Τα στρογγυλά κτίρια της Θεσσαλονίκης

Εικόνες: Άγγελος Τσεκούρας, Άγγελος Ζυμάρας

Ροτόντες, θόλοι, τρούλοι… Η πόλη είναι γεμάτη με αρχιτεκτονική σε στρογγυλή φόρμα. Τα δυο πλέον εμβληματικά κτίρια της είναι στρογγυλά. Ο Λευκος Πύργος και η Ροτόντα. Εμείς κάναμε μια βόλτα στην πόλη και καταγράψαμε τα νεότερα στρογγυλά της κτίρια. Και καταλήξαμε στην παρακάτω λίστα.

Ο Πύργος – Παιδαγωγική Σχολή Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης – Αρχιτέκτων Γιώργος Κονταξάκης – 2002

Πού θα το βρεις: Στην ανατολική πλευρά της πανεπιστημιούπολης, βρίσκεται ο Πύργος, το σήμα κατατεθέν της Παιδαγωγικής Σχολής, το 10ώροφο ασημένιο κτίριο με τη μοντέρνα όψη που δεσπόζει στην περιοχή. Η ιστορία: Τα δύο Τμήματα της Παιδαγωγικής Σχολής, δηλ. το Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (εφεξής Τ.Ε.Π.Α.Ε.) και το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης (εφεξής Π.Τ.Δ.Ε.) στεγάστηκαν αρχικά σε προκατασκευασμένα κτήρια απέναντι από τη Φοιτητική Λέσχη, επί της 3ης Σεπτεμβρίου, ενώ το Π.Τ.Δ.Ε., χρησιμοποίησε και τις κτηριακές εγκαταστάσεις της παλιάς Παιδαγωγικής Ακαδημίας επί της οδού Αρχαιολογικού Μουσείου 29. Τα προκατασκευασμένα κτίρια της Παιδαγωγικής -εκτός από ένα, το ονομαζόμενο Λυόμενο κατεδαφίστηκαν το 2010, λόγω παλαιότητας. Η Παιδαγωγική Σχολή μεταφέρθηκε το 2002 στον Πύργο, ο οποίος όμως δεν μπορεί να καλύψει τις κτηριακές ανάγκες των δύο Τμημάτων -ιδιαίτερα μετά την κατεδάφιση και τη μη αντικατάσταση των προκατασκευασμένων κτηρίων. Δυστυχώς ακόμη δεν έχει κατασκευαστεί, όπως προβλεπόταν, όλο το κτηριακό συγκρότημα της Παιδαγωγικής Σχολής αλλά μόνο το κεντρικό δεκαώροφο κτίριο, ο Πύργος. χωρίς την επέκτασή του τις Πτέρυγες, το οποίο είχε αρχικά σχεδιαστεί για να στεγάσει αποκλειστικά διοικητικές λειτουργίες και γραφεία. Για να καλυφθούν οι άμεσες διδακτικές και λειτουργικές ανάγκες της Σχολής επανασχεδιάστηκαν οι εσωτερικοί χώροι του Πύργου, κυρίως στο χώρο του ισογείου. Η μετατροπή αυτή είχε ως συνέπεια να ανακύψουν αρκετά προβλήματα λειτουργικότητας. Η Σχολή παλεύει να εξασφαλίσει κονδύλια για την αποπεράτωση των εγκαταστάσεων που θα συμπληρώσουν αυτό το μοντέρνο στολίδι της Πανεπιστημιούπολης. Γιατί μας αρέσει: Γιατί είναι το πιο μοντέρνο κτίριο της πόλης που ακολουθεί την παράδοση των Πύργων. Μας αρέσει η μοντερνα “ατέλεια” που καταβάζει τον ασημί μανδύα ασύμμετρα λες και έχει μόλις δεχτεί επίθεση. Σκηνικό επιστημονικής φαντασίας στην πόλη.

Μετεωροσκοπείο – Αρχιτέκτων: Ι. Τριανταφυλλίδης- 1954

Πού θα το βρεις: Στο κέντρο της Πανεπιστημιούπολης. Η Ιστορία: Πρόκειται για ένα από τα αισθητικώς αρτιότερα κτίρια του συµπλέγµατος του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου, και χτίστηκε το 1954 από τον Ι. Τριανταφυλλίδη. Πρόκειται για την μόνη παραφωνία με “παλιά πατίνα” στα άλλα σύγχρονά του κτίρια στο Πανεπιστήμιο που ακολούθησαν τον ίδιο ρυθμό των μεγάλων τετράγωνων όγκων. Ο αρχιτέκτονας αποδείχτηκε ιδιαίτερα ικανός στο να μην γυρίσει τελείως την πλάτη στο παρελθόν και τους κλασικούς τύπους παρά την τάση της εποχής.

