Στο απέραντο εργοτάξιο της Αχειροποίητου

Εικόνες: Γιώργος Τσιτιρίδης

Ένα απέραντο εργοτάξιο παραμένουν οι χώροι γύρω από τον Ιερό Ναό της Παναγίας Αχειροποιήτου, εκεί όπου συνεχίζονται οι εργασίες «Ανάπλασης της Πλατείας Μακεδονομάχων» από την Αττικό Μετρό Α.Ε.

Η ΔΕΘ πλησιάζει, το Μετρό ακόμη δε λειτουργεί, αλλά από τη στιγμή που ήδη έχει κάνει δοκιμαστική βόλτα ο πρωθυπουργός, κάτι πρέπει να δείξουμε ότι… κινείται γύρω από το έργο.

Οι λαμαρίνες παραμένουν σε μία περιοχή που επισκέπτονται πολλοί τουρίστες που θέλγονται από τον Ιερό ναό της Παναγίας Αχειροποιήτου, στην οδό Αγίας Σοφίας, ο οποίος συγκαταλέγεται στα μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ και διασώζεται στη μορφή που ήταν και τον 5ο αιώνα. Η ίδρυση του ναού τοποθετείται στο 450-475 μ.Χ.

Το προηγούμενο διάστημα προκλήθηκαν σφοδρές αντιδράσεις από γονείς για την διακοπή λειτουργίας της παιδικής χαράς, στην οδό Αγίας Σοφίας με Πατριάρχου Διονυσίου και Πλάτωνος, με τον Δήμο Θεσσαλονίκης να σημειώνει, ότι στο πλαίσιο των εργασιών της ΑΤΤΙΚΟ Μετρό, θα είναι προσωρινή «αφενός για την ένταξή της στην ανάπλαση όλου του οικοδομικού τετραγώνου και αφετέρου για λόγους ομοιομορφίας.

Στη συνέχεια θα τοποθετηθεί νέο δάπεδο, θα συντηρηθούν και θα επανατοποθετηθούν τα παιχνίδια στο ίδιο σημείο από διαπιστευμένο φορέα, ο οποίος μετά την ολοκλήρωση της παρέμβασης θα εκδώσει και το ανάλογο πιστοποιητικό για τη χρήση της».

Η εγκεκριμένη μελέτη για τον Σταθμό «Αγία Σοφία», αφορά στον φωτισμό ανάδειξης των αρχαιοτήτων στη βόρεια και νότια είσοδο του Σταθμού, του στεγάστρου στη βόρεια είσοδο και της πλατείας Μακεδονομάχων.

Άγνωστο παραμένει αν η νέα διαμόρφωση της ιστορικής πλατείας βασίστηκε σε κάποιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό και αν είναι σε γνώση της αρχιτεκτονικής κοινότητας της πόλης; Αν ναι να βλέπαμε και τις προτάσεις που μειοψήφισαν. Αν όχι πρόκειται για ένα ακόμα έγκλημα εις βάρος της πόλης.

Η συγκεκριμένη μελέτη αποτελεί συνέχεια της εγκεκριμένης μελέτης για τη διαμόρφωση της βόρειας εισόδου του Σταθμού και την εγκατάσταση στεγάστρου στον χώρο αρχαιοτήτων, αλλά και της επανατοποθέτηση τμήματος της μαρμαρόστρωτης πλατείας και του στυλοβάτη στη νότια είσοδο του Σταθμού.

Ο φωτισμός ανάδειξης του Σταθμού, αλλά και της πλατείας είναι διακριτικός ώστε να μην ανταγωνίζεται τον φωτισμό των αρχαιολογικών ευρημάτων, διατηρώντας, ωστόσο, ακέραιο το ενδιαφέρον των περαστικών. Στην πλατεία, ο λειτουργικός φωτισμός θα περιορισθεί στις οδεύσεις, σε προτομές και σε συγκεκριμένα στοιχεία της φύτευσης, οριοθετώντας έτσι τον χώρο.

Το υπουργείο Πολιτισμού σε ενημέρωση του για το θέμα ανέφερε:

Η Βόρεια είσοδος του Σταθμού Αγίας Σοφίας του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης, συνολικής έκτασης 820 τ.μ., χωροθετείται νότια της πλατείας Μακεδονομάχων και βόρεια του Σταθμού, μεταξύ των οδών Αγίας Σοφίας και Πλάτωνος. Η ανασκαφική διερεύνηση ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2016, συνεχίστηκε το 2019 και ολοκληρώθηκε το 2022, φέρνοντας στο φως τμήμα του αστικού πολεοδομικού ιστού της πόλης της Θεσσαλονίκης, το οποίο διαρθρώνεται βόρεια του decumanus maximus, της βυζαντινής λεωφόρου (σημερινή Εγνατία οδός), σε επαλληλία οικοδομικών φάσεων, από την ύστερη αρχαιότητα και τους πρωτοβυζαντινούς χρόνους έως τη μεταβυζαντινή και νεώτερη εποχή. Αποκαλύφθηκε τμήμα μεγάλης σιγμοειδούς μαρμαρόστρωτης πλατείας, του 6ου αι., στην οποία οδηγούσε μνημειώδης κλίμακα από το επίπεδο της οδού. Στους βυζαντινούς χρόνους, την περιοχή της πλατείας κατέλαβαν καταστήματα και εργαστήρια στα οποία παράγονταν κεραμικά, υάλινα και μετάλλινα κοσμήματα, ενώ στους πρώιμους μεταβυζαντινούς χρόνους προστέθηκε και ένα ναϋδριο.

