Πού πάνε τα βιβλία όταν φεύγουν; Οδηγός για τη Θεσσαλονίκη.

«Όταν µπήκαν, βρήκανε κρεµασµένο στον τοίχο ένα αχτινοβόλο πορτρέτο του κυρίου τους, όπως τον είχαν δει την τελευταία φορά σ’ όλο το θαύµα της θεσπέσιας νιότης κι οµορφιάς του. Στο πάτωµα κείτονταν νεκρός ένας άνδρας µε βραδινό ένδυµα µ’ ένα µαχαίρι µπηγµένο στην καρδιά. Ήταν γεµάτος ρυτίδες, µαραµένος, µε πρόσωπο αποκρουστικό. Μονάχα όταν εξέτασαν τα δαχτυλίδια του τον αναγνώρισαν. ΤΕΛΟΣ». Αυτές είναι οι τελευταίες σειρές από το βιβλίο του Όσκαρ Ουάιλντ, «Το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι».

Το βιβλίο τελείωσε. Από εκεί και πέρα ποιος είναι ο προορισµός του; Το ράφι της βιβλιοθήκης ή ο κάδος της ανακύκλωσης; Και αν είναι δανεισµένο; Ή δεν πουλήθηκε σε ένα βιβλιοπωλείο; Για διάβασε παρακάτω, µήπως και αποφασίσεις να «απελευθερώσεις» µερικά βιβλία.  Πού µπορείς να βρεις βιβλία για να «πετάξεις» ή να δωρίσεις; Φυσικά στα βιβλιοπωλεία. Πού µπορείς να βρεις όµως βιβλία που έχουν διαβαστεί από χιλιάδες ζευγάρια µάτια, έχουν υπογραµµιστεί, σκιστεί, διορθωθεί, λερωθεί, έχουν σηµειωµένη µια ηµεροµηνία εξετάσεων ή µια ευχή;

> Κεντρική ∆ηµοτική Βιβλιοθήκη Στους ορόφους της ∆ηµοτικής Βιβλιοθήκης έχεις κάνει γνωριµίες, προσευχές για µια καλή εξεταστική, έχεις ρίξει καφέ πάνω στα βιβλία και κάπου ανάµεσα διάβασες και κάτι ψιλά. Στα ράφια της φιλοξενούνται 237.405 βιβλία, τα οποία καλύπτουν όλες τις επιστηµονικές και λογοτεχνικές κατηγορίες και βρίσκονται εκεί για να εµπλουτίσουν τις γνώσεις σου. Στην είσοδό της βρίσκεται ένα µηχάνηµα ανίχνευσης, σαν αυτά που βλέπεις στα αεροδρόµια. Γι’ αυτό µην προσπαθήσεις να περάσεις κάτι έξω κρυφά. Άλλωστε δεν έχεις λόγο να το κάνεις, αφού ο δανεισµός και η εγγραφή είναι δωρεάν. Βέβαια, αν δανειστείς ένα βιβλίο και το ξεχάσεις στη ραχούλα που το διάβαζες, τότε θα πρέπει να το αγοράσεις και να το δώσεις µε «σκυµµένο το κεφάλι» στη βιβλιοθήκη. Πέρυσι οι εγγεγραµµένοι αναγνώστες της βιβλιοθήκης ανήλθαν σε 25.020 και άλλαξαν χέρια 458.926 βιβλία, δηλαδή κάθε εβδοµάδα δανείζονταν κάτι λιγότερο από 9.000 βιβλία. Τα πιο δηµοφιλή είναι το ξένο και ελληνικό µυθιστόρηµα, οι κοινωνικές επιστήµες, τα ιστορικά και τα παιδικά.

> Απόσυρση βιβλίων

Καινούργιοι τίτλοι καταχωρούνται καθηµερινά στη βάση δεδοµένων της µέσω αγορών και δωρεών. Το παλαιότερο βιβλίο, το οποίο δεν θα σου το εµπιστευθούν, είναι η «Γραµµατική Εισαγωγή» του Θεόδωρου Γαζή σε αρχέτυπο του έτους 1495. Όταν περάσουν τα χρόνια και τα βιβλία φθαρούν υπερβολικά, τότε αποσύρονται για ανακύκλωση. Αν όµως συµβάλουν στη συνέχιση του πολιτισµού µας, τότε διατηρούνται ως έχουν στις συλλογές της βιβλιοθήκης.

