Από τη Μίκρα στο SKG. Από το χθες στο αύριο του αεροδρομίου της Θεσσαλονίκης.

Εικόνες του σήμερα: Άγγελος Ζυμάρας, Γιάννης Σημιτόπουλος

Βαλίτσες, ροδάκια που ρολάρουν με θόρυβο, αγκαλιές, γέλια, δάκρυα, βήματα βιαστικά, ακίνητα βλέμματα, ματιές στο ρολόι, συνομιλίες στα κινητά, check in, ουρές, σακίδια που αλλάζουν ώμους, αναμονή στο βλέμμα, αφίξεις, αναχωρήσεις… Η εικόνα του αεροδρομίου μιας πόλης είναι και η πρώτη που αποτυπώνεται στους επισκέπτες της. Και μέχρι σήμερα η εικόνα του δικού μας δεν βοηθά και πολύ στην προσπάθεια να να κάνουμε τη Θεσσαλονίκη προορισμό. Γιατί αυτό το αεροδρόμιο δεν είναι σε καμιά περίπτωση αντάξιο μιας πόλης ενός εκατομυρίου ανθρώπων. Σε μια χώρα που για δεκαετίες βάσισε τις βασικές υποδομές της –στον τομέα της μετακίνησης και των μεταφορών- στις στρατιωτικές υποδομές που μας κληροδότησαν τα πολεμικά έργα των Συμμάχων από την εποχή του Α’ Παγκοσμίου πολέμου, η αντικατάστασή τους με άλλα πιο μοντέρνα και σύγχρονα έγινε με ρυθμούς χελώνας. Το ίδιο ίσχυει βέβαια και για την πόλη μας. Υπάρχει λοιπόν προοπτική να αλλάξει η εικόνα αυτού του αερολιμένα σε μια ανάλογη αντίστοιχων ευρωπαϊκών αεροδρομίων; Η πώλησή του και η οσονούπω παράδοση του καινούργιου αεροδιαδρόμού του για πολλούς θεωρείται μια καλή αρχή.

Στα μέσα του Δεκέμβρη που μας πέρασε, λοιπόν, ανακοινώθηκε η ολοκλήρωση της σύμβασης παραχώρησης του δικαιώματος αξιοποίησης των 14 περιφερειακών αεροδρομίων, συμπεριλαμβανομένου και του αεροδρομίου «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης, μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και της παραχωρησιούχου γερμανικής κοινοπραξίας FRAPORT AG-SLENTEL Ltd, με τις υπογραφές μεταξύ της εταιρείας και του ΤΑΙΠΕΔ. Η διοίκηση του δήμου εξέφρασε την ικανοποίησή της με την προσδοκία ότι η συγκεκριμένη επένδυση θα έχει ως συνέπεια νέες ποιοτικές υπηρεσίες προς τους επιβάτες, νέες θέσεις εργασίας και θα συμβάλλει στην αύξηση των διεθνών αεροπορικών συνδέσεων. Η πώληση φαίνεται να ικανοποίησε όλους όσους ασχολούνται με τον Τουρισμό που με ανακοινώσεις την χαιρέτισαν ως κέρδος για την πόλη και την περιοχή και όχι ως απώλεια.

Λίγο πριν λοιπόν αλλάξει χέρια το αεροδρόμιο που κουβαλά έναν αιώνα ιστορίας εμείς μαζεύουμε σκόρπιες εικόνες από τις μεταμορφώσεις του.