Γιατί μας αρέσει: Από πού να ξεκινήσουμε δεν ξέρουμε. Η θέση του μέσα στον πιο μεγάλο χώρο πρασίνου του Πανεπιστημίου είναι ιδανική ως τόπος συγκέντρωσης των φοιτητών στα χορτάρια γύρω του. Αποτελεί ένα από τα ελάχιστα κτίρια της πόλης µας που θυμίζει το ρωμαϊκό Πάνθεον μετά την Ροτόντα. οναδικό και εξαιρετικό δένει το παλιό με το καινούργιο αριστοτεχνικά. Η διάνοιξη των παραθύρων σε όλη την περιφέρεια του είνια εξαιρετική. Το νιώθεις καλύτερα στο εσωτερικό του κτιρίου.

Αστεροσκοπείο – Αρχιτέκτων: Πάτροκλος Καραντινός – 1958

Πού θα το βρεις: Σε γειτνίαση με το Μετεωροσκοπείο, μπροστά στην Κεντρική Βιβλιοθήκη. Ιστορία: Ο σημερινός τομέας Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής ιδρύθηκε σαν εργαστήριο της Αστρονομίας σε πολύ δύσκολες εποχές εν μέσω της κατοχής το 1943 και στεγάστηκε αρχικά σε ένα μικρό δωμάτιο στο κτίριο της Παλαιάς Φιλοσοφικής Σχόλης, ενώ μετέπειτα το 1956 μεταγκαταστάθηκε στο κτίριο του Μετεωροσκοπείου του Α.Π.Θ. όπου και παρέμεινε για πέντε χρόνια. Το 1955 αγοράζεται ένα διοπτρικό τηλεσκόπιο 20cm από το Γαλλικό οίκο Secretan. Μετά από 2 χρόνια θα αποκτηθεί και ο απαραίτητος περιστροφικός θόλος  διαμέτρου 6μ αναγκαίος για τη στήριξη του τηλεσκοπίου. Ώσπου το 1962 θα ολοκληρωθεί το κτίριο του Αστεροσκοπείου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκη του οποιου ο σχεδιασμός είναι του Πάτροκλου Καραντινού. Γιατί μας αρέσει: Γιατί είναι ο σύνδεσμος της πόλης με τα αστέρια. Λατρεύουμε τις δράσεις όπου μπορούμε να εισέλθουμε εντός του, ακόμη κι αν δεν είμαστε φοιτητές, και να κοιτάξουμε μέσα από την κλειδρότρυπα του μοναδικού μεγάλου τηλεσκόπιου της Θεσσαλονίκης, τους γαλαξίες και τους πλανήτες. Follow the Milky Way.

Το Πλανητάριο του Νόησις – Αρχιτέκτονες: Π. Τζώνος, Ξ. Χόιπελ και Ε. Σπάνια – 2004

Πού βρίσκεται: 6ο χλμ. Οδού Θεσσαλονίκης – Θέρμης, Θέρμη. Το Ίδρυμα βρίσκεται απέναντι από το εμπορικό κέντρο Mediterranean Comos. Είσοδος από την παλαιά οδό Χαριλάου – Θέρμης. Με λεωφορείο: Γραμμή 66 (Χαριλάου – Θέρμη) με αφετηρία το σταθμό Νέας Ελβετίας, στάση εντός του ΝΟΗΣΙΣ. Η ιστορία: Το κτίριο – στολίδι σχεδίασαν οι αρχιτέκτονες: Π. Τζώνος, Ξ. Χόιπελ και Ε. Σπάνια. Είναι ένας φουτουριστικών διαθέσεων και µε αρχαιοελληνικές υπαινικτικές –ευτυχώς– αναφορές πολυχώρος στο ανατολικό άκρο του πολεοδοµικού συγκροτήµατος της Θεσσαλονίκης, στο δήµο Θέρµης, στη λεγόµενη «Ζώνη καινοτοµίας». Στην ασημένια σφαίρα που περιλαμβάνεται στις εγκαταστάσεις του λειτουργεί το Ψηφιακό Πλανητάριο ποτ περιλαμβάνει έναν θόλο εξωτερικής διαμέτρου 25m και ημισφαιρική οθόνη διαμέτρου 18m, με 150 επικλινείς θέσεις, όπου γίνεται αναπαράσταση αστρονομικών και φυσικών φαινομένων, με χρήση εξειδικευμένου τεχνικού εξοπλισμού ψηφιακών προβολών (all-dome video). Γιατί μας αρέσει: Γιατί δεν τρέχουμε πια στην Αθήνα για να μάθουμε τι σημαίνει Πλανητάριο. Γιατί είναι το πιο φουτουριστικό οίκημα στην πόλη.