Η εκπόνηση των μελετών για τις αρχαιότητες στον Σταθμό «Αγία Σοφία», όπως και όσων μελετών προηγήθηκαν για τον ίδιο σταθμό (επανατοθέτηση του κρηναίου οικοδομήματος, κατασκευή στεγάστρου προστασίας των αρχαιοτήτων, κατασκευή διαδρόμου θέασης και κλίμακας καθόδου στο επίπεδο των αρχαιοτήτων για τη συντήρησή τους και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου), αποτέλεσε αντικείμενο επεξεργασίας από ευρεία ομάδα εργασίας με τη συμμετοχή των πέντε αρμόδιων Διευθύνσεων του Υπουργείου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης και εξωτερικών επιστημονικών συνεργατών.

Η αναστάτωση των κατοίκων για την παιδική χαρά

Αναστάτωση προκλήθηκε στα μέσα Ιουλίου στους κατοίκους της περιοχής στο ενδεχόμενο απομάκρυνσης της παιδικής χαράς, στην οδό Αγίας Σοφίας με Πατριάρχου Διονυσίου και Πλάτωνος.

Η συγκεκριμένη παιδική χαρά αναπλάστηκε με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) και δόθηκε σε χρήση μόλις το 2019, ύστερα από πολύμηνες καθυστερήσεις, επειδή δεν είχε δοθεί η σχετική πιστοποίηση από το αρμόδιο γραφείο της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Αποτελεί δε, σύμφωνα με τους περίοικους, τη μοναδική παιδική χαρά της περιοχής κατάλληλη και για παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, ύστερα από την πρόσφατη ανάπλαση της παιδικής χαράς της πλατείας Δικαστηρίων.

Γονείς επικοινώνησαν με το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, προκειμένου να ενημερωθούν και έλαβαν την απάντηση πως το μέλλον της δωρεάς βρίσκεται στα χέρια του δωρεολήπτη, δηλαδή του δήμου Θεσσαλονίκης.

Ο αντιδήμαρχος Τεχνικών Έργων του δήμου Θεσσαλονίκης, Μάκης Κυριζίδης, με δηλώσεις του τότε στην ΕΡΤ σημείωνε ότι: «Ως τα τέλη Αυγούστου θα έχει δημιουργηθεί ένα νέο σύγχρονο πάρκο λίγα μέτρα πιο πάνω από την ήδη υπάρχουσα παιδική χαρά. Δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας… Λίγη υπομονή ακόμα και ως το τέλος του καλοκαιριού θα έχουν φύγει επιτέλους μετά από 15 χρόνια οι λαμαρίνες του Μετρό. Στη θέση της σημερινής άσχημης εικόνας οι κάτοικοι θα χαίρονται το νέο πάρκο».

Θέση για το θέμα πήρε και ο Δήμος Θεσσαλονίκης με ανακοίνωσή του:

«Αυτήν την περίοδο η Αττικό Μετρό Α.Ε. υλοποιεί εργασίες «Ανάπλασης της Πλατείας Μακεδονομάχων», ώστε αυτή να αποδοθεί και πάλι στους πολίτες. Στο πλαίσιο του εν λόγω έργου θα διακοπεί για ένα μικρό χρονικό διάστημα η λειτουργία της συγκεκριμένης παιδικής χαράς, αφενός για την ένταξή της στην ανάπλαση όλου του οικοδομικού τετραγώνου και αφετέρου για λόγους ομοιομορφίας.

Στη συνέχεια θα τοποθετηθεί νέο δάπεδο, θα συντηρηθούν και θα επανατοποθετηθούν τα παιχνίδια στο ίδιο σημείο από διαπιστευμένο φορέα, ο οποίος μετά την ολοκλήρωση της παρέμβασης θα εκδώσει και το ανάλογο πιστοποιητικό για τη χρήση της. Σημειώνεται ότι η μελέτη για το έργο της Αττικό Μετρό έχει λάβει έγκριση από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ)».

Αντιδράσεις και για τα κομμένα δέντρα

Σοβαρές αντιδράσεις προκάλεσε και η κοπή 15 περίπου δένδρων στην οδό Αγίας Σοφίας, πάνω από την Εγνατία, από την κοινοπραξία Μετρό Θεσσαλονίκης, καθώς στις αρχές Ιουλίου η Αυτοδιοικητική Κίνηση «Οικολογία-Αλληλεγγύη», με ανακοίνωσή της, σημείωνε ότι δεν υπήρχαν σχετικές άδειες καθώς και η σύμφωνη γνώμη της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής και του Δημοτικού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης.

