Street Work: Ένα οδοιπορικό στις γειτονιές της Θεσσαλονίκης

Το Thess Checkpoint το γνωρίζω από την πρώτη στιγμή της λειτουργίας του, μιας και σ’αυτό εργάζονται και προσφέρουν εθελοντισμό αρκετοί γνωστοί και φίλοι. Από την πρώτη στιγμή της λειτουργίας του, τον Μάρτιο του 2014, μέχρι σήμερα, το έργο που προσφέρει είναι σπουδαίο και καλύπτει ένα μεγάλο κενό για την πόλη της Θεσσαλονίκης. 

Το Thess Checkpoint είναι ένα κέντρο πρόληψης για τον HIV και άλλων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων. Παρέχει ενημέρωση για ασφαλέστερο σεξ, γρήγορο τεστ για HIV, ηπατίτιδα και σύφιλη, δωρεάν προφυλακτικά και διασύνδεση με τις Μονάδες Υγείας σε περίπτωση θετικών αποτελεσμάτων. Το Thess Checkpoint μπορεί να το βρει κάποιο στον υπέροχο χώρο της Αλεξάνδρου Σβώλου 15 & Παλαιών Πατρών Γερμανού στον πρώτο όροφο.

Έναν χρόνο μετά την λειτουργία του, τον Μάρτιο του 2015, ξεκίνησε επίσημα και η ομάδα του Street Work η οποία κάθε εβδομάδα βρίσκεται στο πεδίο, καταγράφοντας τις ανάγκες του πληθυσμού -των χρηστών ναρκωτικών και ψυχοδραστικών ουσιών και των σεξ εργατών/εργατριών- έτσι ώστε να μπορέσει να κάνει την κατάλληλη παρέμβαση.

Μετά από την συνεργασία μας και την παρέμβαση στην περιοχή του Δενδροποτάμου που στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία, ζήτησα από την Αμαλία Μανωλοπούλου, εργαζόμενη στο Checkpoint και την Θετική Φωνή, να την συνοδεύσω ένα βράδυ στο Street Work και να μου μιλήσει για την δουλειά της. Η Αμαλία δέχτηκε με χαρά και έτσι ένα απόγευμα Παρασκευής ξεκίνησε το πολύωρο ταξίδι μας στους δρόμους της Γιαννιτσών.

Αρχικά ρώτησα την Αμαλία πως ξεκίνησε το Street Work στην Θεσσαλονίκη.

«Η Θετική Φωνή υπάρχει από το 2009 και το Checkpoint της Αθήνας από τον Νοέμβριο του 2012. Ο Γιώργος Παπαδοπετράκης, ο οποίος είχε ξεκινήσει το Street Work στην Αθήνα το 2013 από την Συγγρού, όπου προσεγγίζανε τις κοπέλες, και αργότερα άρχισαν να επεκτείνουν τη δράση τους στα πορνοσινεμά και τους οίκους ανοχής, το συζήτησε μαζί μας, είδαμε ότι έλειπε και υπήρχε μεγάλη ανάγκη για να γίνει, διότι στο μεταξύ είχαν σταματήσει να κάνουν παρεμβάσεις και οι φορείς απεξάρτησης που έβγαιναν στους δρόμους. Έτσι, ξεκινήσαμε το Μάρτιο του 2015».

Για την Θεσσαλονίκη ήταν κάτι πολύ καινούργιο και πρωτοποριακό. 

«Ξεκίνησε με μια εκπαίδευση που μας έκανε ο Γιώργος Παπαδοπετράκης. Εγώ ήμουν αυτή που πιστεύω ότι παθιάστηκα περισσότερο με την ιδέα γι’ αυτό το πήρα υπό την ευθύνη μου. Από την αρχή μου έκανε κλικ. Προσπάθησα πολύ και έδειξα πάρα πολύ ενδιαφέρον γι’ αυτό».

Η εκπαίδευση είναι ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια για το ξεκίνημα, όμως όση εκπαίδευση και αν λάβει κανείς σε θεωρητικό επίπεδο, ο δρόμος και οι εμπειρίες που αποκομίζεις πάνω σ’ αυτόν είναι το πραγματικό σχολείο. Στο θεωρητικό επίπεδο, οι street workers του Checkpoint μαθαίνουν τι να περιμένουν, πώς να αντιδρούν και κυρίως, μαθαίνουν τον τρόπο προσέγγισης, από την μια των χρηστών και από την άλλη των sex workers, που σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι και ένας συνδυασμός των δύο. 

