Στο γκέτο της Θεσσαλονίκης

Λέξεις: Μαρία Αργυροπούλου

Η συμμετοχή μου στις τελευταίες περιφερειακές εκλογές έδωσε την δυνατότητα να βρεθώ πιο κοντά με κατοίκους της περιοχής. Υπάρχουν Ρομά που πολιτεύονται, που προσπαθούν να φέρουν τα τσιγγανόπαιδα στον αθλητισμό και μαθήτριες που δεν μειονεκτούν. Υπάρχουν και οι μη Ρομά Έλληνες που προσφέρουν για την ποιότητα ζωής των Ρομά. Υπάρχουν και άνθρωποι της ευρύτερης περιοχής του Δήμου που παρατηρούν τις δοσοληψίες μεταξύ Ρομά και μπαλαμών για την καθοδήγηση του εκλογικού αποτελέσματος. Όλα αυτά συνυφαίνονται και η μειονότητα των Ρομά αποκτά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία βρίσκονται πέρα -αλλά κοντά- από τα όρια της παραδοσιακής κοινωνίας και αντικατοπτρίζουν τη σύγχρονη.

Ο Κωνσταντίνος Κυπριανίδης υποψήφιος στις τελευταίες δημοτικές εκλογές, ο Κώστας Παναγιωτίδης προπονητής του αθλητικού συλλόγου Gipsy Kings και τρεις μαθήτριες του Δημοτικού σχολείου Δενδροποτάμου -όλοι ανήκοντες στη φυλή των Ρομά- καταθέτουν την οπτική τους. Ο Γιώργος Τσιτιρίδης μελετητής της περιοχής και ο Σάκης Γκαλέτσης αντιπρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Αμπελοκήπων-Μενεμένης μιλούν για τη σχέση μαζί τους.

Ένας τσιγγάνος πολιτεύεται

Μας έχουνε δοθεί ευκαιρίες, έχουμε πάει οι περισσότεροι σχολείο. Έχω τελειώσει το ΣΔΕ Εύοσμου. Πήγαμε στο Υπουργείο Μακεδονίας και Θράκης, να ζητήσουμε το παράρτημα του Εύοσμου να εγκατασταθεί στο Δενδροπόταμο και να δώσουμε ευκαιρίες σε περισσότερους τσιγγάνους και σε μεγαλύτερης ηλικίας να τελειώσουνε έστω το γυμνάσιο. Για να έχουν ένα χαρτί, μία ειδικότητα. Τώρα το ‘χουνε μπροστά τους.

Οι γονείς φοβούνται τις κακές επιρροές και θέλουν τα παιδιά τους να πάνε σχολείο. Φοβούνται να μας αφήσουν ελεύθερους θέλουν να μας παντρέψουν για να δώσουμε βάση στην οικογένεια.

Ο καθένας από μας μπορεί να πάρει τη ζωή στα χέρια του και να την κάνει όπως θέλει. Έχω συγγενή τραυματιοφορέα, τραγουδιστή, συνθέτη. Έχουμε διάφορους εμπόρους καταστημάτων, μαναβικής, ψαρικά. Κανονικά επαγγέλματα όπως έχουν όλοι οι ανθρώποι. Έχουν ενταχθεί. Οι περισσότεροι έχουν εξελιχθεί. Προσπαθούν να πιάσουν δουλειές, παρακολουθάνε σεμινάρια του ΟΑΕΔ.

Έτρεξα για το καλό της γειτονιάς μας και ο κόσμος με στήριξε. Είμαι εκλεγμένος κοινοτικός σύμβουλος, υπεύθυνος για θέματα παιδείας. 

Μέσα από τα μάτια των παιδιών – Σοφία, Βιβή, Βίκυ

-Στην εκκλησία πηγαίνουμε τις Κυριακές. Ο θεός υπάρχει. Πέθανε για μας και μας βοήθησε να γίνουμε άνθρωποι και να ζούμε τώρα. Αλλά μας έχουν πει ότι αυτή η Εκκλησία είναι αληθινή. Είναι μέσα ο άγιος και εγώ πιστεύω ότι σε κάθε Εκκλησία είναι μέσα ένας άγιος.