Στην σχετική ανακοίνωση αναφέρονταν τα εξής:

Συγκεκριμένα, την Πέμπτη 6 Ιουλίου οι εργολάβοι του Μετρό στο όνομα της «ανάπλασης» έκοψαν 15 περίπου δένδρα στο πάρκο των Μακεδονομάχων, απέναντι από το μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Αχειροποίητου. Στο σημείο παρενέβη -μετά από ενημέρωση κατοίκων- ο Δημοτικός Σύμβουλος της ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ, Μιχάλης Τρεμόπουλος, ζητώντας τις σχετικές άδειες για την κοπή των δένδρων. Μετά από επιμονή του, ο υπεύθυνος από την Αττικό Μετρό και ο εργοταξιάρχης του υπέδειξαν κάποια έγγραφα, τα οποία όμως επιβεβαίωσαν την παρανομία. Οι εργασίες γίνονται στη βάση μιας γενικής οικοδομικής άδειας του ΥΠΕΧΩΔΕ από το 2007 (υπ’ αρ. ΔΕΝΠ/0/482/10-10-2007), που αναφέρει ότι τα έργα «είναι κοινής ωφέλειας και εκτελούνται με βάση εγκεκριμένης από την εταιρεία μελέτης». Επιπλέον, υπάρχει και εσωτερικό έγγραφο της εργολαβίας, που χαρακτήριζε τα δέντρα ως «βρωμόδεντρα» ενώ το προφορικό επιχείρημα των υπευθύνων ήταν ότι επρόκειτο για δέντρα αυτοφυή!

Στην πραγματικότητα ήταν μεγάλα δέντρα -ακόμη και κωνοφόρα- και ακακίες, τα οποία έκοψε η κοινοπραξία με βάση ένα έγγραφο του Αντιδημάρχου Τεχνικών Έργων κ. Κυριζίδη με ημερομηνία 22.6.2023, με τίτλο «Αγίας Σοφίας -Πρόσθετη Απομάκρυνση πέντε (5) δέντρων», που αναφέρει ότι: «οι παραπάνω χώροι έχουν παραληφθεί από την Κοινοπραξία ΜΕΤΡΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ με πρωτόκολλα παράδοσης – παραλαβής. Ως εκ τούτου, για κάθε εργασία σε αυτούς, αρμόδια και υπεύθυνη είναι η ανάδοχος εταιρεία, η οποία οφείλει να προχωρήσει με δικά της μέσα στις διαδικασίες που απαιτούνται για την κοπή των δένδρων, για την οποία δεν υπάρχει αντίρρηση από την πλευρά μας».

Είναι φανερό ότι η κοπή των δένδρων στο πάρκο αποκάλυψε «υπόγειες» διεργασίες σχετικές με την πλατεία και μάλιστα απέναντι από ένα μνημείο προστατευμένο από την UNESCO, όπως η Αχειροποίητος. Εκκρεμεί ήδη αίτημα της κοινοπραξίας προς τον Δήμο για να προχωρήσει στην κοπή άλλων 15 δέντρων και στην κατάργηση της παιδικής χαράς, που υπάρχει. Η τσιμεντοποίηση του πάρκου απειλεί ακόμη και μεγάλα πλατάνια.

Αντί η κοινοπραξία να αφήσει το πάρκο όπως το είχε παραλάβει το 2006, ο Δήμος Θεσσαλονίκης της επιτρέπει να προχωρήσει στην «ανάπλαση» ενός κοινόχρηστου-δημόσιου χώρου χωρίς να παίρνει υπόψη το υπάρχον πράσινο, την παιδική χαρά και τις θέσεις στάθμευσης των κατοίκων. Η σχετική έγκριση του ΚΑΣ αφορά στην «προστασία και ανάδειξη» των αρχαιοτήτων και όχι στο σύνολο της διαμόρφωσης του κοινόχρηστου χώρου. Και αυτή όμως βασίζεται σε μια μελέτη με απευθείας ανάθεση, χωρίς διαγωνισμό, με ένα τεράστιο στέγαστρο και μια «πασαρέλα» πάνω από τον «λάκκο» με τα αρχαία στην Εγνατία μέχρι το πάρκο, που κρύβει την Αχειροποίητο.

«Δεν είναι δυνατόν να παρακάμπτονται τα θεσμικά όργανα του Δήμου, η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής και το Δημοτικό Συμβούλιο, η Πολεοδομία, η αρχαιολογική υπηρεσία, το συμβούλιο αρχιτεκτονικής και να δίνεται εν λευκώ στην κοινοπραξία του Μετρό η σύμφωνη γνώμη για κοπή δένδρων από τη διοίκηση του Δήμου και να παραδίδεται χωρίς εγκρίσεις και με ένα απλό πρωτόκολλο παράδοσης – παραλαβής ένας σημαντικός χώρος πρασίνου και πολιτισμού», δήλωσε ο δημοτικός σύμβουλος Μιχάλης Τρεμόπουλος, που κατήγγειλε το γεγονός στην Αστυνομία, η οποία έλεγξε τη νομιμότητα των εργασιών.