Παλατάκι: Θα σωθεί ή θα «αξιοποιηθεί» μέσω διαγωνισμού;

Εδώ και 16 χρόνια το Παλατάκι ή αλλιώς Κυβερνείο, το εμβληματικό νεοκλασικό κτίριο που βρίσκεται στο ακρωτήριο Καραμπουρνάκι, δηλαδή στο μικρό έμβολο του Θερμαϊκού, στα όρια του δήμου Καλαμαριάς, έχει αφεθεί κυριολεκτικά στη μοίρα του, να ρημάζει.

Σχεδόν αφύλαχτο και εντελώς ασυντήρητο κι αφρόντιστο, παραμένει στο έλεος των καιρικών συνθηκών και των ανθρώπων, και τα σημάδια της εγκατάλειψης και της αδιαφορίας από την ελληνική πολιτεία, είναι εμφανή στο εσωτερικό και στο εξωτερικό του κτιρίου, όπως και σε όλο το οικόπεδο.

Παρότι υπάρχουν χρηματοδοτικά εργαλεία από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω του προγράμματος, «European Bauhaus», για τη διάσωση κτισμάτων ιστορικής και πολιτιστικής σημασίας και κληρονομιάς, το «Παλατάκι», ως κτήμα και περιουσία του δημοσίου, παραμένει ξεχασμένο και «άχρηστο» και κινδυνεύει ακόμα και με ιδιωτικοποίηση, στο πλαίσιο πάντα των «αξιοποιήσεων» της δημόσιας περιουσίας από την ΕΤΑΔ και το ΤΑΙΠΕΔ.

Όλα αυτά τα χρόνια υπήρξαν και έχουν κατατεθεί διάφορες σκέψεις και προτάσεις για το Παλατάκι, αλλά τόσο ο οικείος δήμος Καλαμαριάς, όσο και η Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, αλλά προπάντων το υπουργείο Πολιτισμού, αφού το κτίριο έχει καταγραφεί ως χαρακτηριστικό δείγμα «ανακτορικής νεοκλασικής αρχιτεκτονικής», έχουν αδιαφορήσει για την τύχη του, αποδεικνύοντας στην πράξη, το ενδιαφέρον της πολιτείας για τη διάσωση της δημόσιας περιουσίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Εδώ και 2 χρόνια σχεδόν, η Πρωτοβουλία Πολιτών, «Σώστε το Παλατάκι», προσπαθεί να αναδείξει το ζήτημα και να θέσει στο δημόσιο διάλογο, την ανάγκη διάσωσης και αξιοποίησης του κτιρίου και του περιβάλλοντος χώρου.

Μάλιστα τον Ιούνιο του 2021, μέλη της Πρωτοβουλίας, είχαν συναντηθεί με την διευθύντριας του Γραφείου Βόρειας Ελλάδας του πρωθυπουργού, Μαρία Αντωνίου, και ζήτησαν το ενδιαφέρον και την παρέμβαση του ίδιου του πρωθυπουργού. Παρέδωσαν δε, επιστολή με παραλήπτη τον Κ. Μητσοτάκη, στην οποία παρουσιαζόταν η κατάσταση που βρισκόταν το «Παλατάκι» και διατυπώνονταν σκέψεις και προτάσεις για τη διάσωση και τη χρήση του. Απάντηση ακόμα δεν έχουν λάβει.

Ωστόσο από τότε, η Πρωτοβουλία Πολιτών, «Σώστε το Παλατάκι», δεν έχει μείνει ανενεργή. Μέσα από διαδοχικές συναντήσεις, έχει ενημερώσει κόμματα και βουλευτές, έχει καλέσει τους αιρετούς της αυτοδιοίκησης να ενδιαφερθούν εμπράκτως για το ζήτημα, ενώ μέσω διαδικτύου έχουν δημιουργήσει μία ανοιχτή διαδικτυακή κοινότητα που σήμερα αριθμεί εκατοντάδες μέλη, γεγονός που δείχνει το ενδιαφέρον που υπάρχει για τη διάσωση και αξιοποίηση του κτιρίου.

Αύριο Τετάρτη, ημέρα που η Θεσσαλονίκη γιορτάζει τον πολιούχο της, Άγιο Δημήτριο, αλλά και την απελευθέρωση της από τους Τούρκους, η Πρωτοβουλία Πολιτών, «Σώστε το Παλατάκι», στις 12.30 το μεσημέρι, διοργανώνει συγκέντρωση «ενημέρωσης και προβληματισμού» έξω από το Παλατάκι της Θεσσαλονίκης, με στόχο την ανάδειξη των προβλημάτων που προέκυψαν από την 16χρονη εγκατάλειψη του εμβληματικού νεοκλασικού κτιρίου.