> ∆ικαστικές φυλακές ∆ιαβατών

Ένα µικρό δωµάτιο, λίγο µεγαλύτερο από ένα κελί, φιλοξενεί τη δανειστική βιβλιοθήκη στις φυλακές των ∆ιαβατών. Τα βιβλία είναι περίπου 2.000 στον αριθµό, αλλά κανείς δεν τα έχει µετρήσει ακριβώς, ούτε έχουν κατηγοριοποιηθεί. Σύµφωνα µε το διευθυντή των φυλακών Κωνσταντίνο Τσουρέλη, τα βιβλία βρίσκονται παντού στο χώρο. Σε ράφια, στο πάτωµα και ορισµένα στο αρχείο της φυλακές και σε αποθήκες. Η βιβλιοθήκη άνοιξε µαζί µε τη φυλακή, όπως προβλέπεται από το νόµο. Το Μάιο του ’89 οι ∆ικαστικές Φυλακές «µετακόµισαν» από το Επταπύργιο στα ∆ιαβατά και µαζί τους µετέφεραν τα λιγοστά βιβλία τους. Η βιβλιοθήκη είναι κοινή για τους άνδρες και τις γυναίκες κρατούµενες. Αν και το ενδιαφέρον τους για διάβασµα είναι σχετικά µειωµένο, οι άνδρες είναι αυτοί που διαβάζουν περισσότερο από τις γυναίκες, σύµφωνα µε τον κ. Τσουρέλη. Η εργασία του βιβλιοθηκάριου είναι εθελοντική και γίνεται από κάποιον κρατούµενο. Η αµοιβή για τη δουλειά του είναι η υπόσχεση για µείωση ποινής µε την επίδειξη καλής διαγωγής.

> Κανόνες της βιβλιοθήκης των φυλακών

Σχεδόν όλες τις ώρες της ηµέρας µπορεί οποιοσδήποτε κρατούµενος να πάει στη βιβλιοθήκη και να δανειστεί ένα βιβλίο. Αναγνωστήριο, δηλαδή ένας χώρος για διάβασµα εντός της βιβλιοθήκης, δεν υπάρχει και ο δανεισµός γίνεται µε µια απλή καταγραφή του βιβλίου και του ονόµατος του κρατούµενου σε ένα τετράδιο. Ηµέρα επιστροφής του βιβλίου δεν ορίζεται και δεν είναι συγκεκριµένη. Άλλα βιβλία επιστρέφονται και άλλα όχι. Κανείς δεν θα τα αναζητήσει. ∆εν υπάρχει συγκεκριµένος κανονισµός για το ποια βιβλία επιτρέπονται στη φυλακή και ποια απαγορεύονται. Η βιβλιοθήκη διαθέτει βιβλία σχεδόν απ’ όλες τις κατηγορίες. Τα πιο δηµοφιλή είναι όσα περιγράφουν τις περιπέτειες κάποιου ήρωα µε ένα ευτυχισµένο τέλος. Αυτά που δεν µπαίνουν στη φυλακή είναι οι εγκυκλοπαίδειες, θρησκευτικού περιεχοµένου βιβλία και οτιδήποτε περιγράφει λίγη τσόντα για να µην προκληθεί «ταραχή». Απαγορεύονται επίσης τα βιβλία µε χοντρό και σκληρό εξώφυλλο διότι οι δεσµοφύλακες αναγκάζονται να τα καταστρέψουν για να τα ψάξουν, µήπως και κρύβουν κάτι παράνοµο.