ΚΤΕΛ – Αρχιτέκτονες: Στέφανος Μαυρόπουλος, Παύλος Καλογερίδης

Πού θα το βρεις: 5 χλμ. δυτικά από το κέντρο της Θεσσαλονίκης. Είναι εύκολα προσβάσιμος μέσω του κέντρου, αλλά και μέσω του νέου δυτικού κόμβου της πόλης όπου συνδέεται άμεσα και με την περιφερειακή οδό της Θεσσαλονίκης. Η θέση του επιλέχθηκε επειδή αποτελεί ένα νευραλγικό σημείο κοντά στην είσοδο-έξοδο της πόλης με σκοπό την αποφυγή της εισόδου των υπεραστικών λεωφορείων μέσα από το πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης. Έτσι αποφεύχθηκε ένα σοβαρό κυκλοφοριακό πρόβλημα. Η ιστορία: Η σύμβαση έργου για την κατασκευή του χαρακτηριστικού θολωτού κτιρίου και τη μεταφορά των ΚΤΕΛ έξω από την πόλη σε έναν χώρο υπογράφηκε το 1996 και το έργο ολοκληρώθηκε το 2002. Λειτούργησε τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου. H μελέτη και κατασκευή του Σταθμού ανατέθηκε στην “ΤΕΧΝΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ-ΤΕΜΚΑ” “ΑΡΙΣΤΕΙΔΑΚΗΣ – ΚΕΣΙΣΟΓΛΟΥ Ο.Ε.”. Η στέγη του κτιρίου είναι χωροδικτύωμα το οποίο αποτελείται από δύο μέρη. Ένα θόλο διαμέτρου 62 m ύψους 22m, ο οποίος στηρίζεται σε τέσσερις κεντρικούς στύλους ύψους 6m από οπλισμένο σκυρόδεμα, επιφάνειας 3.020 m2 και μια επίπεδη στέγη επιφάνειας 9.480 m2 η οποία στηρίζεται περιμετρικά σε υποστυλώματα οπλισμένου σκυροδέματος ύψους 10,00 μ. και στους τέσσερις κεντρικούς στύλους. Ο θόλος αποτελείται από εξήντα δύο τόξα και δέκα δακτυλίους. Ο κάνναβος του χωροδικτυώματος στην περίμετρο του θόλου είναι 3,14 m και το στατικό του ύψος 2,22 m. Οι ανάγκες του φωτισμού επιβάλλουν την κατασκευή της περιμέτρου του θόλου υπερυψωμένης κατά 3 m περίπου. Για το λόγο αυτό οι κόμβοι του κάτω και του άνω πέλματος του θόλου στην περίμετρό του, έχουν την ίδια προβολή ώστε να δημιουργηθεί τμήμα κυλίνδρου για τα περιμετρικά παράθυρα. Ακόμη, για λόγους αερισμού η κορυφή του θόλου κατασκευάζεται υπερυψωμένη κατά 1,5m και με διάμετρο 9,28m. Η υπόλοιπη στέγη ακολουθεί τη διάταξη του θόλου (ακτινωτά) με τον ίδιο κάνναβο στο σημείο επαφής με αυτόν. Γιατί μας αρέσει: Ό,τι είναι συνδεδεμένο με ταξίδια είναι καλό. Αν δεν έχεις αποφασίσει προορισμό τώρα μπορείς να τους βρεις όλους μαζεμένους υπό μία σκέπη και να κάνεις και επιλογές τελευταίας στιγμής. Γιατί όχι;