Μέλη και φίλοι της «Πρωτοβουλίας», ανάμεσά τους: ο δικηγόρος και λόγιος Κώστας Μαμέλης, ο αρχιτέκτονας που σχεδίασε τη Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης, Πρόδρομος Νικηφορίδης, ο οικονομολόγος καθηγητής και πρ. αντιπρύτανης του ΑΠΘ, Νίκος Βαρσακέλης, ο ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, Ζαχαρίας Σκούρας, ο Στρατηγός ε.α. της ΕΛ.ΑΣ. Αντώνιος Ματράκας, ο πρόεδρος των συνταξιούχων δικαστικών υπαλλήλων Θεσσαλονίκης Νίκος Καρακώστας και ο δημοσιογράφος Μπάμπης Γιαννακίδης, θα ενημερώσουν τον κόσμο και θα συζητήσουν μαζί του για το παρόν και το μέλλον του κτιρίου.

Ενδιαφέρον και κίνηση από την ΕΤΑΔ να πουληθεί σε ιδιώτες

Πάντως αυτό που κάνει εντύπωση και προκαλεί πολλά ερωτήματα, σχετικά με τον συγκεκριμένο χώρο έκτασης 15 στρεμμάτων, αλλά και για το εμβληματικό κτίριο, είναι η μέχρι τώρα σιωπή των διαφόρων φορέων της πολιτείας, την ώρα μάλιστα που οικονομικοί παράγοντες, ιδίως από το χώρο του τουρισμού και της εστίασης έχουν δείξει ενδιαφέρον για την αξιοποίηση του.

Επίσης σχετικά πρόσφατα, ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΤΑΔ, Στέφανος Βλαστός, σε δηλώσεις του ανέφερε ότι η Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου, σκοπεύει να πουλήσει το Παλατάκι, μέσω ανοικτού δημόσιου ηλεκτρονικού διαγωνισμού. Επίσης γνωστοποίησε ότι η ΕΤΑΔ έχει έτοιμη τη μελέτη σκοπιμότητας και έχει δρομολογήσει ενέργειες ώστε να αλλάξουν και οι χρήσεις γης, προκειμένου να μπορεί να αξιοποιηθεί ανάλογα.

Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι υπάρχει ενδιαφέρον να δημιουργηθεί στο χώρο «boutique hotel», υψηλών προδιαγραφών, στο οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει και καζίνο αλλά και χώρος εκδηλώσεων και συνεδρίων.

Τις προθέσεις Βλαστού πάντως έσπευσε να «φρενάρει» ο δήμος Καλαμαριάς μέσω του δημάρχου Γιάννη Δαρδαμανέλη, ο οποίος ξεκαθάρισε πως ο δήμος διεκδικεί να παίξει πρωτεύοντα ρόλο στις εξελίξεις γύρω από το Παλατάκι και πως ο χώρος θα αξιοποιηθεί κυρίως πολιτιστικά.

Να σημειωθεί πάντως ότι στις αρχικές προτάσεις της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας για το παραλιακό μέτωπο, δεν αποκλειόταν οι τουριστικές χρήσεις στο Παλατάκι και πως αυτές οι προτάσεις για ιδιωτικοποίηση του χώρου, δεν βρίσκουν αντίθετους τους τοπικούς παράγοντες της ΝΔ.

Σε διαφορετική πάντως γραμμή φαίνεται ότι κινείται η ευρωβουλευτής της ΝΔ Μαρία Σπυράκη, η οποία μετά από ενημέρωση που είχε από την Πρωτοβουλία «Σώστε το Παλατάκι», έχει προωθήσει σχέδιο εξεύρεσης πόρων μέσω του ευρωπαικού προγράμματος «European Bauhaus», κονδύλια του οποίου διατίθενται σε χώρες της ΕΕ, προκειμένου να συντηρηθούν και να διασωθούν κτίρια με ιστορική και πολιτιστική σημασία.

Πρωτοβουλία Πολιτών: Να διασωθεί και να αποδοθεί στην Θεσσαλονίκη

Όπως τονίζει στην Parallaxi, ο Νίκος Καρακώστας, από τα συντονιστικά μέλη της Πρωτοβουλίας «Σώστε το Παλατάκι», μέσω του προγράμματος «European Bauhaus», αν γίνουν οι κατάλληλες ενέργειες, είναι δυνατόν να εξευρεθούν μέχρι και 3 εκατομμύρια ευρώ ενώ συνολικά για τη χώρα τα κονδύλια θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τα 50 εκατομμύρια ευρώ.

«Πρόκειται για ένα πρόγραμμα 500 εκατομμυρίων και αν κινηθούμε σωστά μπορούμε να διασφαλίσουμε μέχρι και 3 εκατομμύρια για ένα κτίριο και χώρο που αποτελεί τοπόσημο της Ανατολικής Θεσσαλονίκης», τονίζει και αναφέρει ότι τόσο η πολιτεία όσο και ο δήμος οφείλουν να κάνουν ό,τι μπορούν για να διασωθεί ένα ιστορικό κτίριο που σήμερα έχει αφεθεί στην μοίρα του να ρημάζει. Προτείνει δε να δημιουργηθεί ένας φορέας διαχείρισης σαν τη «Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών» στην Αθήνα και καλεί όλους τους φορείς και ιδίως τους τοπικούς βουλευτές αλλά και τον δήμο Καλαμαριάς, να ασχοληθούν σοβαρά με το θέμα.