Οι άνθρωποι στο δρόμο ποικίλουν, είναι διαφορετικοί μεταξύ τους, ένα ζωντανό κύτταρο που ανανεώνεται, αλλάζει, είναι ρευστό. Γι’ αυτό ο καλός street worker έχει τα μάτια και τα αυτιά ανοιχτά, για να μπορεί να δει τις αλλαγές και να προσαρμοστεί ανάλογα με τις συνθήκες, ενώ στην πορεία του εκπαιδεύεται συνεχώς. 

Περπατήσαμε στου δρόμους της Γιαννιτσών με αφετηρία την Αναγεννήσεως. Εκεί που οι βιτρίνες των sexshop αλλάζουν ανάλογα με την διάθεση και τις εποχές. Ανάμεσα στην κτηνιατρική σχολή, το εμπορικό κέντρο One Salonica, τα καταστήματα της οδού Γιαννιτσών, τα συνεργεία, τις μεταφορικές και τα βενζινάδικα, συναντήσαμε έναν μικρόκοσμο με τα δικά του στέκια, τους δικούς του κανόνες, την δική του ρουτίνα και καθημερινότητα. 

Η πιάτσα μαζεύει κάθε λογής κόσμου. Οι τόποι ερωτικών συνευρέσεων ήταν πάντα ένα ζωντανό και πολύβουο κομμάτι της πόλης. Φιλίες, αγάπες, έρωτες, μίση, πάθη και μπίζνες.

Για όσους πρόλαβαν τον Βαρδάρη πριν την νέα χιλιετία και πριν την κρίση, έχουν να θυμούνται ένδοξες στιγμές. Θρυλικές πόρνες και οίκοι ανοχής, τρανς περσόνες που κάθε βράδυ έπαιζαν την δική τους παράσταση, μια πόλη να προσκυνάει και να παραληρεί. Στριπτιτζάδικα, ακριβά αυτοκίνητα, λεφτά που δεν φοβόταν κανείς να σκορπίσει, μπουζούκια α’ και β’ διαλογής για όλα τα γούστα και όλες τις ώρες, ο νταλικέρης που περιμένει να ξεφορτώσει και ξεδίνει το νταλκά του, βαρδαρόμαγκες, φοβισμένοι φοιτητές, δημόσιοι υπάλληλοι, άνθρωποι της βιοπάλης, εργένηδες και οικογενειάρχες. Απ’ όλα είχε το μωσαϊκό.

Οι αλλαγές στο αστικό τοπίο, η οικονομική κρίση καθώς και τα νέα δεδομένα στην αναζήτηση ερωτικών συντρόφων μέσα από το διαδίκτυο έχει φέρει την παρακμή στις πιάτσες της πόλης. Από τις εποχές της ευμάρειας στις εποχές της επιβίωσης. Ειδικά για τα τρανς κορίτσια που δεν βρίσκουν αλλού εργασία, η κρίση της βρίσκει πολλές φορές υπό την απειλή της έξωσης, της ανέχειας, της δυσκολίας αποπληρωμής των λογαριασμών και της διαχείρισης της καθημερινότητας.

Για το λόγο αυτό, η παρέμβαση του street work στην Γιαννιτσών είναι μια καίριας σημασίας δράση, καθώς βοηθάει με την διανομή προφυλακτικών στο πλαίσιο της Μείωσης της Βλάβης, την ενημέρωση, την διεξαγωγή τεστ για ΣΜΝ στο πλαίσιο πρόληψης, σε μια μερίδα πληθυσμού που οι συνθήκες διαβίωσης του μπορεί να είναι μέχρι και άθλιες.

«Τους απαλλάσσουμε από ένα πολύ σοβαρό έξοδο που θα είχαν. Και επίσης τους προστατεύουμε από τον κίνδυνο να μην έχουν και για το λόγο αυτό να μην χρησιμοποιήσουν προφυλακτικό ώστε να μην χάσουν τον πελάτη, βάζοντας σε κίνδυνο την υγεία τους».