Γαλλικό Ινστιτούτο – Αρχιτέκτων: Δημοσθένης Μολφέσης – 1971

Που βρίσκεται: Λεωφόρο Στρατού με Ευζώνων. Η ιστορία: Το Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης είναι μορφωτικό και πολιτιστικό ίδρυμα του οποίου η παρουσία στη Βόρεια Ελλάδα ανάγεται στο 1906 και στη δημιουργία του «γαλλικού λυκείου», του πρώτου σχολικού ιδρύματος της Γαλλικής Λαϊκής Αποστολής. Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στέγασε το επιτελείο της «στρατιάς της Ανατολής». Το 1946, άρχισε να λειτουργεί και ως πολιτιστικό ίδρυμα, γνωρίζοντας μεγάλη άνθηση.  Το 1968 καταστράφηκε από πυρκαγιά και άνοιξε πάλι τις πόρτες του το Σεπτέμβριο του 1971, στις σημερινές εγκαταστάσεις του. Το μοντερνιστικής αρχιτεκτονικής κτίριο του Ινστιτούτου, σε σχέδια του Δημοσθένη Μολφέση, αποτελείται από δυο γεωμετρικούς όγκους, ένα  παραλληλεπίπεδο  και ένα κυκλικό. Γιατί μας αρέσει: Αρχιτεκτονικά δεν διαθέτει τον όγκο και την επιβλητικότητα του παλιού κτιρίου αλλά διαθέτει ένα υπέροχο αίθριο.

Παλάι Ντε Σπορ Αρχιτέκτων: Π. Τζανέτος – 1960

Πού θα το βρεις: Εντός των εγκαταστάσεων της ΔΕΘ Ιστορία:Ήταν 26 Αυγούστου του 1959 όταν αποφασίστηκε απ΄την κυβέρνηση η κατασκευή κλειστού γυμναστηρίου στη Θεσσαλονίκη. Η κατασκευή του γηπέδου ξεκίνησε ένα χρόνο αργότερα, με κύριο χρηματοδότη την Γενική Γραμματεία Αθλητισμού. Οι εργασίες έγιναν από ελληνικές εταιρίες αλλά η πολύ δύσκολη κατασκευή της οροφής ανάγκασε τους κατασκευαστές να απευθυνθούν σε γαλλικές εταιρίες. Οι Γάλλοι κατασκευαστές είχαν συμμετοχή και στην κατασκευή του “Palais des Sports de Gerland” της Λυών της Γαλλίας το 1962. Τα δύο γήπεδα μοιάζουν εμφανισιακά (ίδια οροφή) και ποσοτικά (και τα δύο έχουν χωρητικότητα περίπου στις 5.200 θέσεις), έτσι το γήπεδο απέκτησε το ψευδώνυμο Παλαί ντε Σπορ. Τα εγκαίνιά του έγιναν στις 29 Ιουνίου 1966 από τον Βασιλιά Κωνσταντίνο. Αρχικά είχε το όνομα «Εθνικόν Κλειστόν Γυμναστήριον Θεσσαλονίκης» αλλά τον Ιούνιο του 1966 πήρε την ονομασία «Αλεξάνδρειον Αθλητικόν Μέλαθρον Θεσσαλονίκης» από τον Μέγα Αλέξανδρο. Το 2003 το Αλεξάνδρειο ανακαινίστηκε πλήρως για τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων. Στις 7 Μαΐου του 2013, ύστερα από απόφαση της πολιτείας, η κεντρική σάλα του Αλεξανδρείου (ο αγωνιστικός χώρος) μετονομάστηκε σε Σάλα Νίκος Γκάλης (Nick Galis Hall), προς τιμήν του εθνικού μας μπασκετμπολίστα Νίκου Γκάλη. Γιατί μας αρέσει: Γιατί πέρα από τους μεγάλους αγώνες και το Φεστιβάλ Τραγουδιού, οι μεγαλύτερες συναυλίες έγιναν εντός του. Highlights, η συναυλία του Τζίνι Χαλιντέι και της Συλβί Βαρτάν αλλά και και αυτή της Σοφίας Βέμπο τον Σεπτέμβρη του 1968. Στις 13 Σεπτεμβρίου 1980, στο πλαίσιο των παραλλήλων εκδη­λώσεων της ΔΕΘ, συναυλία έδωσε ο περίφημος καλλιτέχνης της ροκ Ίαν Γκίλαν των Deep Purple.