Σεπτέμβριος 1941: Η Θεσσαλονίκη χωρίς ΔΕΘ, χωρίς Τύπο, χωρίς σφυγμό, με κωμωδίες…

Τον Σεπτέμβριο του 1941, η Θεσσαλονίκη για πρώτη φορά από το 1926 δεν ετοιμαζόταν να φιλοξενήσει τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Τώρα η πανδημία, τότε ο πόλεμος… Μέχρι τότε, αλλά και μετά το 1951 που επαναλειτούργησε, η ΔΕΘ έδινε ζωή στην πόλη. Δεν ήταν όμως μόνο η ΔΕΘ που «σίγησε» εκείνη την εποχή. Σίγησε και ο Τύπος. Άνθισαν από την άλλη οι κωμωδίες για «Γέλιο χωρίς δελτίο»…

Μια πόλη χωρίς σφυγμό

Οι εφημερίδες αποτυπώνουν τον σφυγμό μιας κοινωνίας, αναδεικνύουν τα προβλήματα και διεκδικούν λύσεις. Διαχρονικά αυτός είναι ο ρόλος τους στις δημοκρατικές κοινωνίες. Ακόμη και τις πρώτες ημέρες του ελληνοϊταλικού πολέμου, «οι εφημερίδες της Θεσσαλονίκης απηχώντας και αναπαράγοντας τη γενικότερη εθνική έξαρση, θα αναλάβουν όχι μόνο να καλύψουν τα νέα του μετώπου αλλά και να εμψυχώσουν τον πληθυσμό με άρθρα και χλευαστικούς για τις ήττες των Ιταλών τίτλους. Τα σώματα αυτά των εφημερίδων αποτελούν πολύτιμη πηγή για την ανάπλαση του σφυγμού της καθημερινής ζωής στη Θεσσαλονίκη”, σημειώνει ο Γιώργος Αναστασιάδης στο βιβλίο του «Η Θεσσαλονίκη των εφημερίδων» (1994).

Από τις 9 Απριλίου του 1941 που οι Γερμανοί κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη, οι εφημερίδες της πόλης ανέστειλαν την έκδοσή τους. «Όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, η επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο περιορίστηκε στον επίσημο δίαυλο της γερμανικής λογοκρισίας. Ημερήσιες και εβδομαδιαίες εφημερίδες τέθηκαν υπό καθεστώς απόλυτου ελέγχου, όπως σε όλη την Ελλάδα, αν και μόνο στη Θεσσαλονίκη επανακυκλοφόρησε μια ακραία, αντισημιτική, εθνικοσοσιαλιστική εφημερίδα. Ήταν η “Νέα Ευρώπη”, ένα φύλλο που είχε απαγορευθεί στον Μεσοπόλεμο και αναγεννήθηκε για να αποτελέσει το ιδεολογικό όργανο των κατακτητών στην ελληνική γλώσσα» (Η Θεσσαλονίκη κατά τη Γερμανική κατοχή, Άννα Μαρία Δρουμπούκη, Ιάσων Χανδρινός, 2014).

Σταμάτησε έτσι να καταγράφεται ο σφυγμός της ζωής στη Θεσσαλονίκη και με πηχυαίους τίτλους καταγραφόταν μέρα με τη μέρα η «θριαμβευτική» πορεία των δυνάμεων του Άξονα με φωτογραφίες του Φύρερ σε διάφορες συναντήσεις του από τον Μουσολίνι (1/9/1941) μέχρι την παρασημοφόρηση σε «ανδραγαθ’ησαντας αξιωματικούς και στρατιωτικούς»(6/9/1941). Το πρώτο, το κύριο θέμα της εφημερίδας «Νέα Ευρώπη» ήταν σχεδόν καθημερινά μία ανακοίνωση του Γενικού Αρχηγείου των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων. Στην εν λόγω εφημερίδα έγραφαν ελάχιστοι δημοσιογράφοι από θεσσαλονικιώτικες εφημερίδες που έκλεισαν, οι οποίοι αργότερα πέρασαν από δοσιλογικά δικαστήρια.

Τα δελτία, η μαύρη αγορά και οι κωμωδίες

Τον Σεπτέμβριο του 1941 είχαν αρχίσει να φαίνονται καθαρά και στη Θεσσαλονίκη οι συνέπειες της φτώχειας και του υποσιτισμού. Η «Νέα Ευρώπη» αναφέρεται με μονόστηλα στα θέματα της μαύρης αγοράς ή στην παρέμβαση Εθνικού Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Θεσσαλονίκης «να διανέμονται όλα τα είδη τροφίμων που παράγονται στην περιοχή στη βάση των δελτίων όπως γίνεται στην Αθήνα» (6/9/1941). Από τα αρχεία της εφημερίδας «Νέα Ευρώπη» -που υπάρχουν σε ηλεκτρονική μορφή στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης- είναι δύσκολο να νιώσει κάποιος τον σφυγμό της πόλης τον Σεπτέμβριο του 1941.

Περίοπτη θέση στο καθημερινό φύλλο της εφημερίδας κατέχει σχεδόν καθημερινά το θέατρο. Ο Σεπτέμβριος του 1941 μπορεί να βρήκε τη Θεσσαλονίκη για πρώτη φορά ύστερα από 15 χρόνια χωρίς Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, τη βρήκε όμως με πολλές θεατρικές παραστάσεις, κωμωδίες σχεδόν στο σύνολό τους, προς τέρψιν… «Γέλιο χωρίς δελτίο», έγραφε η εφημερίδα διαφημίζοντας τέσσερις παραστάσεις που παίζονταν στις 13 Σεπτεμβρίου στην πόλη. Οι κωμωδίες της εποχής, «έχουν θέματα ανώδυνα (συζυγική απιστία, ερωτικά τρίγωνα, αστυφιλία) και αναπαράγουν την προπολεμική θεματολογία χωρίς ν’ απεικονίζουν τη γύρω τους ζοφερή πραγματικότητα» (Κατερίνα Καρρά, Η κωμωδιογραφία της περιόδου 1936-1944 ως πεδίο μελέτης πολιτιστικών μεταβολών).

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ ΜΠΕ/ Δήμητρα Κεχαγιά