Τα μεροκάματα έχουν πέσει, δεν υπάρχει πελατεία, ο ανταγωνισμός μεγάλος. Το άλλοτε προσοδοφόρο πεζοδρόμιο γίνεται μέρα με την μέρα ένας καθημερινός αγώνας επιβίωσης για ανθρώπους που δεν έχουν τα οικονομικά μέσα και τα εφόδια να επιλέξουν εναλλακτικούς τρόπους εργασίας, ακόμα και διαφορετικούς τρόπους να κάνουν το ίδιο επάγγελμα και να ξεφύγουν από μια πιάτσα που ολοένα και παρακμάζει. Στα ακριβά μαγαζιά, τα καλά τα στέκια, το παιχνίδι παίζεται αλλιώς και από άλλους παίκτες. Η Γιαννιτσών είναι το φθηνό κρέας της πόλης.

Η πιάτσα ήταν ανέκαθεν ένας πολύ καλός δείκτης της οικονομικής κατάστασης του μέσου οικογενειάρχη. Σεπτέμβριο πέφτει η δουλειά γιατί ανοίγουν τα σχολεία και τα έξοδα είναι πολλά για όσους έχουν παιδιά. Με τα πρώτα κρύα ερημώνει ο δρόμος, διότι οι περισσότεροι κρατούν τα χρήματα για το πετρέλαιο θέρμανσης. Το καλοκαίρι πάνε πιο καλά οι δουλειές, ενώ στις μεγάλες γιορτές και αργίες που όλοι τις περνούν οικογενειακά, ερημώνει και πάλι η πιάτσα.

Οι συνθήκες εργασίας δεν είναι πάντα εύκολες καθώς πολλές φορές δεν βοηθάει ο καιρός. Το ίδιο δύσκολο μπορεί να γίνει και για τους εθελοντές.

«Το χειμώνα κάνουμε διανομή μέσα στα καφέ όπου βρίσκουμε τα κορίτσια να κάθονται για να ζεσταθούν λόγω του κρύου».

Το «Street Work» ξεκινάει στις 21.00, με την ομάδα να συγκεντρώνεται στα γραφεία του Checkpoint για παραλαβή υλικού (φυλλάδια και προφυλακτικά) και εξοπλισμού (τσάντες και γιλέκα) και τελειώνει 12:30 με 1:00 η ώρα. Συντροφιά, τα αγαπημένα τους τραγούδια «Walk on the wild side» του Lou Reed και «Living on the edge of the night» του Iggy Pop. Η ομάδα γνωρίζει από εμπειρία τις μέρες και τις ώρες που θα πρέπει να βρίσκεται σε συγκεκριμένα σημεία όπου οι άνθρωποι έχουν ανάγκη. 

«Στο άγαλμα του Βενιζέλου πάμε μεσημέρι, Γιαννιτσών το βράδυ, πανεπιστήμια απόγευμα προς βράδυ. Προσπαθούμε να εντοπίσουμε σημεία όπου μαζεύεται κόσμος και νέοι. Μας ενδιαφέρει η διάδραση. Μας ενδιαφέρει να δίνουμε φυλλάδια και προφυλακτικά, να γνωρίζουμε τους ανθρώπους και να μας γνωρίζουν και αυτοί».

Το Street Work στις πιάτσες του αγοραίου έρωτα δεν είναι μόνο η διανομή του προφυλακτικού. Τα κορίτσια αποζητούν παρέα, ψάχνουν ανθρώπους που τους έχουν αποδείξει πως νοιάζονται, θέλουν να πουν τα νέα τους, τα παράπονα και τις ανησυχίες και κάποιος να τους ακούσει και να τους καταλάβει. Μετά από τόσα πολλά χρόνια έχουν αναπτυχθεί στενές σχέσεις μεταξύ των εθελοντών του Checkpoint και των κοριτσιών.

«Υπήρχαν περίοδοι που κάναμε να πάμε κάποιο διάστημα, ας πούμε λόγω έλλειψης προφυλακτικών. Όταν εμφανιστήκαμε η υποδοχή που μας κάνανε ήταν τόσο συγκινητική που δεν θα την ξεχάσουμε ποτέ» μας λέει η Αμαλία Μανωλοπούλου. «Κανείς μας δεν θα το ξεχάσει. Μας περιμένανε με πολύ χαρά και ενθουσιασμό και μας είπαν να μην κάνουμε ξανά τόσο πολύ καιρό να εμφανιστούμε. “Και χωρίς να έχουμε προφυλακτικά εμείς θέλουμε να έρχεστε, έστω για να μιλάμε λίγο” μας είπαν».