Κάποια παιδιά από τη γειτονιά πηγαίνουν σχολείο. Όσα δεν πηγαίνουν μπορεί να κάνουν κάτι κακό. Εμείς όχι γιατί δεν μας αφήνουν και οι γονείς μας. Δεν μας αφήνουν να συμπεριφερόμαστε με κακό τρόπο. Όταν μεγαλώσω θέλω να γίνω δασκάλα σε νήπιο ή σε παιδικό σταθμό.

-Με λένε Βιβή και το κανονικό μου όνομα είναι Παρασκευή και όταν μεγαλώσω θέλω να γίνω παιδίατρος για να βοηθάω τα παιδιά. Ας πούμε ότι ένα παιδί έχει πυρετό, να βρω να του δώσω φάρμακα, να το βοηθάω, να έρχεται σε μένα να το εξετάζω. Ο μπαμπάς με βοηθάει στα μαθηματικά και η μαμά στη γλώσσα.

-Τα πάω περίφημα με το σχολείο. Οι γονείς μου γνωρίστηκαν στο γυμνάσιο και με βοηθούν. Δεν υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα παιδιά που πηγαίνουν σχολείο και σε αυτά που δεν πηγαίνουν, γιατί όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι. Θέλω να γίνω αστυνομικός για σεξουαλικές υποθέσεις. Έχω δει μια παρόμοια ταινία το Believe me στο Netflix που με επηρέασε πολύ στο τι θέλω να γίνω και ποιο επάγγελμα θα διαλέξω. 

Οι Gypsy Kings

Στην ομάδα συμμετέχουν 25 με 30 παιδιά. Κάθε σαββατοκύριακο η ομάδα συμμετέχει σε αγώνες, όπως το Σάββατο που παίξαμε στα Πεύκα και η ομάδα κέρδισε.

Δεν βγάζει η ομάδα από τα παιδιά λεφτά. Εμείς απλά θέλουμε τα παιδιά να αθληθούν να φύγουν από αυτή τη ζωή, να μην είναι στην αλητεία, να μην πέσουν στα ναρκωτικά. Οι μισοί θα ήταν μπλεγμένοι αν δεν ήταν εδώ. Δεν το βλέπουν πιο σοβαρά. Ότι εμείς κάνουμε κάποιο λειτούργημα. Αυτό προσπαθούμε να κάνουμε. Για μας δεν είναι να μάθουν τα παιδιά μπάσκετ. Να μάθουνε και τρόπους και πολλά πράγματα. Απλά δεν μας κοιτάνε.

Άμα παίξουμε για παράδειγμα στα Πεύκα θα τους πάρουμε ‘μείς με δικά μας αυτοκίνητα. Δεν έρχονται οι μαμάδες ή οι μπαμπάδες με το αμάξι τους, όπως γίνεται παντού. Εδώ θα τους πάρουμε εμείς, θα τους φέρουμε εμείς. Από τα τριάντα παιδάκια να έρθουν οι δύο γονείς. Και αυτό το λέμε εμείς γιατί μπορεί εκείνη τη στιγμή να μην έχουμε κάποιο μέσον.

Τα τελευταία χρόνια οι τσιγγάνοι δεν κάνουν τις παλιές δουλειές, όπως η γυρολογική. Δουλεύουν και σε σούπερ μάρκετ, όπως και σε ανταλλακτικά αυτοκινήτων, σε ντελίβερι.

Από την ίδια τη γειτονιά δεν είμαστε παραγκωνισμένοι, από τους έξω ναι. Το βλέπουμε, όπως και τελευταία που παίξαμε στα Πεύκα. Επειδή κερδίζαμε θέλανε να βγάλω τους καλύτερούς μου παίκτες ώστε να μας κερδίσουν. Δεν το έκανα και απλά είπα στον διαιτητή να διακόψει το παιχνίδι. Και εκείνη τη στιγμή ήδη κερδίζαμε. 

