουργεί σχεδόν ανεξέλεγκτη, καθώς η Διυπηρεσιακή Μονάδα Ελέγχου της Αγοράς (ΔΙΜΕΑ) που είναι αρμόδια για να πραγματοποιεί ελέγχους σε αλυσίδες υπεραγορών αλλά και σε μικρότερα καταστήματα, διερευνώντας τυχόν περιπτώσεις αισχροκέρδειας, καθώς επίσης και την τήρηση των κανόνων Διακίνησης και Εμπορίας Προϊόντων και Παροχής Υπηρεσιών (ΔΙΕΠΠΥ), δεν έχει πρακτικά την δυνατότητα να ελέγξει το σύνολο της αγοράς, καθώς το σώμα απαρτίζεται από 70 μόλις ελεγκτές για όλη την Ελληνική Επικράτεια. Ενδεικτικά αναφέρω ότι τον Σεπτέμβριο του 2022 επέβαλε 78 πρόστιμα σε ισάριθμες επιχειρήσεις σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων ρύθμισης της αγοράς προϊόντων, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.4177/2013 συνολικού ύψους 94.500 ευρώ σχετικός σύνδεσμός https://www.mindev.gov.gr/category/prostima-dieppy/, σε σύνολο ενεργών επιχειρήσεων 984.001 σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το 2019. Όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό τα πρόστιμα που επιβλήθηκαν σε 78 επιχειρήσεις αποτελούν σταγόνα στον ωκεανό.

Η κυβέρνηση σε μια προσπάθεια να ανακόψει το κύμα της ακρίβειας που σαρώνει τα νοικοκυριά ψήφισε τροπολογία του Υπουργείου Ανάπτυξης για το «καλάθι του νοικοκυριού» που θα περιλαμβάνει 50 προϊόντα, που είναι απαραίτητα για την αξιοπρεπή διαβίωση, και που θα διατίθενται σε προσιτή τιμή.

Τι είναι το καλάθι του νοικοκυριού; Πρακτικά είναι μια λίστα από βασικά αγαθά, που θα παραδίδεται από το Υπουργείο Ανάπτυξης σε κάθε σούπερ μάρκετ, προκειμένου να συγκρατούνται οι τιμές σε 50 κωδικούς προϊόντων και να μπορεί ο καταναλωτής παρά την ακρίβεια να μην τα στερηθεί. Δεν σημαίνει ότι θα έχουμε μείωση τιμών ή θα εφαρμοστεί το μέτρο της διατίμησης προϊόντων, αλλά η κάθε επιχείρηση θα έχει την υποχρέωση από τα 5 γιαούρτια ή γάλατα π.χ. που έχει, να υποδεικνύει για το καλάθι ένα με τη χαμηλότερη τιμή και να το διατηρεί σε αυτή την τιμή για μία εβδομάδα, ανάλογα και με την κοστολόγηση που κάνει.

Η επιχείρηση θα έχει επίσης την υποχρέωση να γνωστοποιεί τα προϊόντα που ανήκουν στο καλάθι με κάθε δυνατό τρόπο, όπως φυλλάδια προσφορών, σήμανση πάνω στα προϊόντα ή στο χώρο που βρίσκονται.

Υποχρέωση να εφαρμόζουν το εν λόγω μέτρο έχουν όλες οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ που είχαν τζίρο πάνω από 90 εκατομμύρια. Για όσες είχαν μικρότερο του 90 είναι προαιρετικό. Δηλαδή π.χ το μίνι μάρκετ της γειτονιάς δεν έχει την υποχρέωση να εφαρμόσει το καλάθι του νοικοκυριού. Το μέτρο θα είναι προσωρινό και θα ισχύει από 2 Νοεμβρίου 2022 έως την 31 Μαρτίου 2023.

Την εφαρμογή του νέου μέτρου και το πως θα αποδώσει στην πράξη θα το διαπιστώσουμε τις επόμενες εβδομάδες, αλλά σε κάθε περίπτωση η κυβέρνηση οφείλει αφενός μεν να εντατικοποιήσει τις διαδικασίες ελέγχου της αγοράς και πάταξης φαινομένων αισχροκέρδειας, αφετέρου να λάβει ποιο δραστικά μέτρα δημοσιονομικού χαρακτήρα, όπως ενδεικτικά μείωσης για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα του ΦΠΑ σε βασικά είδη που απαρτίζουν το λεγόμενο «καλάθι του νοικοκυριού», στα καύσιμα και την ενέργεια.

ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΟΥΝ ΟΙ ΚΑΤΑΝΛΩΤΕΣ

• Εάν διαπιστώσουν φαινόμενα αισχροκέρδειας ή άλλες παραβατικές συμπεριφορές όπως πρακτική εναρμόνισης τιμών (φαινόμενα καρτέλ) μπορούν να κάνουν καταγγελία στην Γενική Διεύθυνση προστασίας καταναλωτών στον τετραψήφιο τηλεφωνικό αριθμό 1520 ή καταγγελία ηλεκτρονικά (έχει σχετική φόρμα καταγγελίας).
• Μπορούν να υποβάλλουν καταγγελία που μπορεί να υποβάλλει στην Επιτροπή Ανταγωνισμού (ΕΑ) που είναι αρμόδια για τις ανωτέρω παραβάσεις που εμπίπτουν στις διατάξεις του ν. 2251/1994 που κωδικοποιήθηκε με τον ν. 4512/2018 προστασίας καταναλωτών, στο epant.gr
• Να αντιδράσουν συλλογικά μέσω των πιστοποιημένων και ανεξάρτητων Ενώσεων Καταναλωτών.

*Ο Παναγιώτης Γεωργιάδης είναι δικηγόρος Παρ΄ Αρείω Πάγω – Μέλος ΔΣ και υπεύθυνος Δημοσίων σχέσεων του Ινστιτούτου Καταναλωτών Ν.ΙΝΚΑ.