Οι πιάτσες αλλάζουν εβδομάδα με την βδομάδα. Κάθε Παρασκευή η σύνθεση διαφέρει, η ανθρωπογεωγραφία διαφέρει, οι ανάγκες, οι εικόνες, τα ερεθίσματα οι προσλαμβάνουσες.

«Στον αγώνα μας για την προσέγγιση και βοήθεια των ανθρώπων στην πιάτσα της Γιαννιτσών δεν ήμασταν μόνοι. Αξίζει να αναφέρουμε πως η βοήθεια που είχαμε από τον Κώστα που έχει την μπουγάτσα Κόμιξ στον ΟΠΑΠ, ο οποίος μας παραχώρησε τον επάνω όροφο για να κάνουμε τεστ, πριν αποκτήσουμε την κινητή μονάδα, ήταν πάρα πολύ σημαντική. Ο Κώστας, είναι πρόσωπο αναφοράς για την κοινότητα. Αυτός και η γυναίκα του έχουν βοηθήσει πολλά κορίτσια να φύγουν από το δρόμο, να εργαστούν κάπου με ασφάλεια. Βοήθησε πολλές οικονομικά. Η γυναίκα του και ο ίδιος έχουν προσεγγίσει το θέμα με ευαισθησία και ευγένεια. Ήταν από τις πιο συγκινητικές και αξιόλογες στιγμές που ζήσαμε στα 4 αυτά χρόνια».

Περπατάμε σε στενά, μας χαιρετάνε από το δρόμο, μας πλησιάζουν με τα αυτοκίνητα τους. Ο κόσμος είναι ανέμελος, χαμογελαστός και πολύ ευγενικός. Πίσω από το χαμόγελο και τα φανταχτερά ρούχα κρύβεται τις περισσότερες φορές πολλή μοναξιά και πόνος. Αν σταθεί κάποιος σε μια γωνία και δώσει λίγο παραπάνω σημασία χωρίς να προσπεράσει, θα καταλάβει πως υπάρχει πολύ μεγάλη ανάγκη για στήριξη και συντροφικότητα. 

Το προφίλ των εθελοντών του Street Work είναι ενήλικες, αγόρια και κορίτσια, συνήθως νεαρής ηλικίας, φοιτητές με κάποια ευαισθησία και ενσυναίσθηση, που μπορούν να αφουγκραστούν τον πόνο του άλλου.

Η ομάδα είναι εύκολα αναγνωρίσιμη από πολλά μέτρα μακριά, καθώς ξεχωρίζουν τα μπλουζάκια, τα φωσφορούχα γιλέκα, οι τσάντες που γρήγορα έγιναν το σήμα κατατεθέν τους. Είναι η ομάδα που δίνει τα κόκκινα προφυλακτικά, που μπορεί η χρήση τους να είναι για το σεξ αλλά γράφουν επάνω Αγάπη (LOVE), αυτά που κυκλοφορούν πλέον παντού και τους έκαναν γνωστούς σε όλη την Ελλάδα. Τα προφυλακτικά love έγιναν viral!

«Το street work είναι καύλα, αλλά δεν είναι για όλους» μας λέει η Αμαλία. «Είναι πραγματικά θαυμάσιο αυτό που γίνεται την νύχτα στους δρόμους. Η σχέση αυτή που αναπτύσσουμε. Με ρωτούν αν φοβάμαι που έρχομαι σε επαφή με τον υπόκοσμο. Τον υπόκοσμο τον γνώρισα την μέρα καλά συγκαλυμμένο πίσω από τα γραφεία, όχι την νύχτα».

H νύχτα κρύβει κινδύνους, κάτι το οποίο γνωρίζουν όλοι όσοι δουλεύουν στο πεδίο και έχουν εκπαιδευτεί γι’ αυτό. Στα 4 χρόνια δεν έχει συμβεί κάποιο ακραίο ή επικίνδυνο περιστατικό, αλλά ακόμα και σ’ αυτήν την περίπτωση οι άνθρωποι της περιοχής θα σπεύδουν για βοήθεια μιας και υπάρχει μια σχέση φιλίας και εμπιστοσύνης. 

Στην παρέα των εθελοντών, η Ιωάννα είναι η καινούργια, μιας και είναι η πρώτη της ημέρα ως εθελόντρια. 

«Έμαθα για το Street Work από τον Κωνσταντίνο, ο ίδιος είναι εθελοντής, και με ενέπνευσε για να έρθω. Ο εθελοντισμός και η ενσυναίσθηση είναι βασικά στοιχεία για μια πιο ανθρώπινη καθημερινότητα. Θεωρώ πως ο κόσμος έχει άγνοια και είναι βασικό να προστατεύεται, να κάνει εξετάσεις, να ενημερώνεται. Είμαι πολύ περίεργη για το πώς θα εξελιχθεί το Street Work, θέλω να το ζήσω, ελπίζω να είναι μια εκπληκτική εμπειρία και να μπορέσω να καταλάβω τους ανθρώπους και να έρθω κοντά τους. Το βλέπω θετικά και αισιόδοξα».

O Γιώργος ξεκίνησε ως εθελοντής από την πρώτη ημέρα δημιουργίας της ομάδας και σήμερα είναι ο συντονιστής του Street Work στο Checkpoint Θεσσαλονίκης. 

«Επέλεξα να είμαι στο δρόμο γιατί είναι το πιο δύσκολο κομμάτι της δουλειάς μας. Όταν είσαι στην δομή έρχονται και σε βρίσκουνε, στο δρόμο πρέπει να πας εσύ για να τους βρεις και αυτοί οι άνθρωποι έχουν περισσότερο ανάγκη από κάθε άλλον. Είμαστε δίπλα σε αυτούς που δεν μπορούν για τους δικούς τους λόγους να έρθουν και πρέπει να πάμε εμείς να τους προσεγγίσουμε. Αγαπώ πολύ αυτό που κάνω, είναι ένας τρόπος να βοηθήσεις άμεσα. Μετά από τόσα χρόνια, μας έχουν αγκαλιάσει, έχουμε χτίσει μια γέφυρα επικοινωνίας και αν δεν πάμε μια Παρασκευή μας αναζητούν. Το προφυλακτικό μπορεί να γίνει η αφορμή για λίγη συντροφιά, έναν καλό λόγο. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν ανάγκη να θυμηθούν πώς είναι να είσαι άνθρωπος».

Η Γιώτα είναι από τις παλαιότερες εθελόντριες. Ήθελε να διαθέσει την ενέργεια και τον ελεύθερο χρόνο της για καλό σκοπό και γι’ αυτό επιλέγει να είναι εκεί κάθε Παρασκευή βράδυ.

«Στο δρόμο έχεις πιο άμεση, πιο ουσιαστική σχέση με τους ωφελούμενους, με παρασέρνει πιο πολύ αυτό το κομμάτι. Όλες οι δράσεις είναι πολύ χρήσιμες και αναγκαίες αλλά αυτό το θεωρώ πολύ σημαντικό και ουσιαστικό. Όταν το ξεκίνησα ήθελα να πάω και κόντρα στα δικά μου στερεότυπα, αυτά που είχα εγώ ακούσει, αυτά που μου είπαν από μικρή ηλικία. Νιώθω δυνατά συναισθήματα στο streetwork. Είναι δύσκολο αλλά μπορεί να εμψυχώσει και να αλλάξει την ζωή κάποιου. Εδώ ο κόσμος έχει ανάγκη πέρα από τα πρακτικά να νιώσει αποδεκτός».

Στους στόχους και τις φιλοδοξίες της ομάδας είναι η λειτουργία ενός κέντρου ημέρας όπως το Red Umbrella στην Αθήνα, ένα κέντρο αναφοράς, επισκέψιμο κάποιες ημέρες και ώρες από όλους, το οποίο θα περιλαμβάνει ακόμη ίσως και μαθήματα, δημιουργικά εργαστήρια, ομάδες εμψύχωσης μέχρι και παιδότοπο.

Καθώς φτάνουμε στο τέλος του δρόμου που σταδιακά ερημώνει, έρχεται και το τέλος της ημέρας. Είναι περασμένα μεσάνυχτα και μέσα από την κούραση και τον προβληματισμό αναδεύεται η χαρά και η αισιοδοξία πως για άλλη μια φορά το Street Work χάρισε ελπίδα, κουράγιο και συντροφιά σε πολλούς ανθρώπους.

Περισσότερες πληροφορίες:

Για το Thessaloniki Checkpoint: https://mycheckpoint.gr/thess-checkpoint/

Για την Θετική Φωνή: https://positivevoice.gr/

Για τοRed Umbrella Athens: https://www.facebook.com/RedUmbrellaAthens/