Η Γαλλική Στρατιά και οι πρώτες πτήσεις

Όταν με το ξέσπασμα του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου, η Θεσσαλονίκη με τους 160000 κατοίκους υποδέχεται τις μεγάλες συμμαχικές στρατιές με πληθυσμό 360.000 ανθρώπων είναι εύκολο να καταλάβουμε ότι μεταξύ του φθινοπώρου του 1915 και ως το 1918, η πόλη ζούσε σε στρατιωτικούς ρυθμούς. Στις 22/9/15, η Γαλλική Στρατιά φέρνει και 5 στολίσκους αεροπλάνων και δημιουργεί μια σειρά από αεροπορικές βάσεις στο Νομό αλλά και στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης. Λεμπέτ στα Δυτικά, δυο αεροδρόμια στη Μίκρα, ένα στο Καραμπουρνάκι και το Σέδες στη Θέρμη. Το Λεμπέτ (στη σημερινή Ν. Ευκαρπία) στα δυτικά ήταν το πρώτο. Σύντομα κατασκευάζεται κι άλλο αεροδρόμιο στην περιοχή της (μικρής) Μίκρας, κοντά στην παραλία του Φοίνικα (στην περιοχή πριν το Γυμναστήριο της Μίκρας) και οι Γάλλοι το ονομάζουν «Col de Mikra” (στενό της Μίκρας). Είναι το πρώτο αεροδρόμιο που φέρει το όνομα Μίκρα, ολοκληρώνεται τον Ιούλιο του 1916 και εξυπηρετεί την βρεταννική αεροπορία. Την ίδια εποχή κατασκευάζεται άλλο ένα αεροδρόμιο κοντά στο Σέδες, ένα μικρό χωριό που σήμερα γνωρίζουμε ως Θέρμη. Μια άλλη σημαντική βάση ήταν στη σημερινή Σοφούλη στο Καραμπουρνάκι. Είναι η γαλλική βάση Όρχος Αεροπορίας που διαθέτει και διάδρομο Προσγείωσης / Απογείωσης και είναι γνωστό με το όνομα Grand Parc d’ aviation. Εκεί εγκαθίστανται βασικά οι Γάλλοι.

Μικρή και μεγάλη Μίκρα

Μετά την εγκατάσταση των συμμαχικών στρατευμάτων, το Νοέμβριο του 1915 στην Ανατολική Θεσσαλονίκη, αρχίζει η διαμόρφωση ενός σιδηρδρομικού δικτύου και μια σιδηροδρομική γραμμή στρώνεται μήκους 13 χλμ που ξεκινάει απ΄το λιμάνι συνεχίζει μέσω Λ. Στρατού, Κωνσταντινουπόλεως, κεραμοποιείου Αλλατίνη και κατεβαίνει στηνΑνωτάτη σχολή πολέμου για να συνεχίσει στο μήκος της σημερινής αρτηρίας μέχρι την Γεωργική Σχολή και τελικά στη Μίκρα. Η περιοχή του σημερινού αεροδρομίου χρησιμοποιήθηκε ως «Αεροπορικό Πεδίο» και για πρώτη φορά το 1917 χρησιμοποιείται η ονομασία «Μεγάλη Μίκρα». Μετά το τέλος του πολέμου στις 30/9/1918, οι σύμμαχοι αποχωρούν κληροδοτώντας στην πόλη μια σειρά από έργα υποδομής, αεροδρόμια, μηχανήματα, υλικά και 176 αεροπλάνα με τον χαρακτηρισμό «φθαρμένο υλικό». Τα 18 από αυτά παραμένουν στη Μίκρα και τα υπόλοιπα μεταφέρονται στο Σέδες.

Εν τω μεταξύ τα αεροπορικά ατυχήματα δεν είναι κάτι σπάνιο.Φθαρμένα αεροπλάνα που πέφτουν στην πτήση Αθήνα Θεσσαλονίκη, συγκρούσεις από λάθος χειρισμούς, μέχριο και μια πτώση με αποτέλεσμα το θάνατο του ανθυπολοχαγού Νικηφοράκη που πετά πολύ χαμηλά προσπαθώντας να ρίξει βοτσαλάκια στη βεράντα της βίλας μιας αιθέριας ύπαρξης που του είχε πάρει τα μυαλά ενώ αρκετά πέφτουν στο Θερμαϊκό. Η Μίκρα από το 1919 ως το 1931 αποτελούσε το βοηθητικό αεροδρόμιο του μεγάλου στρατιωτικού αεροδρομίου του Σέδες, χρησιμοποιείται ως αεροδρόμιο εκπαίδευσης πιλότων και οι υποδομές του είναι ελάχιστες. Να σημειώσουμε σαν σημαντικό γεγονός την παρουσίαση 16 καινούργιων αεροπλάνων που παραλαμβάνονται στη Θεσσαλονίκη και η βάφτισή τους γίνεται στη Μίκρα, στις 14/7/1928. Η προσέλευση του κόσμου είναι μαζική και η πρόσβασή τους διευκολύνεται με μειωμένο εισιτήριο επιδοτούμενο από τον Δήμο, σε λεωφορεία που ξεκινούν από το Ντεπώ.