Ένας εθελοντής και μελετητής του Δενδροποτάμου

Οι συνθήκες απαιτούν να επιλέγουν συγκεκριμένα επαγγέλματα. Να μην είναι προτεραιότητα το σχολείο αλλά ο γάμος και η οικογένεια. Κάποιες από τις συνήθειες των Ρομά υπήρξαν στο παρελθόν και δικές μας. Ο πρόωρος γάμος ή η πρόωρη σχολική διαρροή ήταν ένα πολύ συνηθισμένο φαινόμενο στην ελληνική επαρχία του 60, 70, 80 και σε κάποιες περιπτώσεις μέχρι το 90.

Συγκυριακά φαινόμενα, ήθη, έθιμα, θρησκεία είναι κοινά. Μπορεί να διαφέρει η γλώσσα τους αλλά αυτό συμβαίνει και με τους πόντιους που έχουν τη δική τους διάλεκτο, τα δικά τους έθιμα και χορούς.

Η αλλαγή στον Δενδροπόταμο επήλθε όταν ήρθαν δίπλα τα ΚΤΕΛ. Τους έφεραν πολύ κοντά στην υπόλοιπη πόλη. Δεν είχαν αυτή τη δυνατότητα παλαιότερα. Οπότε ίσως και να περιοριζόντουσαν γύρω από την πλατεία Εύοσμου. Η συγχώνευση των Δήμων Αμπελοκήπων-Μενεμένης τους έκανε κομμάτι ενός μεγαλύτερου Δήμου. Έγιναν δύο νέα Δημοτικά. Άρχισε να αλλάζει η αντίληψη για το σχολείο.

Οι διεθνείς πρακτικές λένε ότι είναι ρατσιστικό και περιοριστικό τα σχολεία στον Δενδροπόταμο να απαρτίζονται μόνο από Ρομά. Αυτό τα κάνει σχολεία γκέτου. Οι μαθητές Ρομά πρέπει να φοιτούν στα σχολεία του υπόλοιπου Δήμου. Αυτό το μεγαλεπήβολο σχέδιο δεν είχε επιτυχία στην Ελλάδα, γιατί είχε ως αποτέλεσμα τα παιδιά να μην πηγαίνουν καθόλου σχολείο. Η δυσκολία στην πρόσβαση, το ότι δεν είναι κοντά στο σπίτι τους κάποιος να τους ξυπνάει. Να πηγαίνει άμεσα ο δάσκαλος. Όπως είναι ο Άγγελος, ο Θόδωρος. Έχει καλούς δασκάλους ο Δενδροπόταμος. Πηγαίνουν στα σπίτια και έχουν επαφή με τους γονείς.

Ο Αθηναγόρας ενισχύει τα παιδιά με φροντιστήρια, ρούχα, χάρακες, τετράδια. Ακόμα και τους γονείς με ψώνια. Έτσι ώστε αν θέλουν να συνεχίσουν σε καλλιτεχνικό, μουσικό ή ΕΠΑΛ να έχουν τα εφόδια. Τα παιδιά που φοιτούν στο Δημοτικό του Δενδροποτάμου αφομοιώνονται χωρίς καμία δυσκολία μετά. Ο Δήμος και το Κέντρο Κοινότητας προσφέρει ό,τι χρειάζεται για να συνεχίσουν τα παιδιά.

Η αρχική κοινωνικοποίηση ενός παιδιού Ρομά μπορεί να επιτευχθεί μέσα στην ίδια την κοινότητά του. Στο Δενδροπόταμο φάνηκε ότι το μοντέλο του γκέτου βοήθησε, γιατί ήταν παιδιά της γειτονιάς, ξαδέλφια, στηρίζουν το ένα το άλλο.

Οι Ρομά που επιδιώκουν την εξέλιξή τους δεν μιλούν εύκολα για την εγκληματικότητα τής περιοχής τους. Δεν θέλουν να προβάλλεται η αρνητική πλευρά της φυλής τους. Οι άνθρωποι που βγάζουν τίμια τα χρήματά τους από τη γυρολογική, τις λαϊκές, τα πανηγύρια, που δυσκολεύονται να μορφώσουν τα παιδιά τους, το θεωρούν μεγάλο στίγμα. «Εμείς είμαστε από τους άλλους» λένε. Αισθάνονται άσχημα και είναι λογικό.

