Πέφτει η αυλαία για την έκθεση βιβλίου-Το πλήθος στο μικροσκόπιο της λογοτεχνίας

Εικόνες: Νόπη Ράντη/ Μotion Τeam

Το βραβευμένο (1988) δίτομο έργο «Πλήθος» του Ανδρέα Φραγκιά (με πρωταγωνιστές ανθρώπους και καταστάσεις, συνεργεία και σπίτια, διαφημίσεις και προβολές, φίλμ και σενάρια… ) ως παράδοξη αλλά και αναγνωστικά οικεία-λογοτεχνική προσέγγιση της έννοιας του «πλήθους», όπως αυτό καταγράφηκε στην Ιστορία και τη Λογοτεχνία, δεν έδωσε μόνο το «στίγμα» της βασικής θεματικής της φετινής 16ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη αλλά και την αφορμή για σειρά συζητήσεων στα πάνελ της φετινής διοργάνωσης.

Από τα τέλη του 18ου αιώνα που το «πλήθος» γεννιέται ως «έννοια» δομική της λογοτεχνίας, – από το εξαπατημένο πλήθος των Θεσσαλών αγροτών στον «Ζητιάνο» του Ανδρέα Καρκαβίτσα (1897), ως την «Αγιογραφία» του αρκαδικού πλήθους του Μιχάλη Παναγιωτόπουλου (2003), από τη «Γαλήνη» (1937) του Ηλία Βενέζη του μικρασιατικού πλήθους, ως το κρητικό πλήθος του «Καπεταν Μιχάλη» του Νίκου Καζαντζάκη (1953), ακόμα κι από τους αστούς «Άθλιους των Αθηνών» του Ιωάννη Κονδυλάκη (1887) ως την «Ορθοκωστά» (1994) του Θανάση Βαλτινού – ακόμα και τα «Στοιχεία για τη δεκαετία του 60» του ίδιου (1990)- κύλησε πολύ… νερό στ αυλάκι της λογοτεχνίας, των παραγομένων έργων, των μηχανισμών και της οπτικής των συγγραφέων τους και της οπτικής, το μυθιστόρημα προάγει τελικά περισσότερους ήρωες παρά σύνολα. Έστω ήρωες που αντιτίθενται τον «όχλο», την «άμορφη μάζα» των πολλών και δημιουργεί (ειδικά στην εποχή της νεωτερικότητας – του 20ου αιώνα) μια αντιστικτική σχέση με το άτομο που είναι ο βασικός πρωταγωνιστής της λογοτεχνίας.

«Άψυχες φιγούρες από χαρτόνι» (φράση αντλημένη από το «Πλήθος» του Ανδρέα Φραγκιά) – το πλήθος στο μικροσκόπιο της λογοτεχνίας και της κριτικής, ήταν ο τίτλος μιας από τις πλέον ενδιαφέρουσες συζητήσεις, που πραγματοποιήθηκε σήμερα στο πλαίσιο της 16ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη με εισηγητές τον κριτικό Λογοτεχνίας Γιώργο Περαντωνάκη, την φιλόλογο Ελένη Παπαργυρίου και συντονιστή τον κριτικό βιβλίου Βαγγέλη Χατζηβασιλείου.

«Ξεκινούμε από το προ-νεωτερικό -ανωνυμο πλήθος, συνεχίζουμε στο νεωτερικό -ατομικοκεντρικό πλήθος των δεκαετιών του 1980-90 που θα μπορούσε πλέον να χαρακτηρισθεί και ως μοναχικότητα – μια συλλογικότητα απαρτιζόμενη από… ομάδες μονάδων. Τα πλήθη που κάποτε πάλλονταν στις πλατείες και τους δρόμους, βρίσκονται πλέον στη… μετανεωτερική ψηφιακή εποχή σ’ ένα κλειστό χώρο με… καλό σήμα που εξυπηρετεί το «διαδικτυακό πλήθος» έλεγε μεταξύ άλλων στην εισήγηση της η Ελένη Παπαργυρίου -επίκουρη καθηγήτρια νεοελληνικής φιλολογίας του πανεπιστημίου Πατρών.

Η ποίηση -κατεξοχήν είδος «ατομικής στάσης» του δημιουργού -ακόμα και του αναγνώστη της απέναντι στην Ιστορία- έμεινε μάλλον έξω από τη συζήτηση παρά τις παρεμβάσεις ορισμένων από τους ακροατές της καθώς πολλοί από αυτούς… μιλούσαν μόνοι – με τον ακροτελεύτιο στίχο από το εμβληματικό ποίημα του Μανόλη Αναγνωστάκη «Μιλώ» (από τη συλλογή «Συνέχεια» 1956) «Όρθιοι και μόνοι μες στη φοβερή ερημία του πλήθους».

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