«Είναι ένα κτίριο στολίδι σε ένα οικόπεδο προνομιακό. Αυτό δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί ως χώρος πολιτισμού αλλά και ψυχαγωγίας», τονίζει και ο Κώστας Μαμέλης, σημειώνοντας πως «σήμερα ο χώρος έχει εγκαταλειφτεί και βρίσκεται υπό «μερική» φύλαξη ενώ οι φθορές και οι ζημιές στον εσωτερικό και στον εξωτερικό χώρο είναι αξιοσημείωτες».

Όπως τονίζει το Παλατάκι μπορεί να λειτουργήσει ως εκθεσιακός χώρος, μετά βέβαια από την κατάλληλη συντήρηση και διαμόρφωση, π.χ. για τη συλλογή Κωστάκη που σήμερα «φυλάσσεται» στα υπόγεια της Μονής Λαζαριστών ή για εκθέματα του Ποντιακού Ελληνισμού. «Πρέπει να αποδοθεί στην πόλη και να αποκτήσει χρήσεις πολιτισμού, διότι όσο αφήνεται στην μοίρα του, κάθε μέρα ρημάζει», τονίζει.

Μερικά στοιχεία για το Παλατάκι

Το Παλατάκι ή Κυβερνείο, χτίστηκε στη Θεσσαλονίκη, για τις ανάγκες της φιλοξενίας της βασιλικής οικογένειας, αλλά τελικά ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκε ως τέτοιο. Είναι ένα επιβλητικό διώροφο κτίριο που βρίσκεται επάνω στο ακρωτήρι του Μικρού Καραμπουρνού ή Μικρού Εμβόλου στον κόλπο του Θερμαϊκού.

Οικοδομήθηκε την πενταετία της «ανασυγκρότησης» του 1955-1960, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Χριστόπουλου και έχει εμβαδό 1.200 τ. μ. σε μία έκταση οικοπέδου 15 στρεμμάτων. Το κτίσμα έχει δύο επίπεδα συν το υπόγειο, όπου λειτουργούσαν μαγειρεία, πλυσταριό και αποθήκες και θεωρείται ως χαρακτηριστικό δείγμα «ανακτορικής» νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, με προπύλαιο και περιστύλιο αποτελούμενο από ιωνικούς κίονες.

Πρόταση για την ανάπλαση του Κυβερνείου από 3 δημοτικές παρατάξεις

Σε κοινή πρόταση των Δημοτικών παρατάξεων, «Καλαμαριά Πρώτη Ξανά», «Η Καλαμαριά που μας αξίζει» και «Καλαμαριά Αλλιώς», σχετικά με την Τεχνική Έκθεση Ειδικού Χωρικού Σχεδίου Παραλιακού Μετώπου Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης που αφορά τον Δήμο Καλαμαριάς και ειδικά για το Παλατάκι – Κυβερνείο αναφέρονται τα εξής:

“Ανάπλαση και αξιοποίηση του Κυβερνείου (Ζώνη 2(δ)1) ως χώρο πολιτισμού, ιστορικής μνήμης και αναψυχής. Η πρότασή μας είναι η απόδοση του χώρου στο λαό της Καλαμαριάς και της ευρύτερης Θεσσαλονίκης.

• Πρέπει να αποτραπεί η μετατροπή ενός χώρου ιστορικής σημασίας και αξίας, σε χώρο τουριστικής εκμετάλλευσης.
• Πρέπει να γίνει μελέτη αποκατάστασης, ανακαίνισης και επανάχρησης του κτηρίου και τους περιβάλλοντος χώρου και απόδοση νέων χρήσεων και λειτουργιών.

Συγκεκριμένα, προτείνονται η μετατροπή του σε μουσείο διασποράς, στο οποίο θα μπορεί να ενσωματωθεί και η έδρα του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού με την παράλληλη στέγαση του κέντρου του Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων.

Το εξαιρετικής ομορφιάς διατηρητέο κτήριο συνολικού εμβαδού 1.600 m2 θα μπορούσε ταυτόχρονα με τα παραπάνω να λειτουργήσει και ως «Συνεδριακό και Εκθεσιακό Κέντρο», το οποίο δυνητικά θα μπορούσε να περιλαμβάνει: Αίθουσες συνεδρίων υψηλών προδιαγραφών, έκθεση των ιδιαίτερων αντικειμένων του Κυβερνείου στον φυσικό τους χώρο (λειτουργία μόνιμου Μουσείου/Έκθεσης), διαμόρφωση αιθουσών και αίθριων χώρων για τη φιλοξενία περιοδικών εκθέσεων/εκθεμάτων, διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου για τη φιλοξενία πολιτιστικών εκδηλώσεων, τη διασύνδεση του με φορείς της Θεσσαλονίκης για την προώθηση συνεργιών στο χώρο του πολιτισμού, χώροι εστίασης/εξυπηρέτησης των ανωτέρω δράσεων καθώς και τη φιλοξενία διοικητικών δομών”.