Πώς οι κάτοικοι πέριξ της Σόλωνος βρέθηκαν ξαφνικά να χρωστούν χιλιάδες ευρώ

Εξελίξεις υπάρχουν για μία από τις πιο μακροχρόνιες πολεοδομικές εκκρεμότητες της ανατολικής Θεσσαλονίκης, τη διάνοιξη της οδού Σόλωνος από το ύψος του σταθμού του μετρό 25ης Μαρτίου μέχρι την οδό Δελφών. Πρόκειται για ένα τμήμα λίγων μέτρων, που όμως στερεί έναν σημαντικό διαμπερή οδικό άξονα από την πόλη, με αφετηρία την πλατεία Μηνά Πατρικίου και προορισμό την περιοχή του Ιπποκρατείου.

Συγκεκριμένα, πριν ενάμιση μήνα περίπου επιδόθηκε, με δικαστικό επιμελητή, «αίτηση καθορισμού προσωρινής τιμής μονάδας αποζημίωσης» στους ιδιοκτήτες διπλανών ακινήτων, και τώρα αυτοί καλούνται να πληρώσουν ποσά που σε αρκετές περιπτώσεις φτάνουν και τις 10.000 ευρώ. Όπως είναι αναμενόμενο, αυτό το «ραβασάκι» έχει προκαλέσει αντιδράσεις.

Τιμή μονάδας σχεδόν 1.500/τ.μ.

Ιδιοκτήτρια ακινήτου σε πολυκατοικία με πρόσωπο προς την οδό Σόλωνος μεταφέρει την κατάσταση στην Parallaxi.

«Εκεί όπου η Σόλωνος συναντά τη Δελφών, στο αδιάνοιχτο τμήμα, υπήρχαν δύο σπίτια, πολλά χρόνια εγκαταλελειμμένα. Το ένα είχε κατεδαφιστεί επί Ζέρβα και τώρα απομένει το άλλο. Εγώ είμαι 30 χρόνια εδώ στη γειτονιά και το θυμάμαι σχεδόν πάντα εγκαταλελειμμένο», περιγράφει. «Όταν ξεκίνησαν τα έργα του μετρό πριν από 20 χρόνια, αντιμετωπίσαμε μεγάλα προβλήματα. Κλειστά παντού με λαμαρίνες, σκόνη, βρώμα… Το δε σπίτι ήταν από τότε ένα ερείπιο. Βγαίναν από μέσα αρουραίοι και σκαρφαλώναν στα μπαλκόνια μας!», θυμάται.

Το παρατημένο σπίτι έχει κριθεί από το Τμήμα Περιβαλλοντικής Υγιεινής και Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας ως επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Τόσα τα ντουβάρια όσο και τα ξύλινα στοιχεία του σπιτιού (εξωτερική σκάλα, δάπεδο βεράντας) έχουν υποστεί διάβρωση. Η σκεπή χάσκει σε κάποια σημεία, ενώ τα κουφώματα είναι σάπια και χωρίς τζάμια, αφήνοντας το οίκημα πλήρως εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες.

Σύμφωνα με τους περίοικους, το έγγραφο κοινοποιήθηκε σε περίπου 60 ιδιοκτησίες, οι οποίες συνορεύουν με το εν λόγω σπίτι. Σε μία πολυκατοικία, που βρίσκεται επί της οδού Χαλκιδικής, προτείνεται να καθοριστεί τιμή μονάδας 1.458 ευρώ/τ.μ., βάσει των οικονομικών συνθηκών της αγοράς. Για κάποιες ιδιοκτησίες, αυτό σημαίνει κόστος περίπου 10.000 ευρώ, ενώ για όλες τις ιδιοκτησίες το συνολικό ποσό ανέρχεται σε περίπου 59.000 ευρώ.

Τι είναι η «πράξη αναλογισμού» και τι η «προσωρινή τιμή μονάδας»

«Μα είναι δυνατόν να πρέπει να πληρώσουμε εμείς για μια υποδομή δημόσιας χρήσης, όπως ένας δρόμος, τον οποίο αποφάσισε να φτιάξει το κράτος;», αναρωτιέται αγανακτισμένη η διαχειρίστρια σε παρακείμενη με το σημείο οικοδομή.