Οι μη Ρομά Έλληνες της περιοχής πλέον είναι ελάχιστοι-περίπου το 10% του πληθυσμού. Παίρνουν τα παιδιά τους και αφήνουν τα σπίτια τους. Οι παραβατικές συμπεριφορές και η ανησυχία ότι θα έρθουν σε επαφή με τους χρήστες αλλά και τους εμπόρους ναρκωτικών, τους απομακρύνουν. Όταν κάποιος παρατήσει το σχολείο για να ασχοληθεί με τη μαναβική ή τα πανηγύρια και αντιμετωπίσει δυσκολίες εύκολα καταλήγει σ’αυτό.

Τα πολλά παρατημένα σπίτια με χαμηλό ενοίκιο τα προτιμούν οι Πακιστανοί, οι οποίοι ασχολούνται με το εμπόριο ναρκωτικών και τσιγάρων.

Ο χρηματισμός είναι ένα κατάλοιπο που το περάσαμε εμείς -οι μπαλαμοί και οι εκάστοτε πολιτικοί. Την επιδοματική πολιτική και την κουλτούρα της ζητιανιάς τούς τα φορέσαμε ως ένα δικό τους πολιτισμικό χαρακτηριστικό. Ο Ρομά δεν θέλει να χαλάσει αυτή την πλαστή τσιγγανότητα που έχει στο μυαλό του ο μπαλαμός. Είναι ένα κακό αλισβερίσι που το ξεκινήσαμε εμείς. Δώσε επιδόματα στους Ρομά για να τους έχεις σε μια άκρη.

Είχαμε κάνει αρκετά εργαστήρια για το τι ζητάμε από το Δήμο. Με ποιο τρόπο το ζητάμε. Ποιος είναι ο επίσημος. Φτιάχναμε μια επιστολή. Συζητούσαμε για το μερίδιο ευθύνης. Τι κοιτάζουμε από αυτόν που είναι υποψήφιος για να τον ψηφίσουμε. Μακροπρόθεσμα τι έχει πιο μεγάλη αξία για μας. Τα 20 ευρώ που θα φάμε σήμερα ή ότι αυτός θα αφήσει πολύ σημαντικό έργο στη γειτονιά. Έχουν γίνει τρία Political Schools. Γίνονται πάντα φθινόπωρο. Είναι ένα πρόγραμμα του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ο σύλλογος γυναικών το διοργάνωσε τα δύο τελευταία χρόνια.

Το πανηγύρι των εκλογών

Πριν από τις εκλογές μας πλησίασαν κάποιοι από τους Ρομά και είπαν ότι μπορούν να μας φέρουν σε επαφή με ομάδες, οι οποίες είναι πολυπληθείς και έχουν οικογένειες που επηρεάζουνε. Είναι μια αμφίδρομη σχέση αφού εκπρόσωποι πολιτικών παρατάξεων πλησιάζουν κυρίως τους αρχηγούς Ρομά ή μεγάλες οικογένειες και τους δίνουν λεφτά για να έχουν την υποστήριξή τους. Οι άνθρωποι αυτοί εκ των πραγμάτων αναγκάζονται για να επιβιώσουν να ζητιανεύουν χρήματα. Ο αρχηγός συνήθως χρηματίζεται από τους χορηγούς των πολιτικών παρατάξεων. Δύσκολα θα βρεθεί τρόπος να πάψει αυτή η πρακτική επειδή φαίνεται ότι βολεύει πολλούς. Είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για να κατευθύνει μια δημοτική παράταξη το εκλογικό αποτέλεσμα. Η ψήφος μπορεί να κοστίσει είκοσι ευρώ, την επισκευή ενός χαλασμένου αυτοκίνητου ή την εξόφληση ενός λογαριασμού. Αυτό στις περιπτώσεις που συμβαίνει αποτελεί πρακτική των πιο δημοφιλών παρατάξεων και που φυσικά κατέχουν για αρκετές δεκαετίες τον Δήμο. Οι αντίπαλες παρατάξεις δεν έχουν την πρόθεση και τη δυνατότητα να κινηθούν κατ’ αυτό τον τρόπο για αυτό και δεν μπορούν να ανατρέψουν την παγιωμένη πολιτική της λοβιτούρας.