> Στο υπόγειο µε τα παλιά βιβλία

Από το στοκ των βιβλιοπωλείων, από παλιές βιβλιοθήκες Θεσσαλονικέων, από τον καθένα που θέλει να «ξεφορτωθεί» ένα βιβλίο, ενισχύεται µε βιβλία η «Παλαιοβιβλιοθήκη της Θεσσαλονίκης» του Κώστα Καραµούζα. Παρά τη µεγάλη του ηλικία, ο κύριος Κώστας, απτόητος, συντηρεί και τακτοποιεί τα χιλιάδες βιβλία που εµπορεύεται εδώ και 28 χρόνια στο µικρό του µαγαζί, δίπλα στον κινηµατογράφο «Φαργκάνη» στην Ιασωνίδου. Η µικρή είσοδος της Παλαιοβιβλιοθήκης δεν σε προετοιµάζει για τα χιλιάδες βιβλία που βρίσκονται αραδιασµένα στο υπόγειο της. Στους διαδρόµους που σχηµατίζονται από τις στοίβες µετά βίας χωράνε δύο άνθρωποι. Όσοι βρίσκονται µέσα, σιωπηλοί, ξεφυλλίζουν, ψάχνουν, αγγίζουν και αισθάνονται τη µυρωδιά των κιτρινισµένων σελίδων. «Όλες οι παλιές οικογένειες της Θεσσαλονίκης είχανε βιβλιοθήκες. Έχω µπει σε πολλές και πάντα µε έπιανε ένα δέος. Από αυτές έχω τα περισσότερα. Οι γέροι πεθαίνουν και οι νέοι θέλουν να ξεφορτωθούν τα βιβλία για να νοικιάσουν τα διαµερίσµατα ή να τα γκρεµίσουν. Αγοράζω και από στοκ των βιβλιοπωλείων, αλλά τις περισσότερες φορές έρχονται και µε βρίσκουν». Τα βιβλία κρύβουν πολλά µυστικά, όχι µόνο από τους συγγραφείς, αλλά και τους προηγούµενους ιδιοκτήτες τους. «Έχω βρει λίρες, χρήµατα, αποξηραµένα άνθη, επιστολές, ερωτικά µηνύµατα και χιλιάδες αφιερώσεις. Έχω µια µεγάλη συλλογή από βιβλία αφιερωµένα από επώνυµους Έλληνες σε άλλους, από τον Καραγάτση, το Βενέζη, τον Βενιζέλο, τον Παπανδρέου, πάρα πολλά». Παλιά θυµάται ότι πουλούσε τόνους από βιβλία κάθε χρόνο. Σήµερα, όπως µας λέει, από την έκρηξη της πληροφορίας µέσω των ΜΜΕ χάθηκε η αγάπη για το βιβλίο και τη γνώση. «Σήµερα για να βρεθεί ένας φιλαναγνώστης πρέπει να πεθάνουν 200».

> Πολτός από βιβλία

Καθηµερινά εκατοντάδες βιβλία καταλήγουν στα σκουπίδια. Τα πιο «τυχερά», από τους συνειδητοποιηµένους, θα µπούνε στους κάδους της ανακύκλωσης. Αν όµως πρόκειται για µια µεγάλη ποσότητα βιβλίων ή ακόµα και χαρτιών, η λύση δεν είναι οι µπλε κάδοι του δήµου. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις τα βιβλία και τα χαρτιά του νοµού Θεσσαλονίκης καταλήγουν στη ΜΕΛ. Η Μακεδονική Εταιρία Χάρτου είναι µια βιοµηχανία παραγωγής χαρτονιών στον Άγιο Αθανάσιο της Θεσσαλονίκης. Συνεργάζεται µε τους Οργανισµούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά και µε ιδιώτες, οι οποίοι την προµηθεύουν µε κάθε είδους χάρτινο υλικό. Έτσι, ένας εκδοτικός οίκος ή ένα βιβλιοπωλείο επικοινωνεί µε τους «µεσάζοντες», οι οποίοι αγοράζουν το στοκ των βιβλίων, τα επεξεργάζονται και τα µεταπωλούν για πολτοποίηση στη ΜΕΛ. Κάθε µήνα εισέρχονται στις µηχανές της περίπου 10.000 τόνοι χαρτιού. Η ΜΕΛ παράγει ετησίως 100.000 τόνους χαρτόνι, για το οποίο είναι απαραίτητοι 130.000 τόνοι χαρτιού.

> Αφήστε τα βιβλία ελεύθερα

Τι γίνεται όµως αν δεν θέλεις να πετάξεις τα παλιά σου βιβλία, αλλά σου πιάνουν και χώρο; Στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.bookcrossing.com θα βρεις όλες τις πληροφορίες σχετικά µε την «βιβλιοαπελευθέρωση». Τι είναι αυτό; «Αντί να πετάς ή να κρατάς τα βιβλία σου, το κίνηµα του bookcrossing σού προτείνει να τα αφήσεις ελεύθερα σε οποιοδήποτε σηµείο του κόσµου προκειµένου να τα βρουν άλλα άτοµα και να τα διαβάσουν», όπως µας είπε η Αργυρή Μαγλάρη, µέλος του Bookcrossing Θεσσαλονίκης. Κάθε βιβλίο που εγγράφεται στο bookcrossing έχει έναν µοναδικό κωδικό BCID (BookCrossing IDentity) βάσει του οποίου ο καθένας που έχει πάρει κάποια στιγµή στα χέρια του το συγκεκριµένο βιβλίο µπορεί να δει µέσα από το site που βρίσκεται και τι σχόλια έχουν κάνει οι υπόλοιποι που το διάβασαν. Στη Θεσσαλονίκη το bookcrossing αριθµεί 500 µέλη. Κάθε δεύτερη Τρίτη του εκάστοτε µήνα διοργανώνουν µια συγκέντρωση σε ένα καφέ του κέντρου. Ενηµερώσου από το site και το ελληνικό forum του bookcrossing για να δεις ότι ο κόσµος µπορεί να γίνει µια µεγάλη δανειστική βιβλιοθήκη.