Εν τω μεταξύ στον υπόλοιπο κόσμο γίνονται βήματα για υιοθέτηση του αεροπλάνου ως μέσου μεταφοράς ατόμων, ταχυδρομείου και εμπορευμάτων. Στη Θεσσαλονίκη η προσπάθεια λειτουργίας πολτικής αεροπορίας αρχίζει από το 1924, αλλά οποιαδήποτε κινήσεις για συμφωνίες και συμβάσεις είτυε δεν προχωρούν είτε ακυρώνονται. Οι πρώτες πτήσεις γίνονται με σύμβαση που υπογράφεται με τον Ίκαρο (μετά την ίδρυση το 1929 του Υπουργείου Αεροπορίας) που αναλαμβάνει τη σύνδεση Αθήνα Θεσσαλονίκη, με μεγάλα επιβατικά αεροσκάφη. Πολιτικό αεροδρόμιο δεν υπάρχει ακόμη στην πόλη και ως τέτοιο χρησιμοποιείται αυτό της μικρής Μίκρας στον Φοίνικα, όπου και προσγειώνεται το πρώτο αεροπλάνο που εγκανίασε την πρώτη διεθνή σύνδεση της πόλης με το Βελιγράδι την 1/5/1930.

Δημοσιογράφοι της Θεσσαλονίκης μπροστά από το γιουγκοσλαβικό αεροπλάνο που τους μετέφερε στο Βελιγράδι στις 17/5/1930 (Αρχείο Κέντρου Ιστορίας) Μετην ίδρυση της Ελληνικής Εταιρίας Συγκοινωνιών μπαίνει σε λειτουργία στις 10/7/1931 η τακτική πολιτική σύνδεση Αθήνα Θεσσαλονίκη τρεις φορές την εβδομάδα, με χρήση ως πολιτικού αεροδρομίου το Σέδες που είναι μεγαλύτερο από αυτό της Μικρής Μίκρας. Η μικρή Μίκρα εγκαταλείπεται το 1936 και τα αεροπλάνα μεταφέρονται στο Σέδες, ενώ το Λεμπέτ εγκαταλείπεται το 1941 και την κατάληψη της πόλης από τους Ναζί.

Πολιτικός Αερολιμήν Θεσσαλονίκης

Το Μάιο του 1938 άρχισαν τα έργα για την κατασκευή πολιτικού αεροδρομίου στη Μεγάλη Μίκρα, με την ονομασία «Πολιτικός Αερολιμήν Θεσσαλονίκης». Τότε κατασκευάστηκε ο διάδρομος 10/28, με μήκος 600 μ. και πλάτος 30 μ. Το 1939 οι εργασίες σταμάτησαν λόγω του επερχόμενου πολέμου. Το αεροδρόμιο επιτάχθηκε όπως και τα υπόλοιπα από τους Γερμανούς που αποφάσισαν την αξιοποίησή του. Το ονόμαζαν σημείο μηδέν λόγω του μηδενικού του υψόμετρου. Αύξησαν το μήκος του Διαδρόμου στα 1600 μέτρα κι έκαναν αποστραγγιστικά έργα και επιχωματώσεις. Οι εργασίες έγιναν με αναγκαστική εργασία για την οποία επιτάχθηκαν κάτοικοι της Πυλαίας κυρίως. Το 1943-44 το αεροδρόμιο βομβαρδίστηκε από τους Άγγλους. Το τέλος του πολέμου αφήνει το αεροδρόμιο Σέδες κατεστραμμένο ενώ και αυτό και η Μίκρα καταλαμβάνονται από Ελασίτες. Το πρώτο ελληνικό αεροπλάνο προσγειώνεται στο Σέδες, την παραμονή των «Δεκεμβριανών» του 1944. Η αποκατάσταση των ζημιών και η εκτέλεση νέων έργων πραγματοποιείται εκεί το 1948 κι έκτοτε χρησιμοποιείται μόνο από πολεμικά αεροσκάφη.