Η απορία της διαχειρίστριας είναι δικαιολογημένη, ωστόσο το νομικό πλαίσιο φαίνεται πως πράγματι προβλέπει την καταβολή αποζημίωσης σε όλα τα ακίνητα που έχουν πρόσωπο προς μία δημόσια υποδομή (δρόμο, πάρκο, πλατεία κτλ.), είτε σε αυτήν τη πλευρά βρίσκεται η είσοδος προς το ακίνητο είτε όχι.

Αυτό προβλέπεται στη λεγόμενη «πράξη αναλογισμού αποζημίωσης οικοπέδων», ένα εργαλείο πολεοδομικού που καθορίζει:

• ποια ακίνητα εμπλέκονται σε μία πράξη απαλλοτρίωσης, που γίνεται με σκοπο να εφαμοστούν όσα προβλέπονται στο σχέδιο πόλης μιας περιοχής (στην προκειμένη, όλα τα ακίνητα γύρω από την αδιάνοικτη οδό Σόλωνος, καθώς και το ακίνητο που εμποδίζει τη διάνοιξή της)
• ποιοι ιδιοκτήτες δικαιούνται αποζημίωση
• ποιοι οφείλουν να πληρώσουν (ο εκάστοτε Δήμος, οι παρόδιες ιδιοκτησίες κτλ.)
• και πώς επιμερίζεται το κόστος της απαλλοτρίωσης στον κάθε οφειλέτη

Πολλοί ιδιοκτήτες ακινήτων έρχονται σε αντιπαράθεση με τον Δήμο, επειδή σύμφωνα με το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο το ακίνητό τους συμμετέχει σε διαδικασία «πράξης αναλογισμού». Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να συνεισφέρουν οικονομικά για τη δημιουργία δρόμων, πλατειών, παιδικών χαρών και άλλων κοινόχρηστων ή κοινωφελών χώρων.

Μέσα από αυτην τη διαδικασία, σε πρώτη φάση ορίζεται μία «προσωρινή τιμή μονάδας αποζημίωσης», με βάση μια αρχική εκτίμηση της αξίας των ακινήτων, με το δικαστήριο να αποφασίζει την τελική τιμή. Η προσωρινή τιμή εξυπηρετεί την άμεση καταβολή μέρους έστω της αποζημίωσης στους δικαιούχους, ώστε να μην καθυστερεί η έναρξη ενός έργου μέχρι το δικαστήριο να καταλήξει στην τελική τιμή.

Το νομικό πλαίσιο

Σύμφωνα με τους πληρεξούσιους δικηγόρους των κατοίκων, η διαδικασία που εφαρμόζεται στην οδό Σόλωνος και σε ανάλογες περιπτώσεις βασίζεται στο Νόμο 653/1977 (Περί υποχρεώσεων των παροδίων ιδιοκτητών δια την διάνοιξιν εθνικών οδών). 

Νομικές πηγές μεταφέρουν στην Parallaxi ότι μέχρι και το 2002, βάσει αυτού του νόμου, προβλεπόταν «αμάχητο τεκμήριο ωφέλειας». Αυτό σημαίνει ότι οι ιδιοκτήτες των παρόδιων ιδιοκτητών θεωρούνταν, ενώπιον του νόμου, ωφελούμενοι σε κάθε περίπτωση από το εκάστοτε έργο, χωρίς δικαίωμα αμφισβήτησης στα δικαστήρια. Ωστόσο, σύμφωνα με απόφαση του Αρείου Πάγου από το 2024, τα σχετικά άρθρα του 653/1977 «κρίθηκε ότι αντίκεινται στο άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ε.Σ.Δ.Α.)». Ως αποτέλεσμα, εισήχθη ο νόμος 2971/2001, που προβλέπει ότι το τεκμήριο ωφέλειας θα είναι πλέον μαχητό, δηλαδή οι θιγόμενοι ιδιοκτήτες θα μπορούν πλέον να προσφύγουν στα δικαστήρια και να αποδείξουν ότι δεν ωφελούνται από το έργο το οποίο αφορά η απαλλοτρίωση.

Όμως, ο νόμος αφήνει ένα χρονικό «παράθυρο», ορίζοντας ότι η αμφισβήτηση του τεκμηρίου δεν είναι δυνατή «μετά τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης». Στην περίπτωση της Σόλωνος, οι πράξεις απαλλοτρίωσης βασίζονται σε δύο αποφάσεις. Μία του 1930 από το τότε Υπουργείο Συγκοινωνίας και μία του 1993 από τον τότε Νομάρχη Θεσσαλονίκη. Συνεπώς, δεν θα μπορούσε να σταθεί στο δικαστήριο οποιαδήποτε προσπάθεια των ιδιοκτητών να αποδείξουν ότι δεν ωφελούνται από τη διάνοιξη.

Τι δηλώνει η αντιδήμαρχος Αστικής Ανάπτυξης

Μιλώντας μαζί μας, η διαχειρίστρια της παρακείμενης πολυκατοικίας πιθανολογεί ότι όλη αυτή η διαδικασία ανακινείται τώρα που ολοκληρώθηκαν τα έργα του μετρό, αφού όσο υπήρχαν οι λαμαρίνες ο δρόμος ούτως ή άλλως δεν μπορούσε να διανοιχτεί.

Πάντως, το 2022 η διοίκηση Κωνσταντίνου Ζέρβα κατεδάφισε και ένα άλλο ετοιμόρροπο οίκημα στο ίδιο σημείο, σε μια περίοδο που ακόμα το μετρό βρισκόταν υπό κατασκευή.

Η αντιδήμαρχος αστικής ανάπτυξης του Δήμου Θεσσαλονίκης, Δήμητρα Αγκαθίδου, δηλώνει ότι η επίδοση του εγγράφου δεν έχει σχέση με το μετρό. Προσθέτει πως «όταν γίνεται μία απαλλοτρίωση για κοινόχρηστους χώρους και γίνεται αλλαγή της ρυμοτομίας, κάποιοι από τους περίοικους ωφελούνται. Κάποιοι εισφέρουν σε γη και απαλλοτριώνεται το οικόπεδό τους, και κάποιοι άλλοι ωφελούνται, γιατί ξαφνικά η περιουσία τους είναι δίπλα σε πάρκο, σε νέο δρόμο κτλ. Αυτοί συνεισφέρουν σε χρήμα, ανάλογα με τα χιλιοστά ιδιοκτησίας στο οικόπεδο.

» Ως Δήμος έχουμε αντιμετωπίσει πολλές φορές ζήτημα με τις χρηματοδοτήσεις απαλλοτριώσεων. Υπήρξαν περιπτώσεις που το Πράσινο Ταμείο, για παράδειγμα είπε ότι “Εφόσον υπάρχουν εισφορές τρίτων, δηλαδή περιοίκων, δεν μπορούμε να σας δώσουμε χρηματοδότηση, γιατί φοβόμαστε ότι δεν θα τις πάρετε ποτέ”. Υπάρχουν πολλοί ιδιοκτήτες που δεν θέλουν να πληρώσουν και είναι δύσκολο να πειστούν. Όμως, ο Δήμος έχει δικαίωμα να διεκδικήσει τα χρήματα, και μέσω εφορίας, για να προχωρήσουν οι διαδικασίες».

Στην περίπτωση της οδού Σόλωνος, η συζήτηση αναμένεται στο Μονομελές Εφετείο Θεσσαλονίκης το Μάρτιο του 2026. Μένει να φανεί αν οι κάτοικοι θα προσπαθήσουν έστω να διαπραγματευτούν το τίμημα που θα κληθούν να πληρώσουν. Για να γίνει αυτό, θα χρειαστεί η κατάθεση ανεξάρτητου μηχανικού στο δικαστήριο, η οποία θα αμφισβητεί τον υπολογισμό της αξίας των ακινήτων βάσει των οποίων ορίστηκε η προσωρινή μονάδα αποζημίωσης. 

Η διαχειρίστρια δηλώνει: «Μας λένε ότι πρέπει να πληρώσουμε επειδή τα ακίνητά μας θα πάρουν αξία, αν γίνει ο δρόμος. Οι περισσότεροι από τους ιδιοκτήτες μένουμε στα σπίτια μας, οπότε δεν έχει ιδιαίτερο νόημα για εμάς το αν θα ανέβει η αξία τους. Μόνο αν αποφασίσουμε να τα πουλήσουμε. Θα κινηθούμε από δω και πέρα όσο πιο γρήγορα μπορούμε, ώστε να δούμε αν μπορούμε να επηρεάσουμε ή έστω να “παγώσουμε” σε αυτά τα επίπεδα την τιμή μονάδας».