Ο Αερολιμένας Θεσσαλονίκης αρχίζει να λειτουργεί στη σημερινή του θέση στη Μεγάλη Μίκρα, το 1948. Τον Οκτώβριο του 1949 υπογράφεται συμφωνια επέκτασης με την αμερικανική AMAG, που τελικά ολοκληρώνεται το 1953. Εν τω μεταξύ δημοπρατείται το 1950, ένας δεύτερος αεροδιάδρομος (16/34) που θα έχει μήκος 2000 μ. και πλάτος 50μ. που παραδίδεται το 1953. Το 1956 μετά από διαπραγμετεύσεις με το ελληνικό κράτος, τις ελληνικές αεροπορικές μεταφορές ανέλαβε η ”ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ” του Αριστοτέλη Ωνάση, στην οποία παραχωρήθηκε και το αποκλειστικό προνόμιο εκμετάλλευσης των αερομεταφορών της χώρας.

Έτσι στις 6 Απριλίου του 1957, η Ολυμπιακή εγκαινιάζει τη δραστηριότητά της με την πτήση Αθήναι – Θεσσαλονίκη με μια Ντακότα (DC3). Εν τω μεταξύ από το 1958 μέχρι το 1965 έγιναν μεγάλης κλίμακας έργα στο αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης, με χρήματα του ΝΑΤΟ όπως επιμήκυνση του διαδρόμου 10/28 στα 2440 μ. και πλάτος; 45 μ., εκτεταμένες επιχωματώσεις, εκτροπή της κόίτης του Ανθεμούντα σε κανάλι, κατασκευή νέου αεροσταθμού, με υπερυψωμένο Πύργο Ελέγχου. Το νέο κτίριο του αεροσταθμού εγκαινιάζεται στις 26/9/1965, σε αρχιτεκτονική μελέτη των Κίμωνα Λάσκαρη και Άγγελο Σιάγα. Από την αρχική μελέτη όμως υλοποιήθηκε μόνο ένα κεντρικό τμήμα και ο Πύργος Ελέγχου, που κατεδαφίστηκε λόγω ζημιών που υπέστη στο σεισμό του 1978 και μεταφέρθηκε σε νέο ανεξάρτητο κτίριο στη σημερινή του θέση.

Το 1967 γίνεται και η μεταφορά της Αερολέσχης Θεσσαλονίκης στον αερολιμένα. Το κτίριο του Αεροσταθμού γνώρισε διαδοχικές επεκτάσεις το 1968, 1977 και 1991 και μάλιστα χωρίς οικοδομική άδεια. Το 1972 επεκτείνεται και νεότερος αεροδιάδρομος στα 2400 μ. και πλάτος 60μ. Το 1975, ο Καραμανλής κρατικοποιεί την Ολυμπιακή αεροπορία του Ομίλου Ωνάση, μετατρέποντας την σε κρατικό αερομεταφορέα.

SaloniKa Greece

Το 1993 η επωνυμία του Αεροδρομίου συμπληρώθηκε και έγινε Κρατικός Αερολιμένας Θεσσαλονίκης «Μακεδονία». Το όνομά του από την ΙΑΤΑ είναι SKG (SaloniKa Greece). Το 1996 το αεροδρόμιο αναβαθμίζεται σε Διεθνή κόμβο της Ολυμπιακής αεροπορίας. Στις μετέπειτα φάσεις επέκτασης το 1995 υλοποιήθηκε επέκταση 6000 τ.μ., ενώ η έκτη φάση πο δημοπρατήθηκε τον Αύγουστο του 2000 περιλάμβανε επεκτάσεις σε σύνολο επιφάνειας 13.000 τ.μ. στον αεροσταθμό.

Κάποτε στο τραπέζι των σχεδίων ανάπτυξης της πόλης είχε πέσει το σχέδιο κατασκευή µελλοντικού αεροδροµίου στη δυτική πλευρά. Αντ’ αυτού δρομολογήθηκε η επέκταση του αεροδιαδρόµου 10-28 µέσα στο Θερµαϊκό που θα προσγειώνει στην πίστα του τις πρώτες υπερατλαντικές πτήσεις (με επέκταση του διαδρόμου προσαπογειώσεων 10-28 κατά 1 χλμ.εντός θαλάσσης και ίσου μήκους επέκταση του παράλληλου τροχοδρόμου, πλάτους 23 μέτρων). Το έργο δημοπρατήθηκε τον Ιούνιο του 2005 και ο αρχικός χρόνος ολοκλήρωσης υπολογίζονταν το 2011. Οι αντιδράσεις όµως των δήµων Θερµαϊκού και Βασιλικών καθώς και των ψαράδων της παράκτιας αλιείας του νοµού Θεσσαλονίκης αλλά και το δύσκολο έδαφος προκάλεσαν σηµαντικές καθυστερήσεις κι έτσι το έργο που μέχρι σήμερα έχει λάβει τρεις παρατάσεις είναι σταματημένο από τον Μάιο του 2015 και σύμφωνα με την ΥΠΑ, ο χρόνος περαίωσης εκτιμάται να είναι ο Μάρτιος του 2016, αλλά εσείς κρατάτε μικρό καλάθι. Ακόμα δεν τέλειωσε.

Η επόμενη ημέρα του αεροδρομίου είναι αυτή που σχεδιάζει ο νέος του ιδιοκτήτης, η Frapport.

Οι αλλαγές που έρχονται και βλέπετε σε αυτές τις εικόνες είναι αυτές. Ο τερματικός σταθμός του αεροδρομίου θα ανακαινιστεί και θα εκσυγχρονιστεί, ενώ θα πραγματοποιηθεί αναδιάπλαση των εμπορικών χώρων του αεροδρομίου. Η Fraport Greece προχωρά, επίσης, σε σύναψη νέων συμφωνιών με αεροπορικές εταιρίες και συνεργαζόμενες επιχειρήσεις, συμφωνίες οι οποίες αποσκοπούν στη επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και στην αύξηση της συνολικής τουριστικής αγοράς δίνοντας έμφαση στις αγορές που έχουν ήδη ισχυρή παρουσία στη Θεσσαλονίκη. Συγκεκριμένα, αναμένεται μία αύξηση της τάξης του 48% στον αριθμό των επιβατών στο Αεροδρόμιο «Μακεδονία» μέχρι το 2026.

Οι σημαντικές βελτιώσεις που θα πραγματοποιηθούν για την αύξηση τόσο της χωρητικότητας του αεροδρομίου όσο και της ποιότητας των υπηρεσιών περιλαμβάνουν: 47% αύξηση των σταθμών Check-in, 75% αύξηση των ζωνών παραλαβής αποσκευών, 50% αύξηση του συνολικού αριθμού πυλών και διπλασιασμό των ζωνών ασφαλείας του αεροδρομίου. Ταυτόχρονα, όλες οι λειτουργίες του αεροδρομίου θα πραγματοποιούνται με βάση τα διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα ασφαλείας.

Τα έργα που θα πραγματοποιηθούν περιλαμβάνουν την αναδιοργάνωση του χώρου στάθμευσης των αεροσκαφών με τη δημιουργία θέσεων power-in/push-back, την ανακαίνιση του οδοστρώματος και την κατασκευή νέου πυροσβεστικού σταθμού με λειτουργικό σχεδιασμό σύμφωνα με τις διεθνείς απαιτήσεις.

Πηγή ιστορίας και εικόνων: Η ιπτάμενη ιστορία της Θεσσαλονίκης του Μιχάλη Τρεμόπουλου, εκδ. Παρατηρητής – Μπορείτε να βρείτε το βιβλίο επικοινωνώντας με το Κέντρο Πληροφόρησης «ΑΝΤΙΓΟΝΗ», τηλ. 2